مطالعه ماکروسکپی نزول بیضه در جنین بز

آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی

مقاله 1، دوره 3، 4 (12) زمستان، اسفند 1388، صفحه 619-630   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

سید سجاد حجازی^{* 1}؛ حسن گیلانپور²

¹گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

²گروه علوم تشریحی، دانشکدة علوم تخصصی دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

چکیده

در این مطالعه، نمونه­های جنین از 200 بز آبستن کشتار شده در کشتارگاه صنعتی تبریز در طول فصل پاییز تهیه شد. نمونه‌برداری به روش تصادفی انجام شد. سن جنین‌های جمع‌آوری شده طبق فرمول ارائه شده توسط Gall و همکاران،   X=2.74 Y+30.15 محاسبه گردید. بعد از باز کردن حفره شکمی جنین‌ها در مراحل مختلف سنی، موقعیت قرارگیری بیضه‌ها در محوطه بطنی و زمان نزول آن به کیسه اسکروتوم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعات ماکروسکوپی نشان داد که اولین مهاجرت بیضه همراه با تحلیل مزونفروز در سن 45 روزگی جنین­ها صورت می­گیرد. در سن 59 روزگی، مزونفروز کاملاً تحلیل رفته و باقیمانده مجرای مزونفریک به اپی­دیدیم تبدیل می­شود. در این سن، بافت گوبرناکولوم، متورم و گسترده می­شود. در سن 89 روزگی، بیضه در اواسط کانال مغابنی دیده شد و در ادامه، تا سن 106 روزگی از آبستنی بیضه از یک سوم انتهای کانال مغابنی به دهانه کیسه اسکروتوم نزول کرده بود. در سن 153 روزگی (زمان تولد) نزول کامل بیضه به داخل کیسه اسکروتوم صورت می­گیرد. براساس نتایج به­دست آمده در مطالعه حاضر می‌توان بیان کرد که وضعیت قرارگیری بیضه در بز همانند گاو، گوسفند، اسب و انسان در زمان تولد است و نزول بیضه به داخل کیسه اسکروتوم به­دنبال جمع شدن و تحلیل بافت گوبرناکولوم می­باشد.

کلیدواژه‌ها

بز؛ بیضه؛ جنین؛ مهاجرت

اصل مقاله

مقدمه

 

 قدمت اهلی شدن بز را پیشتر از سایر نشخوارکنندگان  تخمین می زنند. این حیوان برای اولین بار در آسیای مرکزی و جنوبی و در قسمتی از اروپای جنوبی پراکنده بوده و در کشورهای پیشرفته آن زمان، از قبیل ایران، یونان، رم و مصر
به­عنوان یک حیوان اهلی و خانگی جهت استفاده از تولیدات گوناگون آن نگه­داری می‌شد. بعضی از دانشمندان معتقدند که آریائی­ها ابتدا به اهلی کردن بز پرداخته و سرزمینی که امروزه قسمتی از آن به نام کردستان خوانده می­شود مهد پرورش بز بوده است (1). سلول­های جنسی اولیه  از درون جوانه‌های گنادی منشأ نمی‌گیرند، بلکه در جای دیگر تشکیل شده و
به­طور ثانویه به گنادها وارد می‌شوند. رشد تکاملی بعدی گناد نر در ناحیه‌ مرکزی ستیغ گنادی وقوع می‌یابد. رشته‌های گنادی تشکیل لوله‌های توپری را می‌دهند که پس از تولد باز شده و تشکیل توبول‌های منی­ساز را می‌دهند. نزول بیضه در دو مرحله اتفاق می‌افتد: اول جابجایی کند (غیر فعال) بیضه به سمت خلفی و شکمی به سوی محل کانال مغابنی، که عمدتاً در نتیجه رشد و طویل شدن بدن و ثابت ماندن تقریبی فاصله بیضه از سینوس ادراری تناسلی اتفاق می‌افتد. دوم نزول به کیسه اسکروتوم است. همین که بیضه در مجاورت کانال مغابنی مستقر شد تغییراتی باید رخ دهد که اختلاف اندازه بین گناد و کانال را کم کند تا مقاومت به حرکت گناد را در درون کانال تغییر دهد. این تغییرات به وسیلة تورم گوبرناکولوم در محاذات کانال مغابنی ایجاد می‌شود (9 و 13). هدف از این مطالعه بررسی توپوگرافی بیضه در داخل محوطه بطنی، مهاجرت و زمان نزول بیضه در کیسه اسکروتوم، در طول دوره آبستنی بز و مقایسه آن با سایر حیوانات بود.

