بررسی ارتباط سرمایه ی اجتماعی با توسعه ی پایدار شهری (مطالعه ی موردی: استان مازندران)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 4، دوره 9، شماره 30، خرداد 1398، صفحه 89-124   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محرم آزاد¹؛ علی رحمانی فیروزجاه^{* 2}؛ علی اصغر عباسی اسفجیر³

¹دانشجوی دکتری جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

²دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران (نویسنده مسؤول)

³دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

چکیده

در این مقاله درصدد بررسی ارتباط سرمایه­ی اجتماعی با توسعه­ی پایدار شهری در میان جمعیت شهری بالای ۲۰ سال استان مازندران هستیم. برای بررسی ارتباط این دو متغیر از نظریه‌های پاتنام، فوکویاما، میسرا، انشتاین و دریسکل استفاده گردیده است. داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسش‌نامه از میان نمونه­ی آماری 400 نفری جمع‌آوری و با کاربرد دو نرم‌افزار SPSS و Amos مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های توصیفی تحقیق نشان داد که وضعیت شاخص سرمایه­ی اجتماعی و تمامی متغیرهایش (آگاهی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، هنجارهای تعمیم‌یافته، مشارکت اجتماعی و انسجام اجتماعی) و شاخص توسعه­ی پایدار شهری و تمامی ابعادش (پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری زیست‌محیطی، پایداری کالبدی و پایداری نهادی) در سطح پایین‌تر از متوسط قرار داشتند. یافته‌های تبیینی تحقیق نشان داد که سرمایه­ی اجتماعی و تمامی متغیرهایش، ارتباط و تأثیر مستقیم قوی و معناداری بر روی  توسعه­ی پایدار شهری داشته‌اند. در ضریب همبستگی پیرسون ارتباط سرمایه­ی اجتماعی و  کلیه­ی متغیرهایش با توسعه­ی پایدار شهری معنادار شدند. در تحلیل رگرسیون چند متغیره، مدل رگرسیونی تحقیق و تأثیرات تمامی متغیرهای سرمایه­ی اجتماعی(به غیر از متغیر هنجارهای تعمیم‌یافته) معنادار شدند که بیشترین تأثیرات مستقیم را براساس ضریب Beta به ترتیب متغیرهای اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی بر روی توسعه­ی پایدار شهری داشته‌اند. همچنین براساس نتایج روش مدل‌سازی معادلات ساختاری، مدل نظری تحقیق بر مبنای شاخص‌های مختلف مانند CMIN/DF، RMSEA، NFI، CFI، PCFI و ... از برازش قابل قبولی برخوردار بود. نتایج یافته‌های این تحقیق تأیید کننده­ی پیشینه­ی تجربی و چارچوب نظری تحقیق بوده است که مشخص ساخت هرچه میزان سرمایه­ی اجتماعی و کلیه­ی متغیرهایش افزایش ‌یابد، منجر به بهبود و ارتقاء ابعاد و مؤلفه‌های توسعه­ی پایدار شهری می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

سرمایه ی اجتماعی؛ توسعه ی پایدار شهری؛ پایداری اقتصادی؛ پایداری اجتماعی؛ پایداری زیست‌محیطی؛ پایداری کالبدی و پایداری نهادی

مراجع

- افشانی، سید علیرضا، عسکری ندوشن، عباس، فاضل نجف‌آبادی، سمیه و حیدری، محمد.(۱۳۸۸). «اعتماد اجتماعی در شهر یزد: تحلیلی از سطوح و عوامل»، مجله­ی جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیستم، ش 4.

- امیرکافی، مهدی (۱۳۸۰)، «اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، مجله­ی نمایه­ی پژوهش، سال پنجم، شماره­ی ۱۸.

- انجمن جامعه‌شناسی ایران .(۱۳۸۳).«مسائل اجتماعی ایران»، تهران؛ انتشارات آگه.

- پاتنام، رابرت. (۱۳۸۴). «سرمایه­ی اجتماعی و زندگی عمومی»، ترجمه­ی افشین خاکباز و حسن پویان، چاپ اول، تهران: نشر شیرازه.

