بررسی میزان آلودگی به کرم‌های انگلی در بین کارکنان رستوران‌های شهرستان تبریز

بهداشت مواد غذایی

مقاله 5، دوره 1، 1 بهار، خرداد 1390، صفحه 31-35   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

یعقوب قره‌داغی^*

گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف این تحقیق، تعیین میزان آلودگی انگل­های کرمی روده‌ای در بین کارکنان رستوران‌ها در شهرستان تبریز است. برای این منظور تعداد 300 نمونه‌ مدفوعی از کارکنان رستوران‌ها جمع‌آوری و مورد آزمایش قرار گرفت. از سه روش گسترش مستقیم، روش رسوبی با آب­نمک و تغلیظ فرمل- اتر برای تشخیص انگل­ها استفاده گردید. نتایج نشان ­داد 99% نمونه‌های مدفوعی مورد آزمایش تنها به یک نوع انگل آلوده بودند. در حالی­که فقط 3 مورد (1%) از نمونه‌ها به دو نوع انگل آلوده بودند و موردی که به  3 یا بیشتر از انواع انگل­ها آلوده باشند، دیده نشد. میزان شیوع هیمنولپیس نانا 8/4% و سایر انگل­های روده­ای شامل آسکاریس لومبریکوئیدس 1/1%، انکیلوستوما دئودناله 8/1% و انگل خونی شیستوزوما مانسونی نیز در 2 مورد از نمونه­ها تشخیص داده شد. آلودگی با این انگل­ها در کارکنان رستوران‌ها همراه با ناراحتی‌های شکمی، اسهال و یبوست، تهوع و استفراغ بود. این نتایج بیانگر عدم رعایت معیارهای بهداشتی در بین پرسنل رستوران­ها بوده و می­تواند موجب انتشار عوامل انگلی در بین سایر افراد جامعه گردد. به خاطر موثر نبودن اقدامات غربالگری رایج، بایستی مراقبت­های ویژه و اقدامات پیشگیرانه به همره آموزش بهداشت فردی در سطح جامعه صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

کرم‌های انگلی؛ کارکنان رستوران؛ تبریز

اصل مقاله

بررسی میزان آلودگی به کرم­های انگلی در بین کارکنان رستوران­های شهرستان تبریز

 

یعقوب قره‌داغی^*

 

گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران.

_* نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

(دریافت مقاله: 10/11/89   پذیرش نهایی: 17/01/90)

 

چکیده

هدف این تحقیق، تعیین میزان آلودگی انگل­های کرمی روده‌ای در بین کارکنان رستوران‌ها در شهرستان تبریز است. برای این منظور تعداد 300 نمونه‌ مدفوعی از کارکنان رستوران‌ها جمع‌آوری و مورد آزمایش قرار گرفت. از سه روش گسترش مستقیم، روش رسوبی با آب­نمک و تغلیظ فرمل- اتر برای تشخیص انگل­ها استفاده گردید. نتایج نشان ­داد 99% نمونه‌های مدفوعی مورد آزمایش تنها به یک نوع انگل آلوده بودند. در حالی­که فقط 3 مورد (1%) از نمونه‌ها به دو نوع انگل آلوده بودند و موردی که به  3 یا بیشتر از انواع انگل­ها آلوده باشند، دیده نشد. میزان شیوع هیمنولپیس نانا 8/4% و سایر انگل­های روده­ای شامل آسکاریس لومبریکوئیدس 1/1%، انکیلوستوما دئودناله 8/1% و انگل خونی شیستوزوما مانسونی نیز در 2 مورد از نمونه­ها تشخیص داده شد. آلودگی با این انگل­ها در کارکنان رستوران‌ها همراه با ناراحتی‌های شکمی، اسهال و یبوست، تهوع و استفراغ بود. این نتایج بیانگر عدم رعایت معیارهای بهداشتی در بین پرسنل رستوران­ها بوده و می­تواند موجب انتشار عوامل انگلی در بین سایر افراد جامعه گردد. به خاطر موثر نبودن اقدامات غربالگری رایج، بایستی مراقبت­های ویژه و اقدامات پیشگیرانه به همره آموزش بهداشت فردی در سطح جامعه صورت گیرد.