مواد و روش‌کار

     جامعه آماری در این مطالعه شامل بزهای ماده آبستن در کشتارگاه صنعتی تبریز در طول فصل پائیز بود و واحد نمونه‌گیری شامل 200 عدد جنین جدا شده از بزان ماده آبستن از مراحل مختلف سنی بود. نمونه‌برداری به روش تصادفی  انجام شد. جنین‌ها از رحم‌های آبستن جدا شدند و بلافاصله به آزمایشگاه علوم تشریحی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز منتقل شدند. نخست فاصله فرق سر تا کپل جنین‌ها اندازه‌گیری شدند، سپس با استفاده از فرمول تخمین سن در جنین بز که توسط Gall و همکاران (1994) ارائه شده است، سن تقریبی جنین‌ها محاسبه گردید. فرمول عبارت بود از: 15/30 + X74/2= Y (Y سن جنین به روز و X طول فرق سر تا کپل می‌باشد) (12).

جدول 1- مشخصات جنین‌های مورد مطالعه

ردیف	درازای جنین (میلی‌متر)  CRL	وزن جنین (گرم)	سن تقریبی  جنین (روز)	ردیف	CRL در ازای جنین (میلی‌متر)	وزن جنین (گرم)	سن تقریبی  جنین (روز)
1	18	1/1	35	19	230	445	17/93
2	23	3/1	45/36	20	250	560	65/98
3	30	4/2	37/38	21	260	651	39/101
4	45	5	48/42	22	270	680	13/104
5	50	5/5	85/43	23	280	690	87/106
6	5/5	5/6	22/45	24	300	850	35/112
7	70	5/12	33/49	25	350	1350	05/126
8	80	25	50	26	380	1500	27/134
9	90	31	81/54	27	420	2000	23/145
10	105	48	92/58	28	450	2300	45/153
11	115	60	66/61
12	125	72	4/64
13	135	85	14/67
14	160	115	99/73
15	170	175	73/76
16	190	250	21/82
17	205	275	32/86
18	215	300	06/89

 

جهت بررسی توپوگرافی و نزول بیضه‌ها، تمامی نمونه‌ها از دیواره جانبی محوطه بطنی کالبدگشایی شدند. به­طوری­که از سقف محوطه بطنی، جایی­که کلیه‌ها قرار داشتند تا داخل کیسه اسکروتوم برش داده شد. بعد از گشودن دیواره بطنی، محل قرارگیری بیضه در محوطه بطنی و در کانال مغابنی و زمان مهاجرت آن به سمت کیسه اسکروتوم و زمان نزول آن به داخل کیسه اسکروتوم مشاهده و ثبت گردید.