- پورافکاری، نصراله.(۱۳۹۱).، «نگرش جامعه‌شناختی بر سرمایه­ی اجتماعی و توسعه­ی پایدار در شوشتر»، فصل‌نامه­ی تخصصی علوم اجتماعی، سال ششم، ش ۱۷.

- خوش‌فر، غلام‌رضا؛ بارگاهی، رضا؛ کرمی، شهاب (۱۳۹۲)، «سرمایه­ی اجتماعی و پایداری شهری (مطالعه­ی موردی: شهر گرگان)»، فصل‌نامه­ی مطالعات شهری، سال دوم، ش ۸.

- ذاکری هامانه، راضیه.(۱۳۹۰). «بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (مطالعه­ی موردی: شهر یزد»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه یزد.

- رهنمایی، محمد تقی. (1377). «اثرات توسعه بر منابع زیست‌محیطی»، مجموعه خلاصه­ی مقالات همایش پژوهش‌ها و قابلیت‌های علم جغرافیا در عرصه­ی سازندگی، موسسه­ی جغرافیا، دانشگاه تهران.

- زاکس، انیاسی. (۱۳۷۵). «نگاهی به تعاریف توسعه­ی پایدار از دیدگاه‌های مختلف»، ترجمه­ی ویکتوریا جمالی، خبرنامه انجمن متخصصان محیط‌زیست ایران، سال دوم، ش ۳ و ۴.

- زاهدی، شمس‌السادات و نجفی؛ غلامعلی (۱۳۸۵)، «بسط مفهومی توسعه پایدار»، مجله­ی مدرس علوم انسانی، سال دهم، ش ۴.

- شارع‌پور، محمود (۱۳۸۴)، «سرمایه­ی اجتماعی و نقش آن در حیات اجتماعی و اقتصادی»، مجله­ی رشد علوم اجتماعی، ویژه‌نامه سرمایه­ی اجتماعی، سال نهم، ش ۲.

- شاهنوشی، مجتبی .(۱۳۸۵).، «سرمایه اجتماعی، سیر تاریخی مفهوم و روش سنجش آن»، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای سرمایه­ی اجتماعی، چالش‌ها و راهکارها، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.

- شجاعی باغینی و همکاران .(۱۳۸۷).، «مبانی مفهومی سرمایه اجتماعی»، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشکده­ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

- صالحی امیری، سیدرضا؛ قدمی، محسن؛ بیگ‌زاده، یوسف (۱۳۹۱)، «طراحی و ارائه الگو جهت سنجش تأثیر سرمایه اجتماعی بر ابعاد توسعه پایدار»، مجله فراسوی مدیریت، سال ششم، ش۲۳.

- طراوتی، حمید؛ ایافت، سید امیر (۱۳۷۷)، «دستور کار ۲۱، کنفرانس سازمان ملل درباره­ی محیط‌زیست و توسعه»، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.

- عظیمی آرانی، حسین (۱۳۹۱)، «اقتصاد ایران: توسعه، برنامه‌ریزی، سیاست و فرهنگ»، چاپ اول، تهران، نشر نی.

- عظیمی، لیلا و ادریسی، افسانه.(۱۳۸۵). «اعتماد اجتماعی، عاملی در پیشرفت جامعه»، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای سرمایه­ی اجتماعی، چالش‌ها و راهکارها، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.

- عنبری، موسی.(۱۳۹۰). «جامعه­شناسی توسعه: از اقتصاد تا فرهنگ»، چاپ اول، تهران؛ انتشارات سمت.

- فرزانه، سیف اله و رمضانی، علی.(۱۳۹۱). «بررسی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی و توسعه­ی شهری (مطالعه­ی موردی: قائمشهر)»، فصل‌نامه­ی جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، سال سوم، شماره­ی ۶.

- فوکویاما، فرانسیس.(1384). «سرمایه­ی اجتماعی و جامعه­ی مدنی» در سرمایه­ی اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، گردآوری کیان تاجبخش، ترجمه­ی افشین پاکباز و حسین پویان، تهران: نشر شیرازه.

