کاربرد ماتریس لئوپولد ایرانی در تبیین اثرات اجتماعی– اقتصادی، فیزیکی پروژه ی گردشگری هزار و یک شهر (مطالعه ی موردی: پروژه هزار و یک شهر منطقه ی 22 تهران)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 7، دوره 9، شماره 30، خرداد 1398، صفحه 185-218   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

آزاده اربابی سبزواری¹؛ محمد علیزاده²؛ حمید زمانی^{* 3}؛ محمد رحیمی⁴

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران

²دانشجوی دکتری گردشگری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

³کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‏ ریزی توریسم، دانشگاه تهران(نویسنده مسئول)

⁴دکتری جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران

چکیده

گردشگری شهری از تحرک بالایی در تغییرات اجتماعی، فیزیکی، اقتصادی، سیاسی و محیطی جوامع میزبان برخوردار است. منطقه­ی 22 شهر تهران از منظر شهری، از نقاط تازه تأسیس شهر به شمار رفته و از نظر طبیعی و انسانی، ظرفیت‌های بالایی برای توسعه دارد. میزان رشد و توسعه­ی زیرساخت‌ها و خدمات گردشگری و همچنین ایجاد مجتمع‌های تفریحی و گردشگری در منطقه در سال‌های گذشته، رشد چشمگیری داشته است و پروژه­ی هزار و یک شهر از پروژه‌های جدید در این منطقه به شمار می‌رود. با انجام هر پروژه­ی گردشگری، اثرات مثبت و منفی­ای بر روی عوامل محیطی و انسانی ایجاد می‌شود بنابراین شناسایی این پیامدها برای     آینده­ی فعالیّت‌های گردشگری منطقه بسیار ضروری است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر روش توصیفی- تحلیلی است. ابزار اصلی گردآوری داده‌های پژوهش برای منطقه­ی مورد مطالعه کتابخانه‌ای و پیمایشی مبتنی بر پرسشنامه است که در بین جامعه کارشناسان تکمیل شد. نتایج نشان می‌دهد با توجه به عدم تأثیرات مخرب قابل توجه پروژه و سودمند بودن تأثیرات بیشتر پارامترها، ادامه­ی این پروژه از نظر اجتماعی- اقتصادی کاملاً مورد تأیید است. همچنین به دلیل وجود پارامترهایی با تأثیرات مخرب بالا در پروژه، امکان تأیید کامل پروژه وجود ندارد و با توجه به نتایج ارزیابی‌ها، نیاز هست تا این پروژه از منظر شرایط فیزیکی با ارائه­ی اصلاحات و گزینه‌های بهسازی ادامه پیدا کند.

کلیدواژه‌ها

پروژه ی هزار و یک شهر؛ ارزیابی اجتماعی- اقتصادی و کالبدی؛ گردشگری؛ ماتریس لئوپولد؛ منطقه ی 22 تهران

مراجع

-     ابراهیم‌زاده، عیسی یاری، منی، یاری، یاسمن. (1392). شناسایی و اولویت‌بندی الزامات رضایتمندی گردشگری شهری با استفاده از مدل کانو مطالعه موردی: گردشگران شهر بروجرد. مجلهآمایشجغرافیاییفضا، سال سوم. شماره مسلسل نهم.

-     اخوان اشرفیه، پیام (1392). تأثیر اجرای طرح‌های گردشگری در توریسم شهری (مطالعه موردی: منطقه ی 22 شهر تهران)؛ پایان‌نامه دانشگاه آزاد واحد مرکزی.

-         اسکورو، ژیزل. (1380). حمل و نقل، بلایای آب و هوایی و آلودگی، ترجمه شهریارخالدی، تهران، انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی.

-     آیتی حمید، خداکرمی فائزه، ملایی کامبیز، آفاق پور، آتوسا. (1395). بررسی تاثیر عوامل کالبدی شهری بر توسعه­ی گردشگری مذهبی (مطالعه موردی؛ شهر شیراز). مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 6، شماره 23، صص 59-43.

-     ایسنکیپ، ادوارد، (1392) برنامه‌ریزی گردشگری، رویکرد یکپارچه و پایدار به برنامه‌ریزی و توسعه­ی گردشگری،  ترجمه محمود حسن پور و سعید داغستانی، انتشارات مهکامه.

-         الوانی، سیدمهدی، پیروز بخت، معصومه، (1385). فرایند مدیریت جهانگردی، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول، تهران.

-     جاویدی آلسعدی، مدینه (1390) ارزیابی اثرات زیست­محیطی، اجتماعی و اقتصادی اجرای توسعه­ی کشت زیتون از دیدگاه زیتون کاران استان فارس، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز.

-         جمال، تعظیم، رابینسون، مایک، (1394). مطالعات گردشگری، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، تهران.

-     خادم الحسینی، احمد، قائد رحمتی، صفر، صفی‌خانی، مهتاب، (1391) بررسی و تحلیل کالبدی گسترش گردشگری شهری با استفاده از دوچرخه (مطالعه موردی: منطقه ی 3 شهر اصفهان) فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، دوره 1، شماره 3، صص 102-89.

-     داس ویل، راجر، (1378). مدیریت جهانگردی، مبانی، راهبردها و آثار، ترجمه دکتر سید محمد اعرابی و داود ایزدی، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول، تهران.

-     رضایی مقدم، کورش، کرمی، غلامحسین، (1395) ارزیابی اثرات توسعه با تأکید بر ارزیابی زیست­محیطی، آموزه‌هایی از مبانی و مفاهیم، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه‌ای)، سال ششم، شماره 3، صص 159-137.

-     زاهدی، شمس‌السادات، (1385). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار (با تأکید بر محیط زیست)، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، چاپ اول، تهران.