نتایج

     مشاهدات انجام شده در سن 8/37 روزگی (CRL=28^mm) نشان داد که بیضه‌ها در زیر کلیه‌های مزونفروز و کاملاً چسبیده به سطح شکمی آن قرار دارند. در سطح پشتی مزونفروز، کلیه‌های اولیه متانفروز قرار داشتند (نگاره 1). به­طوری­که این سه ساختار  در جنین CRL=30mm  نیز در کنار هم و چسبیده به­هم در زیرستون مهره‌ها و در سقف محوطه بطنی جنین بودند (نگاره­های 2 و 3). در سن 48/42 روزگی (CRL=45^mm)، بیضه در وضعیت روزهای قبلی خود بوده و توسط پرده‌ای، کلیه‌ها و بیضه به دیواره حفره بطنی متصل بودند. در سن 22/45 روزگی (CRL=55^mm)، رشد و گسترش کلیه متانفروز در بخش پشتی مزونفروز صورت گرفته بود. به­طوری­که متانفروز با رشد خود به سمت قدامی بدن کشیده شده و در مقابل، مزونفروز در حال تحلیل بود و بیضه‌ها  به سمت خلفی و شکمی حفره بطنی رانده شده بود.به­طوری­که  مزونفروز و بیضه‌ از حالت پشتی به حالت خلفی تغییر مکان داده بودند. در این مقطع سنی کیسه اسکروتوم به صورت بیرون زدگی اولیه از ناحیه مغانبی دیده شد و همچنین توده مزانشیمی گوبرناکولوم به طور سرتاسری از قطب خلفی بیضه تا سمت کیسه اسکروتوم کشیده شده بود (نگاره 4). در سن 52 روزگی (CRL=80^mm)، متانفروز از رشد چشمگیری برخوردار بود و بخش عمده‌ای از قسمت فوقانی حفره بطنی را اشغال کرده بود و از سوی دیگر مزونفروز رو به تحلیل بود. مزونفروز و بیضه در این مقطع سنی تقریباً در کنار هم قرار داشتند. این دو از حیث تشریحی به خاطر رشد سریع متانفروز، تغییر مکان داده و به سمت خلفی حفره بطنی رانده شده بودند. مجرای مزونفریک مابین مزونفروز و بیضه قرار داشته و به سمت مثانه اولیه کشیده شده بود. گوبرناکولوم و کیسه اسکروتوم نیز در حال رشد بودند (نگاره 5). در سن 59 روزگی از آبستنی (CRL=109^mm)، مزونفروز به طور عمده تحلیل رفته و به حالت لوله‌ای ضخیم در مجاورت بیضه واقع شده بود و مزونفروز از نظر ساختاری از بین رفته و بیضه‌ها از محل اولیه خود در بخش فوقانی حفره بطنی فاصله گرفته بودند. رشد بافت گوبرناکولوم و اسکروتوم کاملاً واضح بود (نگاره 6). در سن 62/72 روزگی (CRL=15.5^mm)، جابجایی بیضه‌ها و کشیده‌شدن آنها به حد وسط حفره بطنی صورت گرفته و این در حالی بود که مزونفروز کاملاً از بین رفته و ساختار اولیه اپیدیدیم به فرم لوله‌ای خمیده‌ و چسبیده به بیضه، تشکیل شده بود (نگاره 7). در سن 21/82 روزگی (CRL=190^mm)، شکل­گیری ساختار اپیدیدیم روی بیضه اتفاق افتاده بود. بخش­های سر، بدنه و دم اپیدیدیم روی بیضه قابل تفکیک بود. بیضه‌ها در حال مهاجرت در حفره بطنی بودند. در این مقطع سنی رشد و تورم بافت گوبرناکولوم  به حالت ساختار دو لایه‌ای، روی هم قرار گرفته دیده شد (نگاره 8). در سن 89 روزگی (CRL=215^mm)، بیضه در اواسط کانال مغابنی بود در این سن بخش دمی ‌اپیدیدیم در حال رشد بود و همچنین قسمتی از بافت گوبرناکولوم ما بین انتهای تحتانی بیضه و دم‌اپی‌دیدیم قرار داشت. بافت گوبرناکولوم به رشد خود ادامه داده و کل فضای داخل کیسه اسکروتوم را پرکرده بود (نگاره 9). در سن 65/98 روزگی (CRL=250^mm)، بیضه­ها به مهاجرت خود به داخل کانال مغانبی ادامه داده به­طوری­که در بخش انتهایی کانال مغانبی قرار داشتند. قسمتی از گوبرناکولوم که ما بین دم ‌اپیدیدیم و بیضه قرار داشت به طور قطعه‌ای مجزا از گوبرناکولوم شده بود. بافت گوبرناکولوم متورم و همچنان کل فضای کیسه اسکروتوم را اشغال کرده بود. (نگاره 10). در سن 87/106 روزگی (CRL=280^mm)، بیضه همچنان در انتهایی کانال مغانبی قرار داشته و گوبرناکولوم فضای کیسه اسکروتوم را پر کرده بود (نگاره 11). در سن83/117 روزگی (CRL=320^mm)، بافت گوبرناکولوم رو به تحلیل گذاشته و نیمه فوقانی کیسه اسکروتوم را پر کرده و مابقی کیسه خالی بود. از تغییرات دیگر در این مقطع سنی، ورود بخش دمی ‌اپیدیدیم و قسمتی از انتهای تحتانی بیضه به کیسه اسکروتوم و تمایز زائده پرده صفاقی به لایه تونیکا واژینالیس بود (نگاره 12). در سن 27/134 روزگی (CRL=380^mm)، دم ‌اپیدیدیم به رشد خود ادامه داده و به داخل کیسه اسکروتوم بیشتر نفوذ کرده بود.  انتهایی بیضه وارد کیسه اسکروتوم شده بود. بافت گوبرناکولوم رو به تحلیل گذاشته، به­طوری­که اکثر فضای کیسه اسکروتوم خالی مشاهده شد (نگاره 13). در سن 5/142 روزگی (CRL=410^mm)، از بین رفتن بافت گوبرناکولوم مشاهده شد. باقیمانده این بافت،  انتهای تحتانی بیضه و اپیدیدیم و لایه واژینال جداری را به جداره کیسه اسکروتوم  وصل کرده بود. لایه واژینال جداری از رشد خوبی برخوردار بود (نگاره 14). در سن 45/153 روزگی (CRL=450^mm) اصلی‌ترین تغییر در زمان تولد، نزول کامل بیضه‌ها به داخل کیسه اسکروتوم بود. بافت گوبرناکولوم کلاً حذف شده بود و به رباط متصل کننده واژینال جداری به دیواره کیسه اسکروتوم تبدیل شده و بیضه‌ها فضای کمی از کیسه اسکروتوم را اشغال کرده بودند و مابقی کیسه اسکروتوم خالی مانده بود (نگاره 15).