 

واژه‌های کلیدی: کرم­های انگلی، کارکنان رستوران، تبریز

 

 

 

 

 

 

مقدمه

انگل­ها به دلیل ایجاد بیماری­های انگلی در انسان مورد توجه می­باشند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) بیماری‌های انگلی ناشی از غذاهای آلوده یکی از بزرگ­ترین مشکلات بهداشتی در جهان معاصر می‌باشد (Sheth and Dwivedi, 2006). شناسایی همه­جانبه
انگل­ها، به‌ویژه عوامل انتشار آنها از مطمئن‌ترین راه­های تعیین میزان شیوع انگل­ها در جوامع انسانی می‌باشد.

کارکنان رستوران‌ها مستعدترین افراد برای انتشار آلودگی‌های انگلی می‌باشند. چرا که این افراد در تماس مستقیم با مواد غذایی هستند و ممکن است در اثر دستکاری غذا - در حین تهیه – موجبات آلودگی را فراهم آورند. ازآن­جایی که افراد آلوده به انگل‌های روده‌ای اغلب بدون علایم بالینی هستند، لذا ممکن است بدون داشتن نشانی­های بیماری، عوامل عفونی را برای مدت­های طولانی دفع نمایند. لذا افراد مبتلا به بیماری­های انگلی به‌ویژه زمانی که در محل‌های عرضه مواد غذایی مشغول به‌کار شوند، برای بهداشت عمومی خطرآفرین هستند (Khan et al., 1987). مطالعه بر روی میزان آلودگی­ انگل­های روده‌ای در کارکنان رستوران‌ها در اکثر  نقاط جهان انجام یافته است (Fallah and Amirshakery, 2006، et al., 1992  Inseram Khan et al., 1987, ).

مطالعه حاضر به‌منظور تعیین میزان شیوع و نوع انگل­های کرمی روده‌ای در کارکنان رستوران‌ها در شهرستان تبریز انجام گرفته است. این گروه از کارکنان رستوران­ها به‌خاطر تماس مستقیم با اقشار مختلف جامعه، نقش بسیار مهمی در انتشار عوامل انگلی دارند.

 

مواد و روش‌ها

طی یک مطالعه مقطعی از خرداد تا مهر ماه سال 1388، میزان آلودگی به کرم­های انگلی در بین کارکنان رستوران‌ها در شهرستان تبریز مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا تعداد 270 نفر از کارکنان رستوران‌ها به سؤالات پرسشنامه‌ طراحی‌شده پاسخ دادند. اعم این پرسش­ها شامل: داشتن گواهی بهداشتی معتبر، داشتن علایم بیماری­های انگلی، میزان تحصیلات و... بودند. ابتدا کارکنان رستوران‌ها توسط یک پزشک متخصص مورد معاینه قرار ‌گرفت و سپس نمونه مدفوع از آنها اخذ ­گردید و در اسرع وقت به آزمایشگاه انتقال یافت.

هر نمونه مدفوعی کارگران رستوران‌ها در آزمایشگاه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با 3 روش رایج آزمایش مدفوعی (روش رسوبی با آب نمک، گسترش مستقیم و تغلیظ با فرمل- اتر) مورد آزمایش قرار می‌گرفت (Garcia and Bruckner, 1988 و Lévy-Lambert, 1982).

