سیر تاریخی تفسیر سورة یوسف(ع) با تکیه بر تفسیر سورآبادی و کشف‌الاسرار

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

دوره 29، شماره 76، آذر 1402، صفحه 98-119   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین آریان^{* 1}؛ صدیقه سلیمانی²؛ یوسف عالی عباس آباد²

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

²دانشیار دانشگاه پیام نور، ایران.

چکیده

در این مقاله تفسیر یوسف در سیر تاریخی بررسی می‌شود. به سبب محتوای خاصی که دارد در تفسیرهای مختلف، دارای شأن و رتبة خاصی است و مفسّران با رویکردها و گرایش‌های گوناگون، آیات سوره را تفسیر و توصیف کرده‌اند. تفسیر سورآیادی از دیدگاه جامعه‌شناسی و تفسیر کشف‌الاسرار از دیدگاه عرفانی، از شاخص‌ترین تفسیرهای پارسی است. دو فرضیة مهم پژوهش این است که اولاً مذهب یا نحله‌های مفسّران در تفسیر سوره، جایگاه ویژه‌ای دارد؛ دوم اینکه، سورة یوسف از دیدگاه‌های مختلف جامعه‌شناسی (یا روانشناسی)، ذوقی و عرفانی و عادی تفسیر شده است. روش پژوهش تحلیلی ـ توصیفی  یا تحلیل کلام (Discourse analysis) مفسّران است و از دیدگاه نشانة معنایی (semantic) و نشانة کنشی یا منظورشناسی (pragmatic)، بافت (context) تفسیر بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