 

 

 

 

 

 

 

نگاره 1- نمای ماکروسکوپی از جنین با mm 28= CRL

1- مزونفروز   2-  بیضه   3- کبد

 

 

نگاره 2- نمای ماکروسکوپی از اندام‌های احشایی جنین با
 mm 30= CRL، از نمای پشتی – قدامی

1- متانفروز   2- مزونفروز   3- کبد   4- معده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نگاره 3- نمای ماکروسکوپی از اندام احشائی جنین با mm 30= CRL، از نمای تحتانی.

1- مزونفروز       2- بیضه

 

 

نگاره 4- نمای ماکروسکوپی از محوطه بطنی جنین با mm 55= CRL ، از نمای جانبی چپ

1- متانفروز   2- مزونفروز   3- بیضه   4- گوبرناگولوم  
5- کیسه اسکروتوم

 

 

نگاره 5-  نمای ماکروسکوپی از محوطه بطنی جنین با mm 80= CRL ، از نمای جانبی چپ

1- متانفروز   2- مزونفروز   3 – مجرای مزونفریک   4- بیضه
   5- گوبرناکولوم  6- کیسه اسکروتوم

 

 

 

نگاره 6-  نمای ماکروسکوپی از محوطه بطنی جنین با mm 109= CRL ، از نمای جانبی چپ

1- متانفروز  2- گوبرناکولوم   3- مزونفروز  4- بیضه  5- کانال دفران
 6- شریان نافی  7- کیسه اسکرو توم

 

نگاره 7- نمای ماکروسکوپی از محوطه بطنی جنین با mm 155 = CRL ، از نمای جانبی چپ

1- متانفروز   2- بیضه    3- اپی‌دیدیم   4- گوبرناکولوم
   5- کیسه اسکروتوم (خط چین: محدوده دهانه اسکروتوم)

 

 

نگاره 8- نمای ماکروسکوپی از گوبرناکولوم جنین با mm 190= CRL ، از نمای جانبی چپ

1-      بیضه  2- اپی‌دیدیم  3- گوبرناکولوم

 

 

 

نگاره 9- نمای ماکروسکوپی خارج از محوطه بطنی جنین با
 mm 215= CRL از نمای جانبی چپ

1- حلقه مغابنی     2- بیضه    3- گوبرناکولوم   4- دم اپی‌دیدیم
 5- کیسه اسکروتوم (خط چین : محدوده دهانه اسکروتوم)

 

 

نگاره 10- نمای ماکروسکوپی از محوطه بطنی جنین با mm 250= CRL، از نمای جانبی چپ

1- حلقه مغابنی  2- بیضه  3- دم اپی‌دیدیم  4- گوبرناکولوم

 

 

نگاره 11-  نمای ماکروسکوپی خارج از محوطه بطنی جنین با
 mm 280= CRL، از نمای جانبی چپ 1- حلقه مغابنی  
  2- گوبرناکولوم    3- بیضه     4- کیسه اسکروتوم (خط چین : محدوده دهانه اسکروتوم)

 

 