 

یافته‌ها

در جدول 1 میزان شیوع آلودگی کرم‌های انگلی را در کارکنان رستوران نشان می‌دهد. در این جدول نوع انگل کرمی روده‌ای و درصد آنها نیز مشخص شده است. هیمنولپیس نانا، بالاترین درصد آلودگی را نشان می‌دهد (52/56 درصد). فقط دو نفر از کارکنان، آلوده به شیستوزوما مانسونی روده‌ای بودند که این افراد بومی تبریز نبوده و از دیگر مناطق ایران که انگل مزبور در آن­جا شایع است به تبریز مهاجرت نموده بودند.

 

 

 

جدول 1: میزان و درصد شیوع انگل­های کرمی روده‌ای در نمونه مدفوعی کارکنان رستوران‌ها

نوع انگل		تعداد موارد آلوده (درصد)	میزان شیوع (درصد)
هیمنولپیس نانا		13 (52/56)	8/4
شیستوزوما مانسونی		2 (69/8)	8/0
انکیلوستوما دئودناله		5 (73/21)	8/1
آسکاریس لومبریکوئیدس		3 (04/13)	1/1
جمع	23 (100)		5/8

 

در جدول 2 به نوع انگل­های روده­ای و علایم بالینی آن­ها در کارکنان رستوران اشاره شده است.

 

جدول 2: میزان آلودگی کرم­های انگلی کارکنان رستوران و علایم بالینی بیماری انگلی

علایم بیماری	تعداد	درصد	هیمنولپس نانا	آسکاریس	انکیلوستوما	شیستوزوما مانسونی
درد شکمی	31	4/23	0	0	0	0
یبوست	9	8/6	6	1	1	1
اسهال	49	1/37	0	0	0	0
تب	37	28	0	2	2	1
نفخ شکم	20	1/15	0	0	0	0
تهوع و استفراغ	41	31	4	2	2	1
بدون علایم	12	1/9	2	2	1	1

 

در جدول 3، به سطح تحصیلات و ارتباط آن با میزان آلودگی­ انگلی­های روده­ای در کارکنان رستوران اشاره شده است.

 

جدول 3- سطح تحصیلات و میزان آلودگی در کارکنان رستوران­ها

سطح تحصیلات	تعداد کارکنان آلوده (درصد)
بی­سواد	46 (1/17)
ابتدائی	162 (60)
دبیرستان	62 (9/22)
جمع	270 (100)

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

بررسی میزان آلودگی انگل­های روده‌ای در کارکنان رستوران‌ها در بسیاری از کشورها به عمل آمده است (Ibrahim et al., 1993; Inseram et al., 1992; Khan et al., 1987; Kaferstein and Abdussalam, 1999; Nolla and Contos, 2005; Fallah and Amirshakery, 2006; Abahussain, 2005; ). میزان آلودگی در برزیل 95/44 درصد و در تبعیدی‌های عربستان سعودی 4/31 درصد و در یمن 7/28 درصد گزارش شده ‌است. میزان آلودگی انگل­های روده­ای در شهر تبریز نیز در همان حدود و
33 درصد تعیین گردید (Fallah and Amirshakery, 2006).

انگل انکیلوستوما دئودناله از طریق خاک منتقل می‌گردد. این انگل در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به خصوص در جوامعی که از بهداشت عمومی ضعیفی برخوردار هستند، دیده می­شود. طبق بررسی­های به عمل آمده، شیستوزوما مانسونی در کارکنانی که از مناطق دیگر به این شهر مهاجرت کرده بودند، شناسایی گردید. مهاجرت افراد بین مناطق مختلف شهری و روستایی، باعث تسهیل انتقال و انتشار انگل­های روده‌ای در جوامع انسانی می­گردد. افراد مبتلا در صورت عدم درمان داروئی، به عنوان مخزن انگل­ عمل نموده و موجب انتشار انگل در مناطق غیرآندمیک می­گردند (Jong, 2002).

اکثر افراد (و از آن جمله کارکنان رستوران­ها) در صورت ابتلا به بیماری­های انگلی و حتی زمان بروز علایم بالینی،  به دلایل شخصی از اظهار کردن آن امتناع می­کنند و این­ مسأله، آن­ها را به عنوان حامل  و مخزن آلودگی­های انگلی مطرح می­سازد.   

