اثر تخلیه احشایی بر ویژگی‌های حسی، میکروبی، شیمیایی و پروفایل اسیدهای چرب ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss) طی نگه‌داری در 18- درجه سلسیوس

بهداشت مواد غذایی

مقاله 4، دوره 5، 1 (17) بهار، خرداد 1394، صفحه 35-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرشته شکری¹؛ مسعود هدایتی فرد^{* 2}؛ زینب رفتنی امیری³

¹کارشناس ارشد علوم و صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران.

²دکتری تخصصی صنایع فرآورده‌های شیلاتی، گروه شیلات، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم‌شهر، ایران.

³دکتری تخصصی صنایع غذایی، گروه علوم و صنایع غذایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

   هدف این مطالعه بررسی اثر تخلیه احشای ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss) بر ویژگی‌های میکروبی، شیمیایی، حسی و هم‌چنین پروفایل اسیدهای چرب طی نگه‌داری در 18- درجه سلسیوس بود. برای این هدف، تعداد 42 قطعه ماهی به‌صورت تازه تهیه و به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول به‌صورت ماهی کامل و گروه دیگر بعد از تخلیه شکمی مجدداً شستشو و منجمد شدند. سپس محتوای پروتئین، چربی، رطوبت،خاکستر، شاخص پراکسید (PV)، شاخص تیوباربیوتیک اسید (TBA)، بازهای نیتروژنی فرار (TVB-N)، پروفایل اسید چرب، بار میکروبی و خصوصیات حسی ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان طی 3 ماه نگه‌داری در حالت انجماد بررسی شد. بر اساس نتایج، در برخی زمان‌ها درصد رطوبت و شاخص‌های PV،TBAو TVB-N بین دو گروه اختلاف معنی‌دار داشت (05/0 >p). در ارزیابی پروفایل اسیدهای چرب 15 نوع اسیدچرب شناسایی شد که در هر دو گروه و طی زمان‌های نگه‌داری، بیشتر از نوع تک غیراشباع (MUFA) بود و بعد از آن به‌ترتیب اسیدهای‌چرب اشباع (SFA) و چند غیر‌اشباع (PUFA) قرار داشتند. طی نگه‌داری مقادیر برخی اسیدهای چرب بین دوگروه تفاوت نشان دادند. شمارش میکروبی نشان داد که تخلیه شکمی در جمعیت باکتری‌های سرماگرا تغییر معنی‌داری ندارد (05/0 <p)، اما در جمعیت کلی باکتری‌ها بین دو گروه اختلاف دیده شد (05/0 >p). هم‌چنین ارزیابی حسی حاکی از اختلاف در تمام شاخص‌ها بین دو گروه بود. اما تغییرات بافت و ظاهر عمومی در ماهی شکم خالی بیش از ماهی کامل بود در حالی‌که کیفیت بو و ظاهر آبشش ماهیان به خوبی حفظ شد. 

کلیدواژه‌ها

اسیدهای چرب؛ انجماد؛ قزل آلای رنگین کمان؛ کنترل کیفیت

مراجع

• خرمگاه، مهدی و رضایی، مسعود (1391). تغییرات شیمیایی و حسی ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) طی نگه‌داری به حالت انجماد (^oC 18-)، مجله علوم و صنایع غذایی، دوره 9، شماره 37، صفحات: 101 تا 107.
• ذوالفقاری، مهدی؛ شعبانپور، بهاره و فلاح‌زاده، ساناز (1390). بررسی روند تغییرات شیمیایی، میکروبی و حسی فیله ماهی قزل آلای رنگین کمان جهت تعیین مدت زمان ماندگاری آن در دمای یخچال، نشریه شیلات (مجله منابع طبیعی ایران)، دوره 64، شماره 2، صفحات: 119-107.
• علاالدوله‌یی، مریم؛ هدایتی‌فرد، مسعود و یوسفیان، مهدی (1392). تاثیر تخلیه شکمی بر خواص شیمیایی، حسی و میکروبی ماهی سوف معمولیSander luciperca طی نگه‌داری به حالت انجماد 18- درجه سانتی‌گراد، سومین سمینار ملی امنیت غذایی، 7 و 8 اسفند 1392، سوادکوه، صفحه: 10.
• معینی، سهراب (1368). صنایع فرآورده‌های شیلاتی، انتشارات معاونت آموزش و تحقیقات شرکت سهامی شیلات ایران، وزارت جهاد سازندگی، تهران، صفحه: 212.
• ملاپور، محدثه؛ هدایتی‌فرد، مسعود و یوسفیان، مهدی (1392). تاثیر تخلیه شکمی بر خواص شیمیایی و حسی ومیکروبی اردک ماهی Esoxlucius حین نگه‌داری به حالت انجماد، سومین سمینار ملی امنیت غذایی، 7 و 8 اسفند 1392، سوادکوه، صفحه: 12.

