تأثیر رانت منابع طبیعی بر روی توسعه کارآفرینی (مطالعه موردی کشورهای منتخب جهان)

پژوهش های مدیریت راهبردی

مقاله 4، دوره 22، شماره 61، شهریور 1395، صفحه 77-98   

نوع مقاله: علمی _ پژوهشی

نویسندگان

یوسف محمدزاده^{* 1}؛ فرهاد رهبر²؛ هادی قهرمانی³

¹استادیار اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه ارومیه

²استاد اقتصاد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

³دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

چکیده

کارآفرینی یکی از مهم‌ترین راهبردهای مدیریتی هم در سطح خرد بنگاه­ها و هم در سطح کلان اقتصادی محسوب می­شود. ساختار نهادی ناسالم و عدم­پویایی بخش خصوصی از موانع مهم در مسیر توسعه کارآفرینی محسوب می‌شود. در این میان وجود انواع رانت­ منابع طبیعی تأثیر عمیقی بر ساختار نهادی، حجم بخش دولتی، محدودیت‌های مکانیسم بازار و آزادی عمل فعالان اقتصادی می­گذارد. لذا با توجه به‌ضرورت بررسی این موضوع، مطالعه حاضر با رویکرد کلان، به بررسی تأثیر انواع رانت منابع بر روی توسعه کارآفرینی پرداخته است. برای این کار از داده­های تابلویی منتخبی از کشورهای جهان با رویکرد Dynamic Panel و با استفاده از نرم­افزار Stata بهره گرفته‌شده است. نتایج برآورد مدل­های مختلف نشان می­دهد که وجود رانت منابع، تأثیر منفی بر روی توسعه فعالیت‌های کارآفرینانه در کشورهای مورد بررسی داشته است. لذا منابع غنی طبیعی در مسیر سرمایه­گذاری و حمایت از بخش خصوصی بکار گرفته نشده است. بررسی سایر عوامل مؤثر بر روی توسعه کارآفرینی نیز نشان می­دهد که تولید داخلی سرانه، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، آزادی تجاری و کنترل فساد تأثیر مثبت بر روی شاخص کارآفرینی و حجم دولت تأثیر منفی بر روی توسعه فعالیت‌های کارآفرینانه دارد. تسهیل فضای کسب‌وکار و رقابتی نمودن آن، کاهش سهم بودجه از درآمدهای حاصل از خام فروشی و توسعه هدفمند روابط تجاری ازجمله پیشنهاد‌های ارائه‌شده است.

کلیدواژه‌ها

توسعه کارآفرینی؛ رانت منابع طبیعی؛ اندازه دولت؛ فضای کسب و کار؛ داده‌های تابلویی

مراجع

آذربایجانی، کریم. اشراقی، عاطفه و رنجبر، همایون، (1392)، تأثیر متنوع­سازی صادرات، توسعه مالی و آزادسازی تجاری بر رشد اقتصادی (مورد کشورهای D8)، اولین همایش الکترونیکی ملی چشم‌انداز اقتصاد ایران با رویکرد حمایت از تولید ملی.

ابراهیمی، محسن و سالاریان، محمد، (1388)، بررسی پدیده نفرین منابع طبیعی در کشورهای صادرکننده نفت و تأثیر حضور در اوپک بر رشد اقتصادی کشورهای عضو آن، فصلنامه اقتصاد مقداری، دوره ششم، شماره 1، 100-77.

زالی، محمدرضا. رضوی، سیدمصطفی. یداللهی، جهانگیر و کردنائیج، اسدالله، (1389)، ارزیابی وضعیت کارآفرینی در ایران، چاپ اول، تهران: مؤسسه کار و تأمین اجتماعی.
سلمانی، بهزاد و یاوری، کاظم، (1384)، رشد اقتصادی در کشورهای دارای منابع طبیعی: مورد کشورهای صادرکننده نفت، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، شماره 37، 24-1.
فیض، داود. زارعی، عظیم و کریمی، بهاره، (1392)، بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کارآفرینی سازمانی در شرکت‌های کوچک و متوسط (پیمایشی پیرامون شرکت‌های کوچک و متوسط شهرک صنعتی سمنان)، فصلنامه مدیریت فناوری اطلاعات، دوره 5، شماره 2، 170-151.

عسکری، محسن، (1389)، تأثیر درآمدهای نفتی بر ایجاد دولت رانتیر و دموکراسی، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 13، 197-182.

کاجی، فرشته، (1386)، روش گشتاورهای تأمیم یافته در مدل‌های پانلی پویا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

 کاظمی ترقبان، مریم و مبارکی، محمد­حسن، (1391)، بررسی اثر کارآفرینی بر رشد اقتصادی ایران با استفاده از رویکرد میانگین‌گیری بیزی، فصلنامه توسعه کارآفرینی، دوره پنجم، شماره سوم، 144-125.

