مطالعه اثرات محافظتی پودر کدو بر آسیب بافت بیضه جنین موش‌های صحرائی حاصل از مادران دیابتی شده با آلوکسان

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 7، دوره 8، 2 (30) تابستان، شهریور 1393، صفحه 503-514   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

چکیده

   بروز ناهنجاری در ارگان­های مختلف جنین و نوزادان حاصل از مادران دیابتی امروزه به­خوبی ثابت شده است. با توجه به صدمات برگشت­ناپذیر این بیماری در سیستم تولید مثل نوزادان، هر اقدامی که در جهت کاهش این ناهنجاری­ها صورت پذیرد از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. در این مطالعه تجربی اثرات محافظتی پودر کدو در کاهش آسیب بافت بیضه جنین­  موش­های صحرایی حاصل از مادران دیابتی بررسی گردید.  موش های ماده آبستن به طور تصادفی به 4 گروه 10 تایی شامل: 1- گروه تیمار با پودر کدو، 2- گروه شاهد دیابتی، 3- گروه درمان (دیابتی شده و تیمار با پودر کدو) و 4- گروه شاهد سالم تقسیم شدند. مدلتجربیدیابتدرموش­هایصحرایی مادربایکبارتزریق داخلصفاقیآلوکسانمنوهیدرات بهمیزان120میلی­گرمبهازایهرکیلوگرموزنبدن ایجادشد. در گروه­­های اول و سوم پودرکدو بهمدت 4هفته وبهمیزان 2 گرم بر کیلوگرم وزنبدنگاواژشد. تغییرات بافت‌شناسی و مورفومتری شامل وزن، قطر لوله­های منی­ساز، تعداد سلول­های اسپرماتوگونی، سرتولی و لایدیک بین گروه­­های مورد مطالعه مقایسه گردید. برای تحلیل آماری داده­ها از روش آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی تو­کی استفاده شد و مقادیر 05/0p<  معنی­دار در نظر گرفته شد. بافت بیضه در گروه شاهد دیابتی کاهش معنی­داری در تعداد لوله­های منی­ساز در مقایسه با گروه شاهد سالم و درمان دیابتی داشت. سلول­های زایا یا اسپرماتوگونی در گروه شاهد دیابتی حالت دژنره داشته و به­طور پراکنده و با سیتوپلاسمی واکوئله دیده شدند در حالی­که، در گروه درمان دیابتی سلول­های زایا با تعداد زیادتر و سیتوپلاسم عاری از واکوئل مشاهده شدند. کاهش معنی­داری وزن بیضه در گروه شاهد دیابتی نسبت به گروه درمان دیابتی وجود داشت. در گروه شاهد دیابتی سلول­های زایا، لایدیگ، سرتولی و قطر لوله­های منی­ساز کاهش معنی­داری نسبت به گروه شاهد نشان داد. در گروه درمان دیابتی، پودر کدو باعث افزایش سلول­های زایا، لایدیگ، سرتولی و قطر لوله منی‌ساز در مقایسه با گروه درمان دیابتی شد. نتایج نشان داد که پودر کدو  بر آسیب بافت بیضهجنین موش­های صحرائی حاصل از مادران دیابتی شده با آلوکسان دارای اثرات حفاظتی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

دیابت؛ آلوکسان؛ بیضه؛ پودر کدو؛ موش صحرایی

اصل مقاله

مقدمه

   بیماری دیابت ملیتوس یک بیماری مزمن است که با ارزیابی سطح قند خون مشخص می­گردد. انتقال گلوکز از راه جفت به جنین از مادران دیابتی زیاد می­باشد که ناشی از افزایش دسترسی قند در خون مادر است (Hassan et al., 2007). وقوع هیپرگلیسمی در مادران آبستن اثرات تخریبی مهمی بر ساختار و عملکرد بیضه جنین می­گذارد. این صدمات دوره قبل و بعد از بلوغ نوزادان را در بر می­گیرند (Jelodar et al., 2010).

   در مطالعات اپیدیولوژیکی ثابت شده است که اثرات دیابت در دوره آبستنی به دوره زندگی بعد از بلوغ و حتی تا نسل­های آینده کشیده می­شود. قند خون بالا در مادران دیابتی باعث از بین رفتن سلول­های بتای پانکراس جنین­ها می‌شود، به­طوری­که پانکراس جنین‌های متولد شده از مادران دیابتی با وقوع دگرانولاسیون در سلول­های بتا همراه است (Van Assche  et al., 1983).

   بررسی­های اتنوبوتانیک بیش از 1200 گونه گیاه را گزارش نموده­اند که ممکن است اثر ضد دیابت داشته باشند (Marles et al., 1995).