• AOAC. (1995). Official methods of analysis. 17^th Edition, Washington, DC:  Association of official analytical chemists.
• AOAC. (2005). Official methods of analysis of AOAC International. 18^th Edition, Gaithersburg, MD: AOAC international.
• Badii, F. and Howell, N.K. (2002). Changes in the texture and structure of cod and haddock fillets during frozen storage. Food Hydrocolloids, 16: 313-319.
• Bligh, E.G. and Dyer, W.J. (1959). A rapid method of total lipid extraction and purification.  Canadian Journal of Physiology and Pharmacology, 37: 911-917.
• Burt, J.R. (1988). The effects of drying and smoking on the vitamin content of fish. In: Burt, J.R. (Editors), Fish Smoking and Drying. London, UK. Elsevier, pp. 53-61.
• Botta, J., Downey, A., Lauder, J. and O’Neill, M. (1982). Chemical and sensory assessment of round nose grenadier (Macrourus ruperis) subjected to long term frozen storage. Journal of Food Science, 47: 1670-1674.
• Bottino, N.R., Lilly, M.L. and Finne, G. (1979). Fatty acid stability of gulf of mexico brown shrimp (Penaeus aztecus ) held on ice and in frozen storage. Journal of Food Science, 44: 1778-1779.
• Cakli, S., Kilinc, B., Cadun, A., Dincer, T. and Tolasa, S. (2005). Effect of ungutting on microbiological, chemical and sensory properties of aqua cultured sea bream (Sparus aurata) and sea bess (Dicentrachus labrax) stored in ice. European Food Research and Technology, 222: 719-725.
• Chytiri, S., Chouliara, I., Savvaidis, I.N. and Kontominas, M.G. (2004). Microbiological, chemical and sensory assessment of iced whole and filleted aqua cultured rainbow trout. Food Microbiology, 21: 157-165.
• de Castro, F.A.F., Sant’Ana, H.M.P., Campos,, F.M., Costa, N.M.B., Silva, M.T.C., Salaro, A.L., et al. (2007). Fatty acid composition of three freshwater fishes under different storage and cooking processes. Food Chemistry, 103: 1080-1090.
• Egan, H., Krik, R.S. and Sawyer, R. (1997). Pearsons Chemical Analysis of Foods. 9 ^th Edition, pp. 609-634.
• Folch, J., Lees, M. and Sloane-Stanley, G.H. (1957). A simple method for the isolation and purification of total lipids from animal's tissues. Journal of Biological Chemistry, 226: 497-509.
• Goulas, A.E. and Kontominas, M.G. (2007).Combined effect of light salting, modified atmosphere packaging and oregano essential oil on the shelf-life of sea bream(Sparus aurata): Biochamical and Sensory attributes. Food Chemistry, 100: 287-296.
• Hedayatifard, M. and Moeini, S. (2007). Loss of omega-3 fatty acids of sturgeon (Acipenser stellatus) during cold storage. International Journal of Agriculture and Biology, 9(4): 598-601.
• Hedayatifard, M. and Yousefian, M. (2010). The fatty acid composition of golden mullet fillet Liza aurata as affected by dry-salting. Journal of Fisheries and Aquatic Science, 5: 208-215.
• Hunt, A.O. and Teqelioglu, N. (2008). Effect of lipid sources on growth and body fatty acid composition of sea bass Dicentrarchus labran L., Journal of Animal and Veterinary Advances, 7(8): 915-923.
• Huss, H.H. (1995). Quality and quality changes in fresh fish, FAO FISHERIES TECHNICAL PAPER – 348, Food and Agriculture Organization of The United Nation, FAO, Rome, pp. 300.
• Jeong, B.Y., Ohshima, T., Koizumi, C. and Kanou, Y. (1990). Lipid deterioration and its inhibition of Japanese oyster (Crasostrea giga) during frozen storage. Nippon Suisan Gakkaishi, 56: 2083-2091.
• Lehmann, I. and Aubourg, S.P. (2007). Effect of pervious gutting on rancidity development in horse mackerel (Trachurus trachurus) during frozen storage at -20 º C, International Journal of Food Science and Technology, 43: 270-275.
• Lugasia, A., Adab, V., Hevari, J., Leboviesa, V., Jakoczic, I. and Aubourg, S. (2007). Effect of pre-soaking whole pelagic fish in a plant extract on sensory and biochemical changes during subsequent frozen storage. LWT, 40: 930-936.
• Natseba, A., LwaliRda, I., Kakura, E., MuyaBja, C.K. and Muyoaga, J.H. (2005). Effect of pre-freezing icing duration on quality changes in frozen Nile perch (Lates niloticus). Food Research International, 38: 469-474.
• Ozden, O. and Erkan, N. (2007). Quality assessment of whole and gutted sardines (Sardina pilchardus) stored in ice. International Journal of Food Science and Technology, 43(9): 1507–1727.
• Ozogul, Y. and Ozogul, F. (2007). Fatty acid profiles of commercially important fish species from the Mediterranean, Aegean and Black Seas. Food Chemistry, 100: 1634­-1638.
• Ozyurt, G., Polat, A. and Tokur, B. (2007). Chemical and sensory changes in frozen '(-18 º C) wild sea bass (Dicentrarchus labrax) captured at different fishing seasons. International Journal of Food Science and Technology, 42: 887-893.
• Tejada, M. and Huidobro, A. (2004). Quality of farmed gilthead seabrem (Sparus aurata) during ice storage related to the slaughter method and gutting. European food research and technology, 215(1): 1-7.
• Vujkovic, G., Karlovic, D., Vujkovic, I., Vorosbaranyic, I. and Branislava Jovanovic, B. (1999). Composition of muscle tissue lipids of silver carp and bighead carp. Journal of the American Oil Chemists' Society, 76: 475-480.