کاظمی، علیرضا و شکیبا، علیرضا (1393)، بررسی عوامل تأثیرگذار در ایجاد نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی (تحقیق موردی: شرکت هپکو)، شرکت هپکو.
10. مدرسی عالم، زهره و داودی، آزاده، (1393)، شاخص‌های دیده­بان جهانی کارآفرینی و ارزیابی آن در ایران طی سال­های (1391-1387)، فصل‌نامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال دوم، شماره 8، 146-125.

11. محمودی مفید، محمد و منجم زاده، نازلی، (1393)، بررسی تأثیر و رتبه­بندی ابعاد شخصیت روی کارآفرینی، فصلنامه پژوهش های مدیریت راهبردی، دوره 20، شماره 56، 160-133.
 
Acs, Z. and Audretsch, D. B. (1990). Innovation and Small Firms. Cambridge: MIT Press.

Ades, A. and Tella R. D. (1999). Rents, Competition and Corruption. Journal of American Economic Review, 98(4), 982-993.

Aidis, R., Estrin, S. and Michiewicz, T. M. (2012). Size Matters: Entrepreneurial Entry and Government, Journal of Small Business Economics ,39(1) 119-139.

Akanni, O. P. (2007). Oil Wealth and Economic Growth in Oil Exporting African Countries, AERC (African Economic Research Consortium) Research Paper 170, Nairobi, URL: ttp://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/123456789/2576.

Akeju, K. F. and Olanipekun, D. B. (2014). Unemployment and Economic Growth in Nigeria, Journal of Economics and Sustainable Development, 5(4), 138-144.

Albulescu, C. T. and Tamasila, M. (2014). The Impact of FDI on Entrepreneurship in the European Countries, Journal of Procedia-Social Behavioral Sciences, 124, 219-228.

Alexeev, M. and Conrad, R. (2010). The Natural Resource Curse and Economic Transition. Center for Applied Economics and Policy Research, Working Paper NO.018-2009.

Anokhin, S. and Schulze W. S. (2009). Entrepreneurship, Innovation and Corruption. Journal of Business Venturing, 24(5), 465-476.

Arezki, R. and bruckner, M. (2009). Oil Rents, Corruption and State Stability: Evidence from Panel Data Regressions, MIF Working Paper No. 09/267.

Arellano, M. and Bond, S. (1991). Some Test of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and Application to Employment Equations, Review of Economic Studies, 58, 277-297.

Arellano, M. & Bover, O. (1995). Another Look at the Instrumental Variable Estimation of Error Component Models, Journal of Econometrics, 68, 29-51.

Auty, R. (2001). The Political Economy of Resource-Driven Growth. Journal of European Economic Review, 45(4-6), 839-846.

Avnimelech, G., Zelekha, Y. and Sharabi, E. (2014).The Effect of Corruption on Entrepreneurship in Developed Vs Non-developed Countries, International Journal of Entrepreneurial Behavior and Research, 20(3), 237-262.

Baland, J-M. and Francois, P. (2000). Rent-Seeking and Resource Booms. Journal of Development Economics, 61(2), 527-542.

Barbosa, N. and Eiriz, V. (2009). The Role of Inward Foreign Direct Investment on Entrepreneurship, Journal of International Entrepreneurship and Management, 5(3), 319-339.

Baumol, W. J. (2004). On Entrepreneurship, Growth and Rent-Seeking: Henry George Updated. Journal of the International Honor Society in Economics, 48(1), 9-16.

Behbudi, D., Mamipour, S. and Karami, A. (2010). Natural Resource Abundance, Human Capital and Economic Growth in the Petroleum Exporting Countries, Journal of Economic Development, 35(3), 81-102.

Bhattacharyya, s. & hodler, r. (2010). Natural resources, democracy and corruption, European economic review, 54(4), 608-621.

Birch, D. (1987). Job Creation in America: How Our Smallest Companies Put the Most People to Work. New York: The Free Press.

Bjorvatn, K. and Farzanegan, M.R. (2013). Demographic Transition Resource Rich Countries: ABlessing or a Curse?. Journal of World Development, 45, 337-351.

Black, S. E. and Strahan, P. E. (2002). Entrepreneurship and Bank Credit Availability. Journal of Finance, 57(6), 2807–2833.

Blundell, R. & Bond, S. (1998). Initial Conditions and Moment Restrictions in Dynamic Panel Data Models, Journal of Econometrics 87, 115-143.

Boschini, A. D., Pettersson, J. and Ronie, J. (2007). Resources Curse or Not: A Question of Appropriability. Scandinavian Journal of Economics, 109(3), 593-617.

Brunnschweiler, C. (2008). Cursing the Blessings? Natural Resource Abundance, Institutions and Economic Growth, Journal of World Development, 36(3), 399-419.

Cavalcanti, T., Mohaddes, K. and Raissi, M. (2011). Growth, Development and Natural Resources: New Evidence Using a Heterogeneous Panel Analysis, Journal of the Quarterly Review of Economics and Finance, 51(4), 305-318.