شکل 12- نمای ماکروسکوپی خارج از محوطه بطنی جنین با
 mm 320= CRL، از نمای جانبی چپ

1- سر اپی‌دیدیم  2- بیضه   3- دم اپیدیدیم   4- تونیکا واژینالیس
  5- کیسه اسکروتوم (خط چین: محدوده دهانه اسکروتوم)

 

 

نگاره 13- نمای ماکروسکوپی خارج از محوطه بطنی جنین با
 mm 380= CRL، از نمای جانبی چپ

1- حلقه مغابنی  2- بیضه   3- دم اپی‌دیدیم  4- گوبرناکولوم   
5- کیسه اسکروتوم (خط چین: محدوده دهانه کیسه اسکروتوم)

 

 

نگاره 14-  نمای ماکروسکوپی خارج از محوطه بطنی جنین با
 mm 410 = CRL، از نمای جانبی چپ

1- تونیکا واژینالیس 2- بیضه   3- دم اپیدیدیم  4- گوبرناکولوم

5- کیسه اسکروتوم ( خط چین: محدوده دهانه کیسه اسکروتوم)

 

 

نگاره 15- نمای ماکروسکوپی خارج از محوطه بطنی جنین با
 mm 450= CRL، از نمای جانبی چپ

1- حلقه مغابنی  2- بیضه  3- کیسه اسکروتوم
 (خط چین: محدوده دهانه کیسه اسکروتوم)

 

بحث و نتیجه‌گیری  

 Satoh (1994) زمان تمایز و رشد گنادها را تا پیش از هفته هفتم (35 روزگی) از تکامل جنینی امکان ناپذیر بیان کرده است (22). Noden و همکاران (1985) در مورد محل تشکیل گناد به این نکته اشاره می‌کنتد که سلول‌های جنسی را در پستانداران برای اولین بار در آندودرم کیسه زرده خلفی می‌توان تشخیص داد. طبق نظر ایشان این سلول‌ها به طرف پشتی و به مزانتر پشتی حرکت کرده و سپس به مزونفروز که محل تشکیل گناد است، می‌روند و در ادامه اولین رشد گناد را به صورت تورمی که در قسمت تحتانی – میانی هر مزونفروز ظاهر شده ایجاد می‌کنند (19). Sadler (2004) در مورد رشد گناد انسان اشاره کرده است که در اواسط ماه دوم، کلیه مزونفروز اندام تخم مرغی شکل بزرگی در دو سوی خط میانی پدید می‌آورد که گناد در سمت میانی آن واقع شده و در حال رشد و نمو است (21).