   کدو با نام علمی Cucurbita pepo L. متعلق به خانواده کدو Cucurbitaceae می­باشد. کوکوربیتاپپو زیرگونه پپو رقم استیریاکا (Cucurbita pepo sub sp. pepo var. Styriaca) می­باشد. این گیاه یک­ساله  با ساقه­های خوابیده بر سطح خاک، برگ­های تخم­مرغی، پهن و به بزرگی 15 تا 30 سانتی­متر و گل­های زرد پر رنگ، تک­جنس می­باشد (Ghasemi-dehkordi et al., 2002). این خانواده از نظر شیمیایی دارای تریپترپن­های تتراسیکلیک، ساپونین­ها، پروتئین­ها، فیبرها، پلی‌ساکاریدها و مواد معدنی آهن، روی، منگنز، مس و غیره می­باشد (Bombardelli et al., 1997).

   اهمیت وسعت درگیری بیماری دیابت و اثرات ناهنجاری­زایی در ارگان­های مختلف جنین و نوزادان حاصل از مادران دیابتی امروزه ثابت می‌باشد و با توجه به اثبات صدمات برگشت ناپذیر این بیماری در سیستم تولید مثل نوزادان و تبعاتی که به نسل­های آینده دارد، بنابر این هر اقدامی که در جهت کاهش این ناهنجاری­ها صورت پذیرد از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار خواهد بود. در این تحقیق سعی شد با انجام مطالعه­ای تجربی اثرات محافظتی پودر کدو در جهت کاهش وقوع نارسائی در بافت بیضه جنین­های حاصل از موش­های صحرایی مادر دیابتی ارائه شود.  

 

مواد و روش‌ها

   مطالعه حاضر از نوع تجربی آزمایشگاهی بوده و در سال 1393 در مرکز تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تبریز انجام شد. در این مطالعه کلیه ملاحظات اخلاقی و پروتکل‌های کار روی حیوانات آزمایشگاهی مورد تائید کمیته نظارت بر حقوق حیوانات آزمایشگاهی بود.

   در این مطالعه 40 سر موش صحرائی ماده بالغ و 10 موش صحرائی نر بالغ از نژاد ویستار با محدوده وزنی 200 الی 220 گرم، استفاده شد . حیوانات در محیط درجه حرارت 2±22 درجه سلسیوس، رطوبت محیطی 2±38 درصد، شدت نور در مرکز اتاق 300 لوکس و دوره های متوالی 12 ساعته نور و تاریکی به مدت یک هفته نگه­داری شدند. آب و غذای مناسب (کنسانتره) به اندازه کافی در دسترس حیوانات قرار گرفت. مشاهده پلاک واژنی (پاپ اسمیر)، به­عنوان روز صفر آبستنی محسوب شد. سپس موش­های ماده آبستن به­طور تصادفی به 4 گروه 10 تایی شامل: 1- گروه تیمار با پودر کدو (g/kg 2)، 2- گروه شاهد دیابتی (mg/kg 120)، 3- گروه درمان (دیابتی شده و تیمار با پودر کدو) و 4- گروه شاهد سالم، تقسیم شدند.

آماده­سازیپودرکدو

   به منظور برطرف کردن گرد و خاک از میوه کدو (Cucurbita pepo)، میوه­ها­ با آب شسته شده و سریعاً خشک گردیدند، تا از آسیب­دیدگی در هنگام پژمردگی جلوگیری شود .برای سرعت بخشیدن به فرآیند خشک شدن، میوه کدو به صورت ورقه­های نازکی بریده شد و در یک محل سرپوشیده، با دمای 35 درجه سلسیوس که دارای جریان هوا بود، قرار داده شد و تحت این شرایط طی سه الی پنج روز خشک گردید. پس از خشک شدن، میوه توسط آسیاب برقی به خوبی پودر شد (عسگری و همکاران، 1388).

القاءدیابت

   مدل تجربی دیابت قندی نوع 1 وابسته به انسولین  در موش­های صحرایی مادر با یک بار تزریق داخل صفاقی آلوکسان منوهیدرات (Sigma, Germaney) به میزان 120 میلی­گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ایجاد شد و از سرم فیزیولوژی به عنوان حلال آلوکسان استفاده شد (Ugbenyen et al., 2009). 72 ساعت بعد از تزریق آلوکسان، با اندازه­گیری قند خون ناشتای حیوان با استفاده از دستگاه گلوکومتر، دیابتی بودن مشخص شد (Lazos et al., 2005). ملاک دیابتی شدن، افزایش میزان گلوکز به بالاتر از 130 میلی­گرم بر دسی­لیتر بود (Quanhong et al., 2005). لازم به توضیح است که القاء دیابت قبل از آبستنی در موش­های ماده انجام پذیرفت.

تجویز پودر کدو

   گروه­های 1 و 3 به مدت 4 هفته پودر کدو را به میزان 2 گرم بر کیلوگرم وزن بدن از طریق گاواژ دریافت کردند. در هنگام آزمایش پودر کدو در مقدار معین آب مقطر مخلوط شده و سپس از طریق گاواژ به حیوان‌ها تجویز شد .به منظور اطمینان، حدود سه الی چهار ساعت قبل از گاواژ غذا از دسترس حیوان­ها خارج و فقط آب در اختیار آنها قرار گرفت (عسگری و همکاران، 1388).