-         ساولی، آستریو (1391). جامعه‌شناسی توریستی، ترجمه دکتر محمد حسن افضلی‌نژاد، انتشارات تالار کتاب، چاپ اول، تهران.

-     صفرآبادی اعظم، یوسفی ابراهیم، مویدفر سعیده، شاه زیدی، سمیه سادات. (1395). مقاصد نوظهور گردشگری شهری با تاکید بر جاذبه‌های اجتماعی فرهنگی قومیت، مطالعه موردی شهر کرمانشاه، مطالعات جامعه‌شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره 6، شماره 19، صص 167-141.

-     ضیایی، محمود، امین بیدختی، علی اکبر، قربانی، فاطمه، (1392). ارزیابی ظرفیت جامعه محلّی برای توسعه‌ی پایدار گردشگری، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری، سال هشتم، شماره 24، صص 88-59.

-     طاهری صفار، مرجان. (1394). ارزیابی پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی پروژه‌های سدهای بزرگ (مطالعه موردی: سد بار نیشابور) رشته: کشاورزی. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی.

-     قالیباف، محمد، شعبانی‌فرد، محمد (1391). ارزیابی و اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری برای توسعه ی گردشگری شهری بر اساس مدل‌های تصمیم‌گیری چند متغیره (مطالعه موردی: شهر سنندج) فصلنامه تحقیقاتجغرافیایی، سال 25، شماره دوم.

-     محمدی، سمیه؛ افلاطونیان، زین العابدین. (1394)؛ تحلیل راهبردی توسعه­ی اکوتوریسم منطقه­ی 22 شهر تهران براساس مدل SWOT. همایش ملّی معماری شهرسازی عمران و گردشگری توسعه ی پایدار شهری.

-         میسون، پیتر، (1395) گردشگری، اثرات و برنامه‌ریزی، ترجمه روزبه میرزایی و پونه ترابیان، انتشارات ترمه.

-     وارثی حمید، صفرآبادی اعظم (1393). نقش عوامل اجتماعی گردشگری در توسعه­ی گردشگری شهری (مورد مطالعه: شهر اصفهان) مطالعات جامعه شناختی، دوره 4، شماره 12، صص 128-101.

-         ویلیامز، استیون، (1388). جغرافیای گردشگری، ترجمه دکتر محمود ضیایی، انتشارات پیام نور، تهران.

-          Ahmadvand, M. Karami, E. (2009). A social impact assessment of the floodwater spreading project on the Gareh-Bygone plain in Iran: A causal comparative approach. Environmental Impact Assessment Review, pp: 126-136.

-          Aris Anuar, Ahmad Nazrin, Bookhari, Siti Noorbaizura&  Aziz, Noor Azah (2012), The Effectiveness of Safe City Programme as Safety Basic in Tourism Industry: Case Study in Putrajaya; Procedia - Social and Behavioral Sciences, 42, PP, 477 – 485.

-          Barrow, C. J. (2000). Social impact assessment: an introduction. London: Arnold.

-          Becker, H.A. (2001). Social impact assessment. European Journal of Operational Research, pp, 311-321.

-          Bindu, N.L.; Warren Evans, J.; Everitt, R.R.; Ludwig, H.; Carpenter, R.A.; Tu, S. (1997). Environmental impact assessment for developing countries in Asia. Word Bank Report.

-          Carlisle, Sheena, Johansen, Aleksander and Kunc, Martin. (2016) Strategic foresight for (coastal) urban tourism market complexity: the case of Bournemouth. Tourism Management, 54 . pp. 81-95.

-          Coshall John T., Charlesworth Richard; (2011); A management orientated approach to combination forecasting of tourism demand; Tourism Management, 32, PP, 759-769.

-          CPCB – Central pollution Control Board (2003). Guidelines for conducting environmental impact assessment: site selection for common hazardous waste management facility.

-          Jay, S.; Jones, C.; Slinn, P.; Wood, C. (2007). Environmental impact assessment: Retrospect & prospect. Environmental Impact Assessment Review, pp:287-300.

-          Lapko Aleksandra (2014), Urban Tourism in Szczecin and its Impact on the Functioning of the Urban Transport System, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 151, 30, PP, 207-214.

-          Lohani, B, J.W. Evans, H. Ludwig, R.R. Everitt, Richard A . Carpenter, and S.L. Tu. (1997). Environmental Impact Assessment for Developing Countries in Asia, Asian Development Bank, Volume 1- Overview. 356 pp.

-          Pisani, JAD. and Sandham, LA. (2006). Assessing the performance of SIA in the EIA context: A Case study of south Africa. Journal of Environment Impact Assessment Review, Vol. 26(8): 707-724.

-          Popescu Ruxandra Irina, Răzvan-Andrei Corbos (2010); The role of urban tourism in the strategical development of brasov area; Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, 7 (16) .

-          Qin, G., Meizhen, L., Jin hua, M. and Jun lei, Z. (2011). The development of urban night tourism based on the nightscape lighting projects--a Case Study of Guangzhou, Energy Procedia, 5: PP, 477–481

-          Suleiman, Jafar Subhi Hardan & Badaruddin, Mohamed (2011), Factors Impact on Religious Tourism Market: The Case of the Palestinian Territories, International Journal of Business and Management, Vol. 6, No 7.

-          Vanclay, F. (2003). International principles for social impact assessment. Journal Impact Assessmentb & Projerct Appraisal, Vol. 21(1): 511.

-          Vanclay, F. (2004). The triple bottom line and impact assessment: How do TBL, EIA, SIA, SEA & EMS relate to each other? Journal of Environmental Assessment Policy and Management, vol. 6, No. 3, pp. 265-288.