Soder (2007) در مطالعه‌ای که روی تکامل گنادها داشته نشان داد که در انسان تمایز جنسی ماکروسکوپی تا سن 42 روزگی جنین قابل رؤیت نیست و گنادها در انسان در سطح تحتانی- میانی مزونفروز قرار می‌گیرند (23). در مطالعه حاضر با توجه به مشاهدات انجام شده، گنادها را برای اولین بار در سن 82/37 روزگی (CRL= 22^mm) در مجاورت کلیه مزونفروز در بخش تحتانی – داخلی دیده شدند. نتیجه به­دست آمده با نتایج فوق مطابقت دارد. Sadler (2004) در مورد سرنوشت کلیه مزونفروز اشاره کرده است که در جنس نر، تا پایان ماه دوم (60 روزگی) توبول‌ها و گلومرول‌های کلیه مزونفروز تحلیل می‌روند و تعدادی از لوله‌های انتهایی و مجرای مزونفریک باقی می‌مانند که در شکل‌گیری اپیدیدیم، کانال دفران و غیره دخیل می‌باشند (21). Sadler در این خصوص نیز به این مطلب اشاره می‌کند که لوله‌های قدامی و گلومرول‌های مزونفروز، تغییرات تحلیل برنده بروز می‌دهند و تا پایان ماه دوم بیشتر آنها ناپدید می‌شوند و در جنس نر تنها تعداد اندکی از لوله‌های خلفی و مجرای مزونفریک باقی می‌مانند و در تشکیل دستگاه تناسلی (اپیدیدیم، کانال دفران، سینمال وزیکول و غیره) مشارکت می‌کنند (21). در مطالعه حاضر، زمان آغاز تحلیل کلیه مزونفروز از سن 45 روزگی مشاهده شد، به­طوری­که در آغاز تحلیل مزونفروز، بیضه به دیواره خلفی کشیده شده و کلیه متانفروز به سمت جلو جابجا شده بود. در ادامه مشاهدات، در سن 52 روزگی مزونفروز به حالت توده‌ای باقی مانده در کنار بیضه تبدیل شده بود که حاوی قسمت فوقانی مجرای مزونفریک بود. در سن 59 روزگی از آّبستنی (پایان ماه دوم) مزونفروز کاملاً از بین رفته بود و باقی­مانده مجرای مزونفریک در مجاورت مزونفروز در حال تبدیل شدن به اپیدیدیم اولیه بود. در تأیید این مطلب، Noden (1985)، Fletcher و Weber (2004) و Brauer (2004) به این نکته اشاره کرده­اند که با تحلیل رفتن مزونفروز، قسمتی از مجرای مزونفریک که در درون مزونفروز واقع می‌گردد، در ارتباط با بیضه باقی می‌ماند و در نهایت اپیدیدیم را تشکیل می‌‌دهد (5، 11 و 15) و همچنین Persaud (2003)، در مورد اولین جابجایی بیضه به این نکته اشاره کرده است که بزرگ شدن بیضه و حرکت آن در طول پشتی دیواره محوطه بطنی در اثر تحلیل کلیه مزونفروز می­باشد (20). Backhouse (1982) در مطالعه‌ای روی بافت گوبرناکولوم انسان اشاره کرده است که در زمان مهاجرت و نزول بیضه در محوطه بطنی، بافت مزانشیم گوبرناکولوم حالت شل شد­گی پیدا کرده و هم­زمان کیسه اسکروتوم نیز گسترش می‌یابد (4). در مطالعه‌ای دیگر، توسط Hughes و همکاران، آمده است که رخداد فشردگی در بافت مزانشیم گوبرناکولوم با مهاجرت و نزول بیضه مرتبط است و خاطر نشان کرده که در یک دوره خاصی از تکامل (براساس گونه‌ها زمان متفاوت است)، بخش تحتانی گوبرناکولوم بزرگ شدگی غیر متعارفی پیدا می‌کند (14). Fletcher و Weber (2004) در مطالعه‌ای روی بافت گوبرناکولوم نشان داده­اند که بافت گوبرناکولوم در زمان نزول بیضه حالت آبدار پیدا می‌کند و متورم شده و به درون کانال مغابنی گسترش می‌یابد (11). Sadler (2004 ) در خصوص بافت گوبرناکولوم خاطر نشان کرده است که مسئول اصلی کشیده شدن بیضه به داخل کیسه اسکروتوم، گوبرناکولوم است. بنابراین رشد رو به بیرون گوبرناکولوم از ناحیه مغابنی تا اسکروتوم، بیضه را به طرف ناحیه مغابنی می‌کشاند (21). Noden (1985) در خصوص نقش گوبرناکولوم به این نکته اشاره کرده است که تورم گوبرناکولوم در کانال مغابنی در نتیجه تکثیر سلول‌های مزانشیمی است که باعث اتساع کانال می‌گردد (19). Carlson (2004)، Moore و Persand (2005)، در مورد نزول بیضه از کانال مغابنی بیان کرده­اند که افزایش اندازه بافت گوبرناکولوم در زمان نزول بیضه نقش مهمی را در عبور بیضه از کانال مغابنی ایفاء می‌کند (6 و 17).