روش بررسی

   برای هر 4 موش ماده، یک موش نر بالغ جهت بارور­سازی در هر قفس در نظر گرفته شد. زمان مشاهده تشکیل پلاک واژنی (vaginal plug) به­عنوان روز صفر آبستنی تعیین شد. با احتساب روز صفر آبستنی، ابتدا جنین های 19 روزه از شاخ رحم مادران جدا شده و زیر استریومیکروسکپ مدل نیکون، تعیین جنسیت شده و جنین­های جنس نر جدا شدند و توسط ترازوی دیجیتال حساس به 01/0 گرم وزن­گیری شده و توسط کولیس، طول قدامی-خلفی (CRL) جنین­ها اندازه­گیری شد. سپس بیضه­ها از محوطه شکم جنین­ها جداسازی شد و توسط ترازوی دیجیتال وزن آنها محاسبه شد. بعد از انجام مراحل آماده­سازی و پاساژ بافتی، نمونه­ها با ضخامت 5 میکرون مقطع زده شدند و به روش هماتوکسیلین-ائوزین رنگ­آمیزی شده و در نهایت زیر میکروسکپ نوری مدل نیکون مورد بررسی قرار گرفتند. مورفومتری لوله منی­ساز توسط عدسی مدرج صورت گرفت. سپس تعداد سلول‌های اسپرماتوگنی، سلول‌هاى لایدیگ و سرتولی به کمک یک صفحه مدرج (eye piece) که بر روى عدسى چشمى میکروسکوپ نورى قرار می‌گیرد، مورد شمارش قرار گرفتند.

تحلیل آماری داده­ها

   داده‌ها به صورت میانگین±انحراف استاندارد (‌(mean±SEM بیان شده و برای تحلیل داده­ها روش آماری آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) و به دنبال آن تست­های مقایسه­ای چند گانه توکی برای مقایسه وجود اختلاف بین گروه­ها استفاده شد. مقدار 05/0p<  برای تعیین سطح معنی­دار بودن اختلاف بین گروه­ها در نظر گرفته شد.

 

یافته­ها

تغییرات قند خون

   استفاده از پودر کدو باعث کاهش میزان قند خون در موش­های صحرائی دیابتی داشت و از این نظر اختلاف معنی‌داری (05/0p<) بین گروه شاهد دیابتی و گروه دیابتی تیمار با پودر کدو دیده شد (جدول 1). هم‌چنین کاهش قند خون در گروه شاهد دیابتی در مقایسه با گروه شاهد سالم و گروه تیمار با پودر کدو معنی دار بود (001/0p<).

 

 

جدول 1- مقایسه میانگین قند خون در موش‌های صحرایی گروه‌های مختلف (برحسب میلی‌گرم بر دسی­لیتر)

گروه‌ها	شاهد سالم	سالم تیمار با پودر کدو	شاهد دیابتی	دیابتی تیمار با پودر کدو
قند خون	c 06/6 ± 98/94	c21/7± 34/91	a43/12± 18/338	b21/9± 78/201

abc: حروف متفاوت نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار بین گروه‌ها می‌باشد (05/0p<).

 

تغییرات بافت­شناسی

   در مطالعه بافت­شناسی، در گروه شاهد دیابتی کاهش محسوسی در تراکم لوله­های منی­ساز در مقایسه با گروه دیابتی تیمار با پودر کدو مشاهده شد. افزایش فضاهای بینابینی در گروه شاهد دیابتی به­وضوح به چشم می‌خورد. در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو تمامی پارامترهای کمی شامل قطر لوله منی­ساز، تعداد لوله­های منی­ساز، تعداد سلول­های اسپرماتوگونی، سلول­های لایدیگ، ضخامت کپسول بیضه در مقایسه با گروه شاهد دیابتی اختلاف معنی­داری نشان داد ولی در اپی‌تلیوم لوله منی­ساز اختلاف معنی­داری دیده نشد (جدول 2). در فضاهای بافت بینابینی بیضه، بافت همبندی سست همراه با عروق خونی و سلول­های همبندی قابل مشاهده بود. سلول­های لایدیگ به­صورت تکی و تجمعات سلولی با هسته­ای گرد در گوشه سیتوپلاسم و سیتوپلاسمی ائوزینوفیلی قابل مشاهده بودند. سلول­های میواپی­تلیال در اطراف لوله­های منی‌ساز به طور کشیده با هسته­ای هتروکروماتینی دیده شدند. سلول­های اسپرماتوگونی در گروه شاهد دیابتی به طور پراکنده و با سیتوپلاسمی واکوئوله دیده شد (شکل 1 الف)، در حالی که این سلول­ها در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو، با تعدادی بیشتر و اندازه­ای درشت­تر نسبت به گروه قبلی مشاهده شد و روند دژنراسیون و حضور واکوئل در سیتوپلاسم سلول­ها مشاهده نشد (شکل 1 ب).