غذاهای آلوده به انگل نقش اساسی در ایجاد بیماری­های روده­ای دارند (Sheth and Dwivedi, 2006). در این بررسی، تمامی کارکنان رستوران‌­ها که از عارضه اسهال رنج می‌بردند، آلوده به کرم­های انگلی­ای بودند که به وسیله تماس مستقیم و عادات بد رفتاری به مشتریان رستوران­ها منتقل می‌شوند.

شجاعی در سال 1385، تأثیر شستشوی ساده‌ دست­های کارکنان رستوران­ها را در کاهش آلودگی میکروبی غذاها را نشان داد. در این تحقیق شستشوی ساده دست­ها میزان آلودگی میکروبی دست را از 7/72 درصد به 32 درصد کاهش داد (Shojaei et al. 2006). لذا رعایت بهداشت فردی در مورد کارکنان رستوران­ها بایستی در درجه اول اهمیت قرار گیرد و کنترل و بازرسی‌های دوره‌ای منظم و مداوم بهداشتی از رستوران­ها و پرسنل آن­ها به صورت اجباری در آید.

اکثر کارکنان رستوران­ها از سطح تحصیلات کمی برخوردار هستند (جدول 3) بنابراین آموزش و آشنا نمودن این افراد با استانداردها و معیارهای بهداشتی حائز اهمیت است. ارگان­های مسئول بایستی اقدامات پیشگیرانه و کنترلی را در رستوران­ها و غذاخوری­ها، اردوهای مدرسه‌ای و ... بکار گیرند تا با شناسایی به موقع افراد آلوده از گسترش و انتشار عوامل عفونی و از آن جمله انگل­های روده­ای جلوگیری نمایند (Abahussain, 2005; Kalantan et al, 2001; Nolla and Contos, 2005; Sheth and Dwivedi, 2006).

 

سپاسگزاری

این بررسی با حمایت مالی معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز انجام یافته است. ضمناً از تکنسین‌ها و کارشناسان آزمایشگاه‌ انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی به‌خاطر همکاری ایشان در انجام این بررسی تقدیر و تشکر می‌گردد.

 

 

منابع

Ÿ Abahussain, N. A. (2005). Prevalence of intestinal parasites among expatriate workers in AL-khobarSaudi Arabia. Middle-East Journal of Family Medicine.; 3: 17-21.

Ÿ Chatterjee, K. D. (2006). Parasitology (protozology and helminthology) in relation to clinical medicine. 12^th edition, Chatterjee  medical publishers, Calcutta, India.

Ÿ Fallah, E. and Amirshakery S. H. (2006). Survey prevalence of intestinal parasites infections in food handlers in Tabriz. 9^th Iranian Nutrition Congress. Tabriz university of medical sciences. [In Farsi]

Ÿ Garcia, L. S., Bruckner, D. A. (1988). Diagnostic Medical Parasitology. Elsevier Science Publishing Co. Ince. New York, pp: 378-381.

Ÿ Ibrahim, O. M., Bener, A. and Shalabi, A. (1993). Prevalence of intestinal parasites among expatriate workers in AL-Ain united Arab emirates. Annals of Saudi medicine. 13: 126-129.

Ÿ Inseram, A. S., Jamal, K., and Qadri S. H. (1992). Prevalence of intestinal parasites among food handlers in AL-medina. Annals of Saudi medicine. 12: 63-66.

Ÿ Jong, E. (2002). Intestinal parasites. Primary care. 29:857-877.

Ÿ Kaferstein, F. and Abdussalam, M. (1999). Food safety in the 21^st. century, Bull WHO. 77: 347-351.

