تحلیل نشانه های ارتباطی «نامه» بر اساس مدل ارتباطی رومن یاکوبسن با تحلیل نامۀ حرّه ختّلی از تاریخ بیهقی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 20، شماره 61، آذر 1402، صفحه 163-184   

نوع مقاله: مقاله علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2023.1979158.1054

نویسندگان

مریم فیاضی^{* 1}؛ فرهاد طهماسبی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²2- دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اسلام شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام‌شهر، ایران.

چکیده

در فرایند برقراری ارتباط و در مسیر توسعۀ شکل­های مختلف ارتباطی، نامه، به عنوان گونه­ای از زبانِ نوشتاری، به­ خوبی توانست جای خود را در برقراری ارتباط مؤثّر و ماندگار پیدا کند. امکانات ویژۀ ارتباطی در نامه، از جمله رویارویی ذهنی نویسنده با گیرندۀ پیام و امکان توسعۀ کارکردهای ارتباطی، از امتیازات این گونۀ نوشتاری است. امتیازی که بسیاری از سیاستمداران، نویسندگان و هنرمندان را با وجود دسترسی به گونه­های مختلف ارتباطی، به سمت نگارش نامه­هایی سوق داد که علاوه بر ارزش ادبی، از نشانه­های مختلف ارتباطی نیز برخوردارند. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس نظریه رومن یاکوبسن، توانمندی­های ارتباطیِ زبان در نامه جستجو می‌شود. گرچه رویکرد اصلی یاکوبسن به زبان­شناسی و شعرشناسی معطوف است، امّا نتایج حاصل از این پژوهش نشان می­دهد، حضور گستردۀ نشانه­های ارتباطی زبان در نامه، امکان بهره ­برداری از آراء او را برای نشان دادن قدرت این گونۀ ادبی در برقراریِ ارتباط مؤثّر، فراهم می­کند. انتخاب نامۀ حرّه ختّلی به امیر مسعود از تاریخ بیهقی، با توجّه به وجود تمام عناصر مورد نظر یاکوبسن (پیام، گیرنده، فرستنده، رمز، زمینه، تماس) و نقش­ها و کارکردهای ارتباطی موجود در آن (عاطفی، همدلی، ترغیبی، فرازبانی، ادبی، ارجاعی) بوده است.

کلیدواژه‌ها

نامه نگاری و ترسل؛ ارتباط؛ مدل ارتباطی یاکوبسن؛ حرّه ختّلی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن =.jpg

مراجع

الف: کتابنامه

1 -  بیهقی، ابوالفضل محمّد بن حسین، (1387)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی‌اکبر فیاض، تهران: هرمس.

2 -  دادگران، محمّد، (1379)، مبانی ارتباطات جمعی، تهران: فیروزه، چاپ سوم.

3 -  فالر، راجر. و [دیگران]، (1394)، زبان­شناسی و نقد­ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نی، چاپ پنجم.

4 -  صفوی، کوروش، (1394)، از زبان شناسی به ادبیّات، جلد اوّل، تهران، سورة مهر، چاپ پنجم.

5 –  سوسور، فردینان­ دو؛ و [دیگران]، (1388)، ساخت­گرایی، پساساخت­گرایی و مطالعات­ادبی، گروه مترجمان، به کوشش فرزان سجودی، تهران: سورة مهر، چاپ دوم.

 

ب: منابع مقالات

6 -  پهلوان­نژاد، محمّدرضا، ناصری مشهدی، نصرت، (1387)، «تحلیل متن نامه­ای از تاریخ بیهقی با رویکرد معنی­شناسی کاربردی»، مجلّۀ دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، سال 16، شمار، 62، پاییز.

7 -  خدادادی، مریم؛ فخراییان، رجب؛ قادری مقدّم، محمّد، (1401)، «بررسی سطح فکری قصیدۀ «آن سیه مار جهان­را شده افسونگر» از پروین اعتصامی»، براساس نظریّه ارتباط کلامی یاکوبسن، فصلنامۀ علمی جستارنامۀ ادبیّات تطبیقی، سال ششم، شمارۀ بیستم، تابستان، صص: 27-52.

8 -  رمضانی، علی، (1392)، «پیشینة ترسّل و نامه­نگاری در ایران از آغاز تا قرن­ ششم هجری»، فصلنامه علمی- پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشکدة ادبیّات و زبان­های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج، سال پنجم، شمارة 14، صص: 107-130.

9 -  شهسواری، آنوشا؛ زاهدی، حمید، (1388)، «ارائه مرجعی برای کارکردهای ارتباطی زبان»، دو فصلنامۀ علمی- پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزّهرا ^(س)، سال اوّل، شمارة 1، پاییز و زمستان.

10 -  صالحی، پیمانه، (1394)، «بررسی نگارش نامه­های دیوان رسالت در عصر غزنوی، با تکیه بر تاریخ بیهقی»، فصلنامۀ گنجینۀ اسناد، سال بیست و پنجم، تابستان، صص: 6-30

11 -  مردانی، فیروز، (1377)، «ترسّل و نامه نگاری در ادب فارسی»، کیهان فرهنگی، آبان، صص: 37-43.

12-  Theunissen, Petra. (2019). Extending public relationship-building through the theory of politeness. Public Relations Review.  pp  (1-10)