   پراکندگی لوله­های منی­ساز در گروه شاهد دیابتی بیشتر در پیرامون بافت بیضه دیده شد، در حالی­که این پراکندگی در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو به طور یکنواخت در بافت بیضه مشاهده شد (شکل 2 الف، ب). سلول­های اسپرماتوگونی در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو به طور تصادفی در لوله­های منی­ساز درون سلول­های سرتولی اولیه جاگیری کرده بودند. این سلول­های درشت با سیتوپلاسمی ائوزینوفیلی و هسته وزیکولی و با چندین هستک در مرکز سلول دیده شدند.

   در گروه شاهد دیابتی افزایش ضخامت کپسول بیضه (تونیکا آلبوژینه) و گسترش عروق زیرکپسولی به درون آن دیده شد. به­هم­ریختگی اپی­تلیوم زایای لوله­های منی­ساز و ادم ملایم در فضای بینابینی نیز در گروه شاهد دیابتی قابل مشاهده بود (شکل 3 الف). در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو، کاهش ضخامت کپسول بیضه و کاهش گسترش عروق خونی در بافت بیضه دیده شد و وضعیت ساختاری نسبتاً طبیعی در اپی­تلیوم لوله­های منی­ساز این گروه قابل مشاهده بود (شکل 3 ب).

 

 

    

                                  الف

 

                                    ب

شکل 1- نمای ریزبینی از مقطع بافت بیضه جنین 19 روزه موش صحرائی، الف) گروه شاهد دیابتی: تغییرات شدید دژنراتیو و روند واکوئوله شدن سیتوپلاسم در سلول­های اسپرماتوگنی، به­هم­ریختگی سلول­های همبندی کپسول بیضه (تونیکا آلبوژینه) و گسترش فضاهای بینابینی در گروه شاهد دیابتی قابل مشاهده است. ب) گروه دیابتی تیمار با پودر کدو، ساختار نسبتاً طبیعی وضعیت سلول­های اسپرماتوگونی، کپسول بیضه و تراکم بالای سلولها در فضای بینابینی در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو دیده می­شود (رنگ­آمیزی هماتوکسیلین–ائوزین، درشتنمایی × 400).

 

 

    

                                 الف

 

                                   ب

شکل 2- نمای ریزبینی از مقطع بافت بیضه جنین 19 روزه موش صحرائی، الف) گروه شاهد دیابتی: تغییرات در کاهش قطر و به­هم­ریختگی اپی­تلیوم لوله­های منی­ساز­، کاهش سلول­های لایدیگ، ادم و آماس ملایم در فضاهای بینابینی در گروه شاهد دیابتی قابل مشاهده است. ب) گروه دیابتی تیمار با پودر کدو: اندازه طبیعی قطر و شکل لوله­های منی­ساز و وضعیت نرمال سلول­ها در فضاهای بینابینی در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو دیده می­شود (رنگ­آمیزی هماتوکسیلین–ائوزین، درشنمایی ×400).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

                               الف

 

                                 ب

شکل 3- نمای ریزبینی از مقطع بافت بیضه جنین 19 روزه موش صحرائی، الف) گروه شاهد دیابتی: افزایش ضخامت کپسول بیضه (تونیکا آلبوژینه) و گسترش عروق زیر کپسولی به درون تونیکا آلبوژینه، به­هم­ریختگی اپی­تلیوم زایای لوله­های منی­ساز و ادم ملایم در فضای بینابینی در گروه شاهد دیابتی قابل مشاهده است. ب) گروه دیابتی تیمار با پودر کدو: کاهش قطر عروق خونی در کپسول بیضه و وضعیت نسبتاً نرمال اپی­تلیوم لوله­های منی‌ساز در گروه دیابتی تیمار با پودر کدو قابل دیده می­شود (رنگ­آمیزی هماتوکسیلین–ائوزین، درشتنمایی ×400).

 

تغییرات مورفومتری

اثر بر قطر لوله­های منی­ساز: در موش­های صحرایی گروه دیابتی تیمار با پودر کدو میانگین قطر لوله­های منی­ساز 73/11±23/180 میکرومتر، و در گروه شاهد دیابتی 36/10±19/152 میکرومتر بود که در مقایسه با هم اختلاف معنی­داری داشتند (05/0p<). از سوی دیگر میانگین قطر لوله­های منی­ساز در گروه­های شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کدو اختلاف معنی­داری با هر دو گروه دیابتی و دیابتی تیمار با پودر کدو داشت (جدول 2). پودر کدو  در موش­های صحرایی دیابتی باعث افزایش قطر لوله­های منی­ساز شد.