در مطالعه حاضر مشخص شد که بافت گوبرناکولوم از سن 71 روزگی رو به گسترش گذاشته و متورم می‌شود. به­طوری­که زمان شروع تورم گوبرناکولوم به­دنبال تحلیل کامل مزونفروز می­باشد و جابجائی بیضه‌ها، به سمت خلفی– پشتی محوطه بطنی می­باشد. گسترش و تورم بافت گوبرناکولوم در سن 282 روزگی نیز ادامه داشته و در این مقطع سنی بیضه به سمت میانی محوطه بطنی کشیده شده بود و در سن 6/98  روزگی،  بیشترین گسترش بافت گوبرناکولوم به داخل کیسه اسکروتوم مشاهده می­گردید. این وضعیت تا سن 8/106 روزگی از آبستنی، ادامه داشت و بیضه در این وضعیت به سمت انتهایی کانال مغابنی کشیده شده بود. در سن 90 روزگی قسمتی از بافت گوبرناکولوم در حین گسترش و رشد،  بین دم اپیدیدیم و ابتدای کانال دفران قرار می‌گیرد که در زمان تولد به رباط مخصوص بیضه تبدیل می­گردد. در این خصوص Nicol و همکاران (1986) بیان کرده­اند که بخش فوقانی گوبرناکولوم که در مجاورت دم اپیدیدیم قرار می‌گیرد در ادامه رشد به رباط مخصوص بیضه تبدیل می‌شود (18). Klonish و Flower (2004) در مورد زمان نزول بیضه به داخل کیسه اسکروتوم، با مطالعه بر روی جنین حیوانات اهلی زمان قرارگیری بیضه در کیسه را این چنین گزارش کرده­اند که در انسان، در سن جنینی 245 روزگی، در خوک، اسب، گاو و گوسفند در زمان تولد، در سگ و در موش، در 21 روزگی
می­باشد (15). Malas و همکارانش (1999) با مطالعه در مورد نزول بیضه به کیسه اسکروتوم، روی 48 جنین انسان این چنین بیان کرده­اند که بیضه‌ها در روزهای نزدیک به تولد به داخل کیسه اسکروتوم نزول می‌کند (16). Vander schoot (2000) در مطالعه­ای روی بیضه موش صحرایی گزارش کرده است که شروع مهاجرت بیضه در روزهای 22-15 روزگی از آبستنی می­باشد (24). Abdel- Raouf (1982) در مطالعه‌ای روی تکامل گاومیش مشخص کرد که بیضه در ماه ششم از آبستنی وارد کیسه اسکروتوم می‌شود (3). Fallat و همکارانش (2004) در بررسی بیضه روی جوندگان مشخص کردند که زمان نزول بیضه به داخل کیسه اسکروتوم بعد از تولد می‌باشد (9). Fletcher و Weber (2004) در مطالعه‌ای روی بافت گوبرناکولوم اشاره کردند که در زمان نزول بیضه به سمت کیسه اسکروتوم بافت گوبرناکولوم آب خود را از دست می‌دهد (11). Sadler (2004) چنین اشاره کرده است که به دنبال تحلیل رفتن گوبرناکولوم از سمت کیسه اسکروتوم، بیضه به داخل کیسه اسکروتوم کشیده می‌شود (21). به عقیده Noden (1985)، بافت مزانشیم گوبرناکولوم بعد از نزول بیضه، تحلیل رفته و کاهش طول می‌دهد (19). Evans و sack (1973) در مطالعه‌ای روی گوساله مشخص کردند که نزول بیضه به کیسه اسکروتوم در هفته بیستم از آبستنی اتفاق می­افتد (8). Fentener و همکاران (1989) در مورد نقش گوبرناکولوم در خوک مشخص کردند که نزول بیضه به داخل کیسه اسکروتوم در اثر جمع شدن بافت گوبرناکولوم است. در این زمان تکثیر سلولی در بافت مزانشیم گوبرناکولوم متوقف می‌گردد (10) بر اساس نتایج به­دست آمده در این مطالعه، گوبرناکولوم مربوط به کیسه اسکروتوم، از سن  8/117  روزگی، شروع به تحلیل کرده و در ادامه رشد جنینی، بافت گوبرناکولوم  کاملاً تحلیل رفته و در زمان تولد، تبدیل به رباطی می شود که بخش دم اپیدیدیم به همراه تونیکا واژینالیس را به دیواره اسکروتوم متصل می­کند. در این خصوص Nickel و همکاران (1975) در مورد باقیمانده گوبرناکولوم اشاره کرده­اند که آن بعد از نزول کامل بیضه درون اسکروتوم، به رباط دم اپیدیدیمی تبدیل می‌شود (18).

همچنین در این مطالعه مشاهده گردید که  بیضه جنین بز همزمان با تحلیل گوبرناکولوم، در زمان تولد به داخل کیسه اسکروتوم نزول می­نماید. بر اساس نتایج به­دست آمده در مطالعه حاضر می‌توان بیان کرد که وضعیت قرارگیری بیضه در بز همانند گاو، گوسفند، اسب و انسان در زمان تولد اتفاق
می­افتد و نزول بیضه به داخل کیسه اسکروتوم به­دنبال جمع شدن و تحلیل بافت گوبرناکولوم می­باشد و همچنین با گزارش Dyce و همکاران (2002) مبنی بر اینکه، بیضه گاو در زمان تولد تنها در بخش فوقانی اسکروتوم قرار می­گیرد (7) در مورد بیضه بز نیز چنین مشاهده گردید. در کل نتایج به­دست آمده از این مطالعه با یافته­های سایر مطالعات مطابقت دارد.