Ÿ Kalantan, K. A., AL-faris, E. A. and AL-taweel, A. A. (2001). Pattern on intestinal parasites among food handlers in Riyadh, Saudi Arabia. Saudi society of family and community medicine. 8: 1-12.

Ÿ Khan, Z. A., AL-Jama, A. A. and Madan, I. (1987). parasitic infection among food handlers in Dammam and AL-khbar, Saudi Arabia. Annals of Saudi medicine. 7: 47-50.

Ÿ Nolla, A. C. and Contos, G. A. (2005). Relationship between intestinal parasites in food handlers and epidemiological factors in the city of Florianopolis, santa catarina, Brazil. Cadernos de saude publica. 21: 641-645.

Ÿ Lévy-Lambert, E. (1982). Organization mondiale de la sante´. Parasitologie, 2 Partie in: Manuel techniques des base pour le laboratoire medicale.

Ÿ Sheth, M. and Dwivedi, R. (2006). Complementary foods associated diarrhea. Indian Journal of pediatrics. 73:61-64.

Ÿ Shojaei, H., Shooshtaripoor, J. and Amiri M. (2006). Efficacy of simple hand-washing in reduction of microbial hand contamination of Iranian food handlers. Food research international. 39:525-529.

مراجع

 

Ÿ Abahussain, N. A. (2005). Prevalence of intestinal parasites among expatriate workers in AL-khobarSaudi Arabia. Middle-East Journal of Family Medicine.; 3: 17-21.

Ÿ Chatterjee, K. D. (2006). Parasitology (protozology and helminthology) in relation to clinical medicine. 12^th edition, Chatterjee  medical publishers, Calcutta, India.

Ÿ Fallah, E. and Amirshakery S. H. (2006). Survey prevalence of intestinal parasites infections in food handlers in Tabriz. 9^th Iranian Nutrition Congress. Tabriz university of medical sciences. [In Farsi]

Ÿ Garcia, L. S., Bruckner, D. A. (1988). Diagnostic Medical Parasitology. Elsevier Science Publishing Co. Ince. New York, pp: 378-381.

Ÿ Ibrahim, O. M., Bener, A. and Shalabi, A. (1993). Prevalence of intestinal parasites among expatriate workers in AL-Ain united Arab emirates. Annals of Saudi medicine. 13: 126-129.

Ÿ Inseram, A. S., Jamal, K., and Qadri S. H. (1992). Prevalence of intestinal parasites among food handlers in AL-medina. Annals of Saudi medicine. 12: 63-66.

Ÿ Jong, E. (2002). Intestinal parasites. Primary care. 29:857-877.

Ÿ Kaferstein, F. and Abdussalam, M. (1999). Food safety in the 21^st. century, Bull WHO. 77: 347-351.

Ÿ Kalantan, K. A., AL-faris, E. A. and AL-taweel, A. A. (2001). Pattern on intestinal parasites among food handlers in Riyadh, Saudi Arabia. Saudi society of family and community medicine. 8: 1-12.

Ÿ Khan, Z. A., AL-Jama, A. A. and Madan, I. (1987). parasitic infection among food handlers in Dammam and AL-khbar, Saudi Arabia. Annals of Saudi medicine. 7: 47-50.

Ÿ Nolla, A. C. and Contos, G. A. (2005). Relationship between intestinal parasites in food handlers and epidemiological factors in the city of Florianopolis, santa catarina, Brazil. Cadernos de saude publica. 21: 641-645.

Ÿ Lévy-Lambert, E. (1982). Organization mondiale de la sante´. Parasitologie, 2 Partie in: Manuel techniques des base pour le laboratoire medicale.

Ÿ Sheth, M. and Dwivedi, R. (2006). Complementary foods associated diarrhea. Indian Journal of pediatrics. 73:61-64.

Ÿ Shojaei, H., Shooshtaripoor, J. and Amiri M. (2006). Efficacy of simple hand-washing in reduction of microbial hand contamination of Iranian food handlers. Food research international. 39:525-529.