گزارش چند مورد آلودگی ماهی شاه کولی به انگل لیگولا اینتستینالیس در سد سنگر استان گیلان

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 7، دوره 6، 2 (22) تابستان، شهریور 1391، صفحه 1579-1582   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

یعقوب قره داغی^{* 1}؛ محمد محمدی حفظ آباد²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشکده دامپزشکی، گروه پاتوبیولوژی، تبریز، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانشکده دامپزشکی، دانشجوی سال آخر دکترای دامپزشکی، تبریز، ایران

چکیده

ماهی شاه کولی (Chalcalburnus chalcoides) از خانواده کپور ماهیان بوده و به شکل گسترده در منابع آبی کشور یافت می­شود. لیگولا اینتستینالیس از جمله انگل­های این ماهی محسوب می­شود. لیگولا اینتستینالیس (Ligula intestinalis)  دارای دو میربان واسط می­باشد. میزبان واسط اول آن سیکلوپس­ها و میزبان واسط دوم آن ماهیان هستند که پلوروسرکوئید لیگولا در حفره شکمی آنها یافت می­شود. این مطالعه به منظور بررسی علل مرگ و میر ماهیان شاه کولی سد سنگر استان گیلان در شهریور ماه سال 1391 انجام گرفته است. نمونه­گیری به صورت تصادفی بوده و در مجموع 65 عدد ماهی از گونه مورد نظر صید، شناسایی و تعیین سن گردید و بررسی انگل شناسی روی آنها انجام شد. نتایج بررسی­ها نشان داد که میزان آلودگی 08/83 درصد بوده و از 65 عدد ماهی 54 عدد آلوده به این انگل می­باشند.

کلیدواژه‌ها

ماهی شاه کولی؛ انگل لیگولا اینتستینالیس؛ سد سنگر؛ استان گیلان؛ ایران

اصل مقاله

مقدمه

 

     سدها نقش بسیار مهمی در ذخیره آب جهت مصارف کشاورزی و آشامیدنی دارند و همچنین از نظر سلامتی و بهداشت جامعه و نیز صنعت گردشگری حائز اهمیت می باشند (1 و 2). آلودگی ماهیان موجود در این منابع آبی به دلیل احتمال انتقال آنها به انسان و یا سایر جانوران مورد توجه می­باشد (3 و 4 ). لیگولوز ناشی از پلوروسرکوئید لیگولا اینتستینالیس یکی از شایع­ترین و از نظر اقتصادی مهمترین بیماری­های ماهیان آب شیرین به ویژه ماهیان دریاچه­ها و مخازن آب در اکثر نقاط دنیا می­باشد (5) . این انگل از ماهیان نقاط مختلف دنیا گزارش شده است (6، 7، 8 و 9). سد سنگر در 55 کیلومتری پایین دست سفید رود واقع شده که علاوه بر مسیری جذاب برای مسافران عبوری شهرهای شرق گیلان به دلیل طبیعت قشنگ و مناظری جذاب برای ماهیگیری هم بسیار مناسب می­باشد. سد سنگر یکی از سدهای مهم استان گیلان می­باشد که بر روی رودخانه سفید رود احداث گردیده است و آب آن به عنوان منبع آشامیدنی مردم مورد استفاده قرار می­گیرد و مردم منطقه از ماهیان موجود در آن استفاده می­نمایند. شاه کولی یکی از ماهیانی است که در این سد وجود دارد . این ماهی جزء خانواده کپور ماهیان می­باشد (10 و 11). انگل لیگولا اینتستینالیس جزء سستودهایی است که اغلب در کپور ماهیان آلودگی ایجاد مینماید. انگل لیگولا لینتستینالیس در مرحله پلوروسرکوئیدی غیر بند بند و در مرحله بلوغ بند بند می­باشد (نگاره 1). لیگولا اینتستینالیس جزء انگل­های بزرگ و مضر در محوطه بطنی ماهیان می­باشد (12 و 13).

 

 

نگاره 1- چرخه زندگی لیگولا اینتستینالیس

 

مواد و روش­ها

در این مطالعه 65 عدد ماهی شاه کولی از سد سنگر استان گیلان مورد بررسی قرار گرفت. صید ماهیان توسط تور و از قسمت های مختلف سد به صورت تصادفی صورت گرفت. پس از شناسایی گونه ماهی­ها و سپس طول و وزن آنها و بررسی انگل شناسی، اطلاعات بدست آمده ثبت گردید (جدول 1).

جدول 1 -  مشخصات مورفومتریک ماهیان مورد مطالعه

وزن ماهی( گرم )	طول ماهی( سانتیمتر )	تعداد ماهی	گونه ماهی
2/15 – 8/3	10 – 5	65	شاه کولی

 

سپس شکم ماهیان توسط قیچی از ناحیه مخرج تا زیر دهان برش داده شد و حفره شکمی باز و مورد بررسی قرار گرفت و انگل های کرمی بزرگ در حفره شکمی ماهی مشاهده گردید. انگل ها به ظروف حاوی فرمالین 5 درصد انتقال داده شدند و به آزمایشگاه جهت تعیین جنس و گونه ارسال گردیدند. در آزمایشگاه طی مراحل شفاف سازی با لاکتوفنل و رنگ­آمیزی با رنگ کارمن نوع انگل، لیگولا اینتستینالیس شناسایی شد (نگاره های 2، 3 ، 4).

یافته­ها

     در این بررسی از 65 عدد ماهی شاه کولی (Chalcalburnus chalcoides)، انگل لیگولا اینتستینالیس (Ligula intestinalis)   در 54 عدد  (08/83 درصد) از ماهیان مشاهده گردید (جدول 2).