اثر بر وزن بیضه: در موش­های صحرایی گروه دیابتی تیمار با پودر کدو وزن بیضه 04/0± 38/0گرم و در گروه شاهد دیابتی 06/0±26/0 گرم بود که در مقایسه با هم اختلاف معنی­داری داشتند (05/0p<). میانگین به­دست آمده از گروه دیابتی تیمار با پودر کدو در مقایسه با گروه­های شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کدو اختلاف معنی­داری نداشت (جدول 2). پودر کدو  در موش­های صحرایی دیابتی باعث افزایش وزن بیضه شد.

اثر بر تعداد سلول­های اسپرماتوگونی: در موش­های صحرایی گروه دیابتی تیمار با پودر کدو میانگین سلول‌های اسپرماتوگنی (میلی­متر مربع) 31/7±80/88 و در گروه شاهد دیابتی (میلی­متر مربع) 56/3± 59/77  بود که در مقایسه با هم اختلاف معنی داری داشتند (05/0p<). میانگین به‌دست آمده از گروه دیابتی تیمار با پودر کدو در مقایسه با گروه­های شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کدو اختلاف معنی­داری داشت (جدول 2). پودر کدو  در موش­های صحرایی دیابتی باعث افزایش تعداد سلول­های اسپرماتوگونی شد.

اثر بر تعداد سلول­های لایدیگ:در موش­های صحرایی گروه دیابتی تیمار با پودر کدو میانگین تعداد سلول­های لایدیگ (میلی­متر مربع)  4/172±8/768 و در گروه شاهد دیابتی (میلی­متر مربع) 99/132± 94/577 بود که در مقایسه با هم اختلاف معنی­داری داشتند (05/0p<). میانگین به­دست آمده از گروه دیابتی تیمار با پودر کدو در مقایسه با گروه­های شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کدو اختلاف معنی­داری داشت (جدول 2). پودر کدو در موش­های صحرایی دیابتی باعث افزایش تعداد سلول­های لایدیگ شد.

اثر بر تعداد سلول­های سرتولی: در موش­های صحرایی گروه دیابتی تیمار با پودر کدو میانگین تعداد سلول­های سرتولی (میلی­متر مربع)  84/2±78/27 و در گروه شاهد دیابتی 18/10±93/26 بود که در مقایسه با هم اختلاف معنی­داری نداشتند. میانگین به­دست آمده از گروه دیابتی تیمار با پودر کدو در مقایسه با گروه­های شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کدو نیز اختلاف معنی‌داری نداشت (جدول 2). از طرف دیگر کاهش تعداد سلول­های سرتولی در گروه شاهد دیابتی در مقایسه با گروه­های  شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کد معنی­دار بود (05/0p<).

 

 

 

جدول 2-  مقایسه میانگین پارامترهای بررسی شده در بافت بیضه جنین موش‌های دیابتی شده با آلوکسان بعد از تجویز پودر کدو

گروه‌ها	شاهد سالم	سالم تیمار با پودر کدو	شاهد دیابتی	دیابتی تیمار با پودر کدو
وزن بیضه (gr)	a 06/6 ± 40/0	a33/0± 43/0	b06/0± 26/0	a04/0± 38/0
تعداد اسپرماتوگونی (mm2)	a 24/13± 7/94	a15/18 ± 69/90	b56/3± 59/77	a31/7± 80/88
تعداد لایدیگ (mm2)	a60/151± 31/815	a5/141 ± 23/802	b99/132± 94/577	a4/172± 8/768
تعداد سرتولی (mm2)	a99/3± 40/33	a9/0± 15/32	b 18/10 ± 93/26	ab84/2± 78/27
قطر لوله منی­ساز (mm2)	a63/10± 22/197	a3/29± 47/200	c36/10 ± 19/152	b73/11± 23/180

abc: حروف متفاوت نشان­دهنده اختلاف معنی‌دار میانگین بین گروه‌ها می‌باشد (05/0p<).

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

   بیماری دیابت مشکلات سیستم تولید مثلی مانند سقط جنین، ناهنجاری­های ژنتیکی، عدم تکامل جنین و کاهش سلول­های رده جنسی در اسپرماتوژنز را به­ دنبال دارد (Sweety et al., 2011). مطالعات آزمایشگاهی، آثار زیانبار دیابت را بر جنین ثابت کرده است (Pamfer et al., 1990). اگر چه نتایج برخی مطالعه­ها نشانگر آن است که کنترل قند خون مادر و جلوگیری از افزایش آن در اوایل دوره حاملگی موجب کاهش بروز ناهنجاری‌های جنین می­گردد، لیکن تجربه­های بالینی عملاً نشان داده است که فراوانی ناهنجاری­های مادرزادی در فرزندان مادران دیابتی به رغم کنترل هیپرگلسیمی همچنان به­طور معنی­داری بیش از جمعیت سالم است (Fuhrmann et al., 1983). لذا، امروزه توجه اغلب محققین به کاستن آثار ناهنجاری­زای هیپرگلسیمی با استفاده از روش­های دیگر متمرکز شده است. گزارش شده است که استرس­های اکسیداتیو و رادیکال­های آزاد نقش بسیار مهمی در ناهنجاری­زایی دیابت ایفاء می­کنند. زیرا در شرایط دیابت، از یک طرف تولید رادیکال­های آزاد افزایش می­یابد و از طرف دیگر تولید آنتی­اکسیدان­ها کاهش پیدا می­کند (Mills et al., 1998). این امر باعث افزایش صدمه ناشی از استرس­های اکسیداتیو با تضعیف مکانیسم­های حفاظتی مربوط به آنها می­شود (Debora et al., 1996).