Cheol Cin, B., Kim, Y. and Vonortas, N. (2013). The Impact of Government R&D Subsidy on Firm Performance: Evidence from Korean SMEs, Asian Research Policy Symposium, “Asian Model of Innovation: Innovation and Creative Economy, Seoul, Korea.

Choi, Y. R. and Phan, P. H. (2006). The Influences of Economic and Technology Policy on the Dynamics of New Firm Formation, Journal of Small Business Economics, 26(5), 493-503.

Dias, J. and McDermott, J. (2006). Institutions, Education, and Development: The Role of Entrepreneurs. Journal of Development Economics, 80(2), 299– 328.

Ding, N. and Field, B. C. (2005). Natural Abundance and Economic Growth, Journal of Land Economics, 81(4), 496-502.
Dipietro, W. R. (2015). Natural Resource Rental Income and R&D Intensity, Advances in Social Sciences Research Journal, 3(1), 202-208.

Djankov, S., Ganser, T., McLiesh, C., Ramalho, R. and Shleifer, A. (2010). The Effect of Corporate Taxes on Investment and Entrepreneurship. American Economic Journal: Macroeconomics, 2(3), 31–64.

Ebeke, c. and Omgba, L. D. (2011). Oil Rents, Governance Quality, and the Allocation of the Talents in Developing Countries. Centre d’etudeset de Recherchessur le Developpment International (CERDI).

Farooq Hussain, M., Afzal, A., Asif., Ahmad., Naveed, and Bilal, R. M. (2011). Impact of Innovation, Technology and Economic Growth on Entrepreneurship, American International Journal of Contemporary Research, 1(1), 45-51.

Farzanegan, MR. (2014). Can Oil Rich Countries Encourage Entrepreneurship, Journal of Entrepreneurship and Region Development, 25(9-10), 706-725.

Farzanegan, MR. (2012). Resource Wealth and Entrepreneurship: A Blessing or a Curse?

HYPERLINK’’http://works.bepress.com/mr_farzanegan/22’’, Joint Discussion Paper Series in Economics, 24.

Gray, C. and Kaufmann, D. (1998). Corruption and Development. Journal of Finance and Development, 35(1), 7-10.

Gylfason, T. (2001). Natural Resource and Economic Growth: What is the Connection?. CESifo Working Paper. No.530.

Hause, J. C. and Du Rietz, G. (1984). Entry, Industry Growth, and the Microdynamics of Industry Supply. Journal of Political Economy, 92(4), 733–757.

Henrekson, M. (2005). Entrepreneurship: A Weak Link in the Welfare State. Journal of Industrial and Corporate Change, 14(3), 437-467.

Karl, T. L. (1997). The Paradox of Plenty : Oil Booms and Perto-States. University of California Press, Berkeley.

Klapper, L., Amit, R., Guillén, M. F. and Quesada, J. M. (2007). Entrepreneurship and Firm Formation Across Countries. World Bank Policy Research, Working Paper NO.4313.

Melo, L. and Quinn, M. A. (2015). Oil, Foreign Direct Investment an Corruption, The International Journal of Business and Finance Research, 9(1), 33-49.

Olayelem, B. F. (2010). The Resource Curse: a State and Provincial Analysis, Department of Economics University of Victoria, Resource Economics and Policy Analysis Research Group, REPA Working Paper, NO.2010-01.

Papyrakis, E. and Gerlagh, R. (2007). Resource-Abundance and Economic Growth in the United States. European Economic Review, 51(4), 1011-1039.

Papyrakis, E. and Gerlagh, R. (2004). The Resource Curse Hypothesis and its Transmission Channels, Journal of Comparative Economics, 32(1), 181-193.

Robinson, H., Tovrik, R. and Verdier, T. (2006). Political Foundations of the Resource Curse. Journal of Development Economics, 79, 447-468.

Ross, M. L. (1999). The Political Economy of the Resource Curse. Journal of World Politics, 51(2), 297-322.

Sachs, J. and Warner, A. (1995). The Big Push, Natural Resources Booms and Growth. Journal of Development Economics, 59(1), 43-76.

Sachs, J. and Warner, A. (1997a). Sources of Slow Growth in African Wconomics. Journal of African Economics, 6(3), 335-380.

Sachs, J. and Warner, A. (1997b). Natural Resource Abundance and Economic Growth. Center for International Development and Harvard Institute for International Development, Working Paper.

Sachs, J. and Warner, A. (1999a). The Big Push, Natural Resources Booms and Growth. Journal of Development Economics, 59, 43-76.

Sachs, J. and Warner, A. (1999b). Natural Resource Intensify and Economic Growth In Mayer Jorg Chambers Brain and Ayisha.

Sachs, J. and Warner, A. (2001). Natural Resources and Economic Development, The Curse of Natural Resource. European Economic Review, 45, 827-838.

Sala-i-Martin, X. and Subramanian , A. (2003). Addressing the Natural Resource Curse: An Illustration from Nigeria. NBER Working Paper NO.9804. Cambridge, Mass.

Torvik, R. (2002). Natural Resource, Rent Seeking and Welfare. Journal of Development Economics, 67(2), 455-470.