واکنش عملکرد و خصوصیات مورفولوژیکی تعدادی از ژنوتیپ‌های ماش (Vigna radiate L.) به تنش خشکی

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 6، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 15، شهریور 1388، صفحه 67-76   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مجید رفیعی شیروان¹؛ محمدرضا اصغری پور²

¹عضو هیأت علمی و عضو باشگاه جوان دانشگاه آزا داسلامی واحد شیروان.

²مدرس دانشگاه آزا داسلامی واحد شیروان.

چکیده

   تنش خشکی یکی از مهم‏ترین مشکلات تولید گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه‏خشک جهان نظیر ایران می‏باشد.  در این بررسی که در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد، پاسخ عملکرد و خصوصیات مورفولژیک 8 ژنوتیپ ماش شامل Jalagon 17، Kopergaon، D45-6، Ilag S6A، MD 15-2، MY-17، Berken و Kiloga تحت تأثیر 5 سطح خشکی (3/0-، 3-، 6-، 9- و 12- بار) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. اعمال تنش خشکی پس از مرحله گیاهچه متناسب با سطوح پتانسیل خشکی که با استفاده از منحنی رطوبتی خاک اعمال شده بود، انجام شد. در این مطالعه ارتفاع گیاه، طول و تعداد شاخه‏های جانبی، تعداد برگ، تعداد گل و وزن غلاف درطول دوره رشد گیاه اندازه‏گیری گردید. تمام پارامترهای ذکر شده در مراحل اولیه تنش بین ژنوتیپ­ها تفاوت معنی‏داری از خود نشان دادند. با گذشت زمان اثرات خشکی بروز کرد و این پارامترها در پایان فصل رشد بین سطوح خشکی نیز تفاوت معنی‏دار داشتند. برتری سطح بدون تنش (3/0- بار) در طول فصل رشد در مورد این پارامترها همواره برقرار بود. از آن‏جا که تعداد گل تعیین‏کننده تعداد دانه و در نتیجه عملکرد می­باشد به نظر می­رسد پارامتر مطلوبی در ارزیابی ژنوتیپ­های متحمل به شرایط تنش باشد. اکثر پارامترهای اندازه‏گیری شده در پایان فصل رشد نیز بین سطوح خشکی،‌ ژنوتیپ­ها و اثرات متقابل آن‏ها تفاوت معنی‏داری نشان نداد. در مورد همه پارامترهای اندازه‏گیری شده در پایان فصل یک روند نزولی در راستای افزایش پتانسیل منفی مشاهده شد. برتری سطح بدون تنش خشکی 3/0- بار در این پارامترها نیز مشاهده شد. با توجه به نتایج آزمایش می­توان گفت که بهترین محدوده‌ تنش خشکی برای ارزیابی ژنوتیپ‏ها برای تحمل به تنش پتانسیل 3- تا 6- بار بود. در تنش­های شدیدتر خشکی، وزن غلاف، دانه و شاخص برداشت به حداقل رسید. بین ژنوتیپ­ها نیز در این مرحله تنوع زیادی مشاهده شد. اما ژنوتیپ­های MY-17، Berken وKiloga در میان سایر ژنوتیپ­ها از شاخص­های رشدی بالاتری برخوردار بودند. بعضی از ژنوتیپ­ها هم مثل D45-6، Ilag S6A و MD 15-2 به شرایط تنش پاسخ بهتری نشان دادند و در این شرایط شاخص­های رشدی آن‏ها کمتر تحت تأثیر تنش قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

ماش؛ تنش خشکی؛ عملکرد؛ خصوصیات مورفولوژیکی

مراجع

1- صالحی، معصومه. 1376. اثر افزایش CO₂ و تنش­های شوری، خشکی و نیتروژن بر برخی پارامترهای فیزیولوژیک و مورفولوژیک گندم بهاره. پایان‏نامه کارشناسی ارشد گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد. 95صفحه.

2- ظریف کتابی، حمید و علیرضا کوچکی. 1378. تأثیر تنش خشکی بر رشد و برخی خصوصیات چند گونه یونجه یکساله در شرایط­ گلخانه. مجله علوم و صنایع کشاورزی و منابع طبیعی، شماره 14: 1-49.

3.  Agrawal, S. K., Behl, N. K., and Moolani, M. K. 1976. Response of summer mung to levels of phosphorus and irrigation under different dates of planting. Indian Journal of Agronomy 21: 290-291.

4. Ahmed, S., Nawata, E., and Sakuratani, T. 2006. Changes of endogenous ABA and ACC, and their correlations to photosynthesis and water relations in mungbean (Vigna radita L.)  during water logging. Environmental and Experimental Botany 57: 278–284.