   در مطالعه عسگری و همکاران در سال 1388، نتایجبافت­شناسیکبد،حاکیازاثرپودر کدوبرکاهشاثراتسوءآلوکسانبربافت کبدبود کهمتعاقباینعملنشتآنزیم­هابه درونسیتوزولنیزکاهشمی‌یابد. بر طبقگزارش ایشان پودرکدوبه طورموثریدرکاهشآسیبکبدیناشیازدیابت عملمی­کند ولذامی­تواناینگیاهرابهعنوانداروی ضددیابتیدرنظر گرفت (عسگری و همکاران، 1388). در تحقیق محامد و همکاران در سال 2009نشان داده شده استکهپروتئین­هایدانهکدوباعث کاهشآسیبکبدیالقاءشدهتوسطتتراکلریدکربن درموش­های صحراییمی­شودکهکاهشمیزان ALP، AST و ALT سرم مؤیدایننظریهمی­باشد (Mohamed et al., 2006). در همین رابطه ال باتران و همکاران در سال 2006 عنوان کرده­اند که مصرفعصارهکدویتلخ موجبکاهشاینآنزیم­ها درموش‌های صحراییدیابتی می­گردد (El Batran et al., 2006).

   در مطالعات وصال و همکاران در سال 2003، چنین بیان شده که در کدو ترکیباتآنتی‌اکسیدانگیاهیمانند  ترکیباتفنولی و فلاوونوئیدیموجود می­باشد.ترکیباتفلاوونوئیدیواجدفعالیتهیپوگلیسمیدرموش­های صحرایی دیابتیمی­­باشند (Vessal et al., 2003). بایر دابوسکا در سال 1998، در مطالعه خود اشاره کرده که ترکیباتپلی­فنلیوفلاوونوئیدها می­توانندسلولرادربرابرتخلیهگلوتاتیوناحیاءوبا افزایشظرفیتآنزیم­هایآنتی­اکسیدانیگلوتاتیون، گلوتاتیونردوکتاز،گلوتاتیونپراکسیدازوکاتالاز محافظتکنند (Baer-Dubowska et al., 1998). سانگ وهمکاران چنین بیانکرده­اند کهفلاوونوئیدکوئرستین، جذبگلوکزرادررودهمهار می­کند،کهاینعملبهطوراختصاصیبررویناقل صورتمیگیرد (Song et al., 2002).

   در بررسی نتایج به­دست آمده از هیستولوژی بافت بیضه در گروه دیابتی-کنترل، کاهش محسوسی در تعداد لوله­های منی­ساز در مقایسه با گروه دیابتی درمانی داشت به­طوری­که افزایش فضا­های بینابینی در گروه دیابتی-کنترل به وضوح به چشم می­خورد. سلول­های زایا یا اسپرماتوگونی در گروه دیابتی-کنترل به­طور پراکنده و با سیتوپلاسمی واکوئله که حاکی از روند دژنراسیون سلول است، دیده شد در حالی­که در گروه دیابتی درمانی سلول­های زایا با تعداد زیادتر و سیتوپلاسم عاری از واکوئل دیده شدند. چنین به­نظر می­رسد که پودر کدو  با خاصیت آنتی­اکسیدان خود از بروز روند دژنراسیون سلول­های زایا جلوگیری می­کند.

   بر اساس نتایج به­دست آمده از این مطالعه، داروی آلوکسان باعث کاهش معنی­دار قطر لوله­های منی­ساز در گروه دیابتی نسبت به گروه دیابتی درمان با پودر کدو شد. چنین به نظر می­رسد که پودر کدو باعث افزایش قطر لوله­های منی­ساز در جنین­های گروه دیابتی می­شود. همچنین، داروی آلوکسان  باعث کاهش معنی­دار وزن بیضه در گروه دیابتی نسبت به گروه دیابتی درمان با پودر کدو شد در حالی­که، گروه دیابتی درمان با پودر کدو اختلاف معنی­داری با گروه‌های شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کدو نداشت. چنین به­نظر می­رسد که پودر کدو باعث افزایش وزن بیضه جنین­های گروه دیابتی می­شود. از سوی دیگر، آلوکسان باعث کاهش معنی­دار سلول­های اسپرماتوگونی و لایدیگ در گروه دیابتی نسبت به گروه دیابتی درمان با پودر کدو، شاهد سالم و سالم تیمار با پودر کدو شد. به نظر می­رسد که پودر کدو باعث افزایش سلول­های اسپرماتوگونی و لایدیگ در جنین­های گروه دیابتی می­گردد. آلوکسان باعث کاهش معنی­داری سلول­های غیرجنسی سرتولی نسبت به گروه­ های شاهد و سالم تیمار با پودر کدو شد، در حالی­که در مقایسه با گروه دیابتی درمان با پودر کدو اختلاف معنی­داری نداشت.