- فیاضی، مریم.(۱۳۹۵). «تأثیر سرمایه­ی اجتماعی بر توسعه­ی پایدار شهری مطالعه­ی موردی: شهر لنبان اصفهان)»، چهارمین کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران، دبیرخانه دائمی کنفرانس، دانشگاه شهید بهشتی.

- قرخلو، مهدی و حسینی، سید هادی .(1385).، «شاخص‌های توسعه­ی پایدار شهری»، مجله­ی جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال پنجم، ش 8.

- گزارشات جامع استانی. (1394). سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مازندران، ساری.

- گیدنز، آنتونی.(۱۳۷۷). «پیامدهای مدرنیت»، ترجمه­ی محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران؛ نشر مرکز.

- مفیدی، سید مجید؛ شایان، لیلا.(1386). «توسعه­ی پایدار و برنامه‌ریزی شهرهای مناطق کویری ایران»، نشریه­ی هفت شهر، سال هفتم، ش 22-21.

- ملکی، سعید.(۱۳۷۸). «توسعه پایدار شهری و ناحیه‌ای (معنی، مفهوم و ضرورت آن)»، خلاصه‌­ی مقالات نخستین همایش مدیریت توسعه­ی پایدار در نواحی شهری، دانشگاه تبریز.

- میسرا، رابرت. (1365). مشارکت مردمی، نشریه­ی جهاد، شماره­ی 89، سال ششم.

- هومن، حیدری‌علی.(1390). «مدل‌یابی‌ معادلات ساختاری»، چاپ اول، تهران؛ نشر سمت.

 

-        Baliamoune-Lutz, M. (2011), “Trust-based social capital, institutions, and development”. The Journal of Socio-Economics. Vol 40, No 4.

-        Broad, Robin (2007), “The Poor and Environment: Friends or Foes?”, World Development, Vol. 22., No. 6., pp. 811-822.

-        Coleman, J. S. (1988-9), ‘Social Capital in the Creation of Human Capital’. American Journal of Sociology, 94, 95-120.

-        Coleman, J. S. (1994) , Foundations of Social Theory, Belknap Press, Cambridge MA.

-                 Dominski,A.(1992), seminar synopsis: Building the sustainable city, Gildea Resource Center.

-        Francois, P. (2002), Social Capital and Economic Development, Rutledge, First Published.

-        Green, A. & Matthias, A. (1997), Non-Governmental Organization and Health in developing Cuntries, U.S.A., Macmillan Press.

-        Jacobs, J (1965), The death and life of great American cities, N. Y: Random House.

-        Jepson, Edward. J., (2001), Sustainability and Planning Diverse Concepts and Close Associations, Journal of Planning Literature, Vol 15, No.4, PP .449-510.

-        Kim, H-Y. (2013)., “Statistical notes for clinical researchers: Assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis” Journal of Restoratire Dentistry & Endodontics, Vol 38, No 1.

-        Lerner, Danial (1998), The Passing of Traditional Society, New York, Macmillan Press.

-        Leman, Edward and John E. Cox. (2005), Sustainable Urban Development: strategic Consideration For Urbanized Nation, Ekistics, Vol 348-349.PP .195-198.

-        Mikkelsen, B. (1999), Methods for Development Work and Research: A Guide for …, Sage pub.

-        OECD (Organization for Economic Co-Operation and Development). (2001), The Well-Being of Nations: the Role of Human and Social Capital, OECD.

-        Ostrom, Elinor (2006), Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, New York, Cambridge University Press.

-        Palme,U.,Tillman,A.M.(2008), “Sustainable development indicators:how are they used in Swedish water utilities?” . Journal of Cleaner Production. (16).

-        Sergageldin, and C. Grootaert (2000), Defining social capital: an integrating view.

-        Stindel, M & Jancker,F (2016), study on relationship of social capital with sustainable urban development (case study:Berlin,Hamburg and colognecities), International Research Journal of social sciences, vol 5, No 6.

-        Uwe,D.(2008), Achieving urban sustainability: Integrated urban- management. Asia and Europe Environment Forum, 28-30 Nov, Shenzhen. China.

-        Xing, Y., Horner,R.M.W. El-Haram,M.A.(2009), “A framework model for assessing sustainability impacts of urban development”. Accounting Forum.(33).

www.amar.org.ir