 

جدول 2 - فراوانی انگل­های به­دست آمده در ماهی شاه کولی سد سنگر استان گیلان

درصد آلودگی	تعداد انگل جدا شده	نوع انگل جدا شده	تعداد ماهی شاه کولی بررسی شده
08/83	54	لیگولا اینتستینالیس	65

 

ماهیان صید شده از نظر اندازه به 3 دسته تقسیم شدند که دسته اول دارای طول 4 تا 6 سانتیمتر دسته دوم 6 تا 8 سانتیمتر و دسته سوم 8 تا 10 سانتیمتر بودند که به ترتیب درصد شیوع انگل لیگولا اینتستینالیس 27/27 درصد، 33/83 درصد و 100 درصد تعیین گردید (جدول 3).

 

جدول 3-  فراوانی انگل لیگولا اینتستینالیس در ماهی شاه کولی سد سنگر استان گیلان بر حسب طول ماهیان (سانتیمتر)

فراوانی (درصد)	تعداد ماهی آلوده	تعداد کل ماهی	طول ماهی (سانتیمتر)	ردیف
27/27	3	11	6- 4	1
33/83	15	18	8- 6	2
100	36	36	10- 8	3

 

نگاره 2- ماهیان مورد بررسی و انگل­های داخل شکم آنها

 

 

نگاره 3- پلوروسرکوئید انگل لیگولا اینتستینالیس در داخل پتری دیش

 

نگاره 4- ماهیان آلوده به مرحله پلوروسرکوئید انگل لیگولا اینتستینالیس

بحث و نتیجه­گیری

    نتایج بدست آمده در این بررسی نشان داد  که میزان آلودگی ماهی شاه کولی به انگل لیگولا اینتستینالیس 08/83 درصد بوده است. بررسی انجام شده توسط دکتر مرتضوی و همکاران (1381) روی دو گونه از ماهیان سد ستار خان شهرستان اهر،  87/81 درصد آلودگی به لیگولا را نشان داده است که در مقایسه، میزان آلودگی به انگل لیگولا اینتستینالیس در بررسی حاضر کمی بالاتر (08/83 درصد) می­باشد. این نتایج نشان
می­دهد که با بالا رفتن سن ماهی­ها درصد آلودگی نیز افزایش می­یابد که این را می­توان به رژیم غذایی ماهی­ها که اغلب سخت پوستان (میزبان واسط) می­باشند ارتباط داد. با توجه به خسارات فراوانی که این انگل ایجاد می­کند و گزارشات آلودگی انسان و با در نظر گرفتن این که آب این سد به عنوان ذخیره آب شهر استفاده می­شود، کنترل و پیشگیری آن بسیار مهم می­باشد. 

مراجع

1. اسلامی، ع.، 1376. کرم شناسی دامپزشکی. جلد دوم-سستود­ها، انتشارات دانشگاه تهران، صفحات: 240- 241 و 248.
2. مخیر، ب. ، 1359. بررسی انگل­های ماهیان حوضه سفید رود. پایان نامه دانشکده دامپزشکی، صفحات: 60- 72.
   1. G Allen، Marine life of the Indo-pasific region. Periplus Edition (HK) Ltd، 1996.
   2. C، Arme، "Effects of the plerocircoid larva of pseudophillidean cestode، Ligula intestinalis، on the pituitary gland and gonads of its host، "Biological Bulletin، vol. 134،pp.15-25،1968.
   3. C. Arme، and R.W.Owen، "Occurrence and pathology of Ligula intestinalis infections in British fishes, "J.parasitol، vol.54،pp.272-80،1968.
   4. C، Arme، and J.f.Bridges، and D.Hoole، "pathology of cestode infections in the vertebrate host، "In: Biology of the Eusestoda، C.Arme، and P.W.pappas، Ed. Academic Press: London، 1983، pp.499-538.
   5. V. Barus، and M. Prokes، "parasite load of Ligula intestinalis plerocercoids in adult silver bream، Blicca bjoerkna، "Helminthologia، vol.31،pp.91-94، 1994.
   6. V. Barus، and M. Prokes، "Length and weight of Ligula intestinalis plerocercoids (cestoda) parasitizing adult cyprinid fishes(cyprinida): a comparative analysis، "Helminthologia، vol.39،pp.29-34،2002.
   7. O.N. Bauer، "The ecology of freshwater fish، "Inves. Gosud. Nauch. Issled. Inst. Ozer. Rech. Ryb. Khoz. Vol. 49، pp.5-206، 1959. (In Russian)
   8. O.N. Bauer، and V.P.Stolyarov، "formation of the parasite fauna and parasitic diseases of fishes in hidro-electric reservoirs، "In: parasitology of fishes، V. A. Dogiel، G. K. Petrushevski، and Y.I.Polyanski، Ed. Oliver and Boyd: London، pp. 54-246، 1961.
   9. O.N. Bauer، and Hoffman، G.L.1976. Helminth range extension by translocation of fish. In page، L.A (Editor) Wildlife Disease. Plenum Press، New York.pp.163-172.
   10. Bykhovskaya-Pavlovskaia، I.E (Irina Evgeneva) and Pavilovskii، E.N.1962. Key to parasites of freshwatere fish of the U.S.S.R.pp. 410-419.
   11. Wilimas، T.F. and Schillhorn V.V.1985. Tapeworm In: World Animal Science، parasites، pests and predators 1985 Gaafar S.M; Howard W.E. and Marsh R.E. (Editor) Elsevier .pp. 231-232.