مراجع

1. عزت پور، م. (1382): پرورش گوسفند و بز بومی ایران، ناشر مؤلف، صفحات: 128-125.
2. قاضی، س.ر.، رادمهر، ب. و رشیدی، ه.ا. (1372): جنین‌شناسی حیوانات اهلی، مکانیسم­های رشد تکاملی و ناهنجاری­ها، چاپ اول، انتشارات دانشگاه شیراز، صفحات: 598-595.
   1. Abdel-Raouf, M. (1974): The development of the fetal testis in the buffalo. Anta. Ent., 144: 227-236.
   2. Backhouse, K.M. (1982): Development & descent of the testis. European Journal of Pediatrics, 139(4): 249-252.
   3. Brauer, P.R. (2004): Human Embryology. Hankey&Belfus, Canada, pp: 43-45.
   4. Carlson, B.M.(2004): Human Embryology and Developmental Biology. 3^rd ed., Mosby, London, pp: 412-419.
   5. Dyce, K.M., Sack, W.O. and Wernsing, C.J.G. (2002): Textbook of Veterinary Anatomy. 3^rd ed., Philadelphia, pp: 168-171.
   6. Evans, H.E. and Sack, W.O. (1973): Prenatal development of domestic and laboratory mammals. Anat. Histol. Embryol., 2: 11-45.
   7. Fallat, M.E., Williams, M.P.L., Farmer, P.J. and Hutson, M. (2004): Histologic evaluation of inguinoscrotal migration of the gubernaculum in rodents during testicular descent and its relationship to the genitorfemoral nerve. Pediatric Surgery int. J., 7(4): 265-270.
   8. Fentener, V., Vlissingen, J.M., Koch, C.A., Delpech, B. and Wensing, C.J. (1989): Growth and differentiation of the gubernaculums testis during testicule in the pig. J Urol., 142(3): 837-845.
   9. Fletcher, th.F. and Weber, A. (2004): Veterinary Anatomy, Moshy, London, pp: 42-44.
   10. Gall, C.F., Stier, C.H. and Fraham, K. (1994): Age estimation of goat fetus. Small Rum   Res., 14: 91-94.
   11. Getty, R., Sisson, S. and Grossman, J.D. (1975): The Anatomy of the Domestic Animals. 5^th ed., W.B. Saunders, pp: 937-954.
   12. Hughes, I.A. (2001): Sex differentaiton. Endocrinology, 142(8): 3281-3287.
   13. Klonish, T. and Flower, P.A. (2004): Molecular and genetic regulation of testis descent and external genital development. Development Biology, pp: 270.
   14. Malas, M.A., Sulak, O. and Ozturk, A. (1999): The growth of the testes during the fetal period. BJU international, 84: 689-692.
   15. Moore, K.L. and Persand, T.V.N. (2003): The Developing Human. 7^th ed., Saunders, London, pp: 304-324.
   16. Nickle, R., Schummer, A. and Seiferle, E. (1986): The Viscera of the Domestic mamals. 2^nd ed.,Verlag Paul Parey Hamburg, pp: 333-334.
   17. Noden, D. and Lahunta, A. (1985): The Embryology of Domestic Animals .Williams & Winkins, pp: 323-326.
   18. Persaud, M. (2003): The Development of Human. 7th ed., Saunders, pp: 323-324.
   19. Sadler, T.W. (2004): Langman’s Medical Embryology. 9^th ed., Lippincott, pp: 319-343.
   20. Satoh, M. (1994): Histogenesis & organogenesis of the gonads in human embryos. Journal of Medical Electron Microscopy, 27(3-4): 254-256.
   21. Soder, O. (2007): Sexual dimorphism of gonadal development. Best Practice and Research, 21(3): 381-391.
   22. Van der schoot, P. (2000): Doubts about the first phase of testis descent in the rat as a valid concept. Pubmed, 45: 345-349.