تفسیر؛ سورة یوسف؛ سیر تاریخی؛ گرایش‌های تفسیری

مراجع

سیر تاریخی تفسیر سوری یوسف)ع( با تایه بر تفسیر سورآباد و کشفاالسرار
منابع
1 احمد ، بابک )1301 ،)ساخوار و ت ویل مون، ت ران، مرکز
2 باسورث، کلیفورد ادموند )1301 ،)تاریخ غزنویان، ترجمۀ حسن انوشه، ت ران، امیرکبیر
3 رعالبی، عبدالرحمن بن مسعود )1011ق (، تفسیر الثعالبی، بیروت، دار أحیاء الوراث العربی
0 جامی، نورالدین )1303 ،)شزیدی هفتاورنگ، تلخی ، مقدمه و شرج کرامتاهلل تفنگدار، ت ران،
علمی و فرهنگی
3 حاج خلیفه، مصیقفی بن عبداهلل معروف به کات چلبی )1801/1337 ،)کشف الظنون عن اسامی
الاوی و الفنون، عنی بوصیییحیحه محم د شیییرف الدین یالوقا والمعلپ رفعت بیگله الالیسیییی،
اسوانبول
3 حقی برسو ، اسماعیل بن مصقفی )بیتا(، روحالبیان، بیروت، دارالفار
0 خاقانی شیروانی ) 1313 ،)خوپالغرای ، مقدمه، تصیحیح و تعلیقات دکور یوسف عالی عباس آباد،
ت ران، سخن
1 خقیبی بلخی، محمد بن حسییین )1302 ،)معارف ب اءولد، تصییحیح بدی الزمان فروزانفر، ت ران،
ب ور
8 الزمخشر ، أبوالقاسپ جاراهلل محمد بن عمر )بیتا(، الاشّاف عن حقائ الونزیل و عیون األقاویل
فی وجوه الو ویل، بیروت، دارالمعرفه
17 سییوبی، جالل الدین )1078 ،)تاریخ الخلفاء، تصحیح قاسپ الشّماعی الرّفاعی- محمد العثمانی،
بیروت، دارالقلپ
11 ببرسی، فضل بن حسن )1302 ،)مجم البیان فی تفسیر القرآن، ت ران، ناصرخسرو
12 ببرسی، فضل بن حسن )1337 ،)ترجمه تفسیر مجم البیان ترجمۀ حاج شیخ حسین نور
همدانی، تصحیح و تنظیپ محمد موسو دامغانی، ج12 ،ت ران، فراهانی
13 ببرسی، فضل بن حسن )1300 ،)جوام الجام ، ترجمۀ احمد امیر شادم ر ، با مقدمۀ واع -
زادی خراسانی، مش د، بنیاد پژوه ها اسالمی
10 ببر ، محمد بن جریر )1012ق (، جام البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه
13 القوسیی ، تاجالدین ابوبار احمد بن زید )1333 ،)السوین الجام للقایف البساتین، ت ران، بنگاه
ترجمه و نشر کواب
13 عالی عباسآباد، یوسف )1313 ،)بررسی تفسیر سورآباد از نظر واژشان، زبان، بالغت، سمنان،
دانشگاه پیام نور سمنان
10 عقار نیشیابور )1313 ،)منق القیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکور محمدرضا شفیعیکدکنی،
>229 >مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ 67 ،سال بیست و نهم، پاییز 2041 ش
Historical Approaches to Quran and Hadith Studies, vol. 76, year 29, Autumn 2023
ت ران، سخن
11 عی اشی، محمد بن مسعود )1011ق (، تفسیر العیاشی، بیروت، مؤسسۀ أالعلمی للمقبوعات
18 فخر راز ، محمد بن عمر )1027ق (، الوفسیر الابیری مفاتیحالغی ، بیروت، دار الوراث العربی
27 فیض کاشانی، محمد بن مرتضی )1013ق (، الصافی، ت ران، ماوبه الصدر
21 قق ، سی د )1023ق (، فی ظالل القرآن، بیروت، دارالشرق
22 کاشیانی، عبدالرزاق )1383 ،)ت ویالت قرآن حایپ م ور به تفسییر ابن عربی، ترجمۀ سییدجواد
خاشمی علیا، ت ران، موبی
23 محمدخانی، علی اصییغررشردآورنده )1303 ،)درخت معرفت )جشییننامۀ اسییواد عبدالحسییین
زرینکوب(، ت ران، سخن
20 مسووفی، حمداهلل )1332 ،)تاریخ شزیده، به اهومام عبدالحسین نوایی، ت ران، امیرکبیر
23 معرفت، محمدهاد )1013ق (، الوم ید، قپ، موسسۀ النشر االسالمی
23 مقدسییی، مق ر بن باهر )1300 ،)آفرین و تاریخ، ترجمۀ دکور محمدرضییا شییفیعیکدکنی،
ت ران، آشاه
20 ماارم شییراز ، ناصیر رسیرپرسیت ) 1338 ،)تفسیر نمونه )با هماار جمعی از دانشمندان(،
ت ران، دارالاو االسالمیه
21 مککوئیالن، مارتین )1310 ،)پل دومان، ترجمۀ پیام یزدانجو، ت ران، مرکز
28 ملکرابت، م د رشردآورنده )1308 ،)یادنامۀ ابوالفضییل رشیییدالدین میبد )جلد دوم(، یزد،
نیاوروش
37 مولو ، جاللالدین )1312 ،)مثنو ، تصحیح رینولد الن نیالسون، ت ران، هرما
31 میبد ، ابوالفضیل رشییدال دین )1330 ،)کشفاالسرار و عدیاالبرار، به سعی و اهومام علیاصغر
حامت، ت ران، امیرکبیر
32 میبد ، ابوالفضییل رشیییدالدین )1313 ،)کشییفاالسییرار و عدیاالبرار )شزیده( تصییحیح رضا
انزابینژاد جامی
33 میبد ، ابوالفضییل رشیییدالدین )1300 ،)لقایفی از قرآن کریپ )برشزیده ازکشییفاالسییرار و
عدهاالبرار( به کوش محمد م د رکنی، مش د، آسوان قدس رضو
30 نویا، پل )1303 ،)تفسیر قرآنی در زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، ت ران، نشر دانشگاهی
33 نیشابور ، ابوبار محمد بن عوی )1331 ،)ترجمه و قصهها قرآن کریپ از رو نسخۀ موقوفه
برتربت شیخ جام، به سعی و اهومام یحیی م دو ی م د بیانی، ب ران، دانشگاه ت ران
33 نیشییابور ، ابوبار محمد بن عوی )1311 ،)تفسیییر سییورآباد ، تصییحیح علی اکبر سییعید
سیر تاریخی تفسیر سوری یوسف)ع( با تایه بر تفسیر سورآباد و کشفاالسرار
سیرجانی، ت ران، نشرنو
30 نیشابور ، ابوبار محمد بن عوی )1300 ،)قص قرآن مجید، به اهومام یحیی م دو ی م د
بیانی، ت ران، دانشگاه ت ران
31 هجویر ، علی بن عثمان )1313 ،)کشییفالمحجوب، مقدمه، تصییحیح و تعلیقات دکور محمود
عابد ، ت ران، سروش