   مطالعات نشان داده است که رادیکال­های آزاد اکسیژن نقش فعال در آسیب سلول­های جنسی دارند. هیپرگلسیمی از یک طرف تولید رادیکال­های آزاد اکسیژن را افزایش می­دهد و از طرف دیگر باعث کاهش تولید آنتی­اکسیدان­ها در سلول­ها می­شود و با تضعیف مکانیسم­های حفاظتی مربوط به آنها صدمه ناشی از استرس اکسیداتیو را افزایش می­دهد (Lingjie et al., 2001). هم‌چنین در مطالعه­ای نشان داده شده است که در شرایط هیپرگلیسمی، در سلول­های جنین غلظت آنتی­اکسیدا­ن­ها به­طور معنی­داری کاهش می­یابد (Ornoy et al., 1999).

   از نتایج این مطالعه چنین برمی­آید که استفاده از پودر کدو به عنوان یک آنتی­اکسیدان خوراکی می­تواند تا اندازه­ای موجب کاهش آثار تراتوژن هیپرگلسیمی در جنین­های موش­های صحرایی دیابتی گردد ولی کاملاً آن را نیز خنثی نمی‌کند. این موضوع نشان­دهنده آن است که برخی از عوامل که در شرایط دیابتی به جنین آسیب می­رسانند، احتمالاً ناشی از رادیکال­های آزاد نباشند و بنابراین، با استفاده از آنتی­اکسیدان­ها نیز قابل جلوگیری نیستند.

   بالیستر و همکاران در سال 2014  گزارش کرده­اند که دیابت می­تواند سبب اختلال در عمل اسپرماتوژنز با مکانیسم وابسته به FSH شده و تعداد اسپرم را کاهش دهد (Baliister et al., 2014). افزایش قند خون مستقیماً با آسیب میتوکندری­ها و شبکه آندوپلاسمی صاف بر سلول­های لایدیگ و سرتولی موش­های صحرائی دیابتی اثر سوء خود را نشان می­دهد (Borland et al., 1984).کاهش سلول­های لایدیگ و سرتولی و تغییرات بافتی لوله­های منی­ساز بیضه جنین موش­های صحرائی از مادران دیابتی نشان­دهنده این است که دیابت روند اسپرماتوژنز بیضه را کاهش دهد. بنابراین، می­شود نتیجه گرفت که احتمالاً دیابت با تأثیر بر روند تکثیر سلول­های سرتولی در لوله­های منی­ساز طی دوره جنینی موجب کاهش فعالیت اسپرماتوژنیک در این لوله­ها و در نهایت کاهش در قطر لوله­های منی‌ساز و ارتفاع اپی‌تلیوم زایا و در نتیجه کاهش وزن و حجم بیضه جنین می­شود. نتایج سایر مطالعات نیز  با نتایج این مطالعه مطابقت دارد (Akashi et al., 1999).

   نتایج این مطالعهنشاندادکهتجویز پودر کدو به مبتلایان دیابتی در دوره حاملگی از وقوعکاهش رشد جنینوکاهش پارامترهای کمی وکیفی ساختار بیضهنقش محافظتی معنی­داری دارد. بر اساس نتایج به­دست آمده، پیشنهاد می‌شود که اثرات محافظتی پودر کدو در دوره شیرواری روی نوزادانی که از ماداران دیابتی تغذیه می­کنند، بررسی گردد.