5. Amirshahi, M. C. 1978. Mungbean breeding, production, and utilization in Iran. Proceeding 1st International Mungbean Symposium, Los Banos. pp. 233-235.

6. Anonymous. 1978. Mungbean Report. 1975. Asian Vegetable Research and Development Center, Shanhua, Taiwan. 72 Pp.

 

7. Bashandi, M. M., and Poehlman, J. M. 1974. Photoperiod response in mungbean (Vigna radiate L.). Euphytica, 23: 691-697.

8. Bangal, D. B., Birari, B. M., and Patil, K. G. 1988. Root characters: the important criteria for drought resistance in wheat. Journal of Maharastra Agriculture, 13:242 – 243.

9. Boonjung, H., S. Fukai. 1996. Effects of soil water deficit at different growth stage on rice growth and yield under upland conditions. 1. Growth during drought. Field Crops Research, 48: 37-45.

10. Chiang, M. V., and Hubbell, J. N. 1978. Effect of irrigation on mungbean yield. Proceeding of 1st International Mungbean Symposium, Los Banos, 93-96.

11. Dhingra, K. K., Dhillon, M. S., Grewal, D. S., and Sharma, K. 1991. Performance of maize and mungbean intercropping in different planting patterns and row orientation. Indian Journal of Agronomy 36: 207-212.

12. Eser, D., Ukur, A., and Adak, M. S. 1991. Effect of seed size on yield and yield components in chickpea. International Chickpea Newsletter. 25: 13-15.

13. Jain, H. K., and Mehra, K. L. 1980. Evolution, adaptation, relationships, and uses of the species of Vigna radiate L. in India. pp. 459-468. In: Summerfield, R. J., and Bunting, A. H. (eds.). Advances in legume science. Vol. 1, Proceeding of International Legume Conference, Royal Botanic Gardens, Kew, Ukraine.

14. Jana, P. K., Das, N. R., and Sen, H. 1975. Effect of P, spacing, and irrigation on the grain yield of mung after rice bean. Indian Journal of Agronomy, 20: 374.

15. Leport, L., Turner, N. C., French, R. J., Tennant, D., Thomson, B. D., and Siddique, K. H. M. 1998. Water relation, gasexchange, and growth of cool-season grain legumes in a Mediterranean-type environment. European Journal of Agronomy. 9: 295-303.

16. Morton, F., Smith, R. E., Poehlman, J. M. 1992. The Mungbean. University of Puerto Rico, Mayaguez Campus.

17. Mungomery, V. E., Byth, D. E., and Williams, R. J. 1972. Environmental effects and varietal performance of cowpea (Vigna sinensis) and mungbean (Vigna radiate L.) accessions in south-eastern Queensland. Australian Journal of Experimental Agriculture and Animal Husbandry 12: 523-527.

18. Mwale, S. S., Azam-Ali, S. N., and Massawe, F. J. 2007. Growth and development of bambara groundnut in response to soil moisture. 1. Dry matter and yield. European Journal of Agronomy 26: 345–353.

19. Pannu, R. K., and Singh, D. P. 1993. Effect of irrigation on water use, water-use efficiency, growth and yield of mungbean. Field Crops Research 31: 87-100.

20. PCARR. 1977. The Philippines recommends for mung in 1977. Philippine Council for Agriculture and Resources Research, 62 pp.

21. Sheldrake, A. R., and Saxena, N. D. 1979. The growth and development of chickpea under progressive moisture stress. In: Mussel, H., and Staples, R. C. (eds.): Stress physiology in crop plants. Pp. 12-74. Wiley–Intrescience, NewYork.

22. Singh K. B. 1987. Chickpea breeding. In: Saxera, M. C., and Singh, K. B. (eds). The chickpea C. A. B. international, Wallingford, U.K. Pp. 127-142.

23. Singh, A., and Bhardwaj, R. B. L. 1975. Effect of irrigation and row spacing on summer mung. Indian Journal of Agronomy 20: 185-187.

24. Sivakumar M. V., and Singh, P. 1987. Response of chickpea cultivars to water stress in a semi-arid environment. Experimental Agriculture 23: 53-61.

25. Thomas, M. J., Robertson, S., and Fukai, M. B. 2004.  The effect of timing and severity of water deficit on growth, development, yield accumulation and nitrogen fixation of mungbean. Field Crops Research 86: 67–80. 

26. Varma, N. K., and Rao, N. S. S. 1975. Effect of different levels of soil moisture on growth, yield and some physiological aspects of nodulation in green-gram. Indian Journal of Agricultural Science 45: 11-16.