مراجع

• عسگری، ص.، کاظمی، س.، سیدجمال مشتاقیان، س.ج.، رفیعیان، م.، بهرامی، م. و عادل‌نیا، ا. (1388). اثر حفاظتی پودر کدو بر آسیب کبدی موش­های صحرائی دیابتی شده با آلوکسان. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دوره44، شماره4، صفحات: 65-59.
  • · Akashi, M., Akazawa, M. and Akazawa, S. (1999). Effect of insulin and myo-inositolon embryo Growth and development during early organogenesis in streptozotocin- induced diabetic rats. Diabetes, 40: 1574-1579.
  • · Asgary, S., Parkhideh, S., Solhpour, A., Madani, H., Mahzouni, P. and Rahimi, P. (2008). Effect of ethanolic extract of Juglans regia L. on blood sugar in diabetes-induced Rats. Journal of Medicinal Food, 11(3): 533-538.
  • · Bombardelli, E. and Morazzoni, P. (1997). Curcubita pepo L.  Fitoterapia, 68(4): 291-302.
  • · Baer-Dubowska, W., Szaefer, H. and Krajka-Kuzniak, V. (1998). Inhibition of murin hepatic cytochrom P450 activities by natural and synthetic phenolic compounds. Xenobiotica, 28: 735-743.
  • · Baliister, J., Munoz, Mc., Dominguez, J., Rigau, T., Guinovat, J. and Rodriguez-Gill, J. (2004). Insulin-dependent diabetes affects testicular functions by FSII and LH-linked mechanisms. Journal of Andrology, 25: 706-719.
  • · Borland, K. and Mita, M. (1984). The actions of insulin- like growth factor I and II on cultured sertoli cells. Endocrinology, 114: 240-246.
  • · Dey, L., Attele, A.S. and Yuan, C.S. (2002). Alternative therapies for type 2 diabetes. Alternative Medicine Review, 7(1): 45-58.
  • · El Batran, S.A., El-Gengaihi, S.E. and El-Shabrawy, O.A. (2006). Some toxicological studies of Momordica charanita L. on albino rats in normal and alloxan diabetic rats. Journal of Ethnopharmacology, 108(2): 236-242.
  • · Fuhrmann, K. Reihe,r H. and Semmler, K. (1983). Prevention of Congenital Malformations in Infants of Insulin dependent Diabetic Mothers. Diabetes Care, 219-223.
  • · Ghasemi-dehkordi, N. (2002). Iranian herbal pharmacopoeia. Tehran: Ministry of Health and Medical Education, pp: 615.
  • · Jelodar, G., Khaksar, Z. and Pourahmadi M. (2010). Endocrine profile and testicular histomorphometry in neonatal rats of diabetic mothers. Veterinarski Arhiv, 80(3): 421-430.
  • · Hassen, N.S., EI-Roubi, N.M. and Omara E.A. (2007). Evaluation of the inflfl uence of each of melatonin and chromium against diabetes-induced alteration in the testis of Albino rats using light and electron microscopies. Egyptian Journal of Hospital Medicine, 27: 143-162.
  • · Lazos, E.S. (1986). Nutritional, Fatty acids and oil characteristics of pumpkin and melon seeds. Journal of Food Science, 51(5): 1382-1383.
  • · Zhao, L. (2001). Effects of Free Radicals in Diabetes. Free Radical Biology and Medicine, 77: 222-244.
  • · Marles, R. and Farnsworth, N.R. (1995). Antidiabetic plants and their active constituents. Phytomedicine, 2(2): 137-146.
  • · Mills, J.L. Knopp, R.H. and Simpson, J.L. (1998). Peterson L Lack of Relation of Increased Malformation Rates in Infants of Diabetic Mother to Glycemic control During Organogenesis. The New England Journal of Medicine, 318-671.
  • · Mohamed, R.A. Ramadan, R.S. and Ahmed, L.A. (2009). Effect of substituting pumpkin seed protein isolate for casein on serum liver enzymes, lipid profile and antioxidant enzymes in CCl4-intoxicated rats.  Advances in Biological Research, 3: 9-15.
  • · Ornoy, A., Zakenm, V. and Kohen, R. (1999). Role of ROS in the diabetes induced anomalies in rat embryos in vitro. Teratology, 60(6):376-386.
  • · Pamfer, P., Hertogh, R. and Vanderhyden, I. (2005). Decreased Inner call mass proportion in Blastocyst from Diabetic Rats. Diabetes, 39: 471-476.
  • · Quanhong, L., Caili, F., Yukui, R., Guanghui, H. and Tongyi, C. (2005). Effects of protein-bound polysaccharide isolated from pumpkin on insulin in diabetic rats. Plant Foods for Human Nutrition, 60: 13-16.
  • · Song, J., Kwon, O., Chen, S., Daruwala, R., Eck, P., Park, J.B., et al. (2002). Flavonoid inhibition of sodium-dependent vitamin c transporter 1 (SVCT1) and glucose transporter isoform 2 (glut2), intestinal transporters for vitamin c and glucose.  Journal of Biological Chemistry, 277(18): 15252-15260.
  • · Sweety, L., Debapriya, G. and Dheeraj, A. (2011). Antihyperglycemic potential of Aloe vera gel in experimental animal model. Annals of Biological Research, 2(1): 17-31.
  • · Ugbenyen, A.M. and Odetola, A.A. (2009). Hypoglycemic potential of young leave methanolic extract of Magnifera indica in alloxan induced diabetic rat. Pakistan Journal of Nutrition, 8(3): 239-241.
  • · Van Assche, F., Aerts, L. and De Prins, F.A. (1983). Degranulation of the insulin producing B cells in an infant of a diabetic mother. Case report, British Journal of Obstetrics and Gynecology, 90: 182-185.
  • · Vessal, M., Hemmati, M. and Vasei, M. (2003). Antidiabetic effects of quercetin in streptozocin-induced diabetic rats.  Comparative Biochemistry and Physiology, 135: 357-364.

· Donnini, D. and Zambito, A.M. (1996). Glucose May Induces Cell Death Through a Free Radical – mediated Mechanism. Biochemical and Biophysical Research Communications, 219: 412-417.