ارزیابی میزان توجه به «سواد فناورانه» در آموزش و پرورش عمومی (پایه‌های 9-1)

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 6، دوره 9، شماره 35، آذر 1395، صفحه 125-154   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یوسف ادیب¹؛ محمدرضا عزتی^{* 2}؛ اسکندر فتحی‌آذر³؛ فیروز محمودی⁴

¹دکترای برنامه‌ریزی درسی و استاد دانشکده علوم‌تربیتی دانشگاه تبریز

²دانشجوی دوره دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشکده علوم‌تربیتی دانشگاه تبریز

³دکترای تعلیم و تربیت و استاد دانشکده علوم‌تربیتی دانشگاه تبریز

⁴دکترای برنامه‌ریزی درسی و استادیاردانشکده علوم‌تربیتی دانشگاه تبریز

چکیده

این تحقیق با هدف تحلیل محتوای کتاب‌های درسی از نظر حضور عناصر سواد فناورانه و به روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه آماری کلیه کتاب‌های دوره آموزش عمومی (پایه‌های 9-1) و نمونه‌گیری بر مبنای هدف بوده است. بر این مبنا، 24 کتاب درسی انتخاب و با استفاده از عناصر بیست گانه سواد فناوری محتوای آنها توسط دو معلم جداگانه کدگذاری و داده‌ها در جداول فراوانی توصیف و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. براساس نتیجه این تحلیل، عناصر دانش فناوری برای درک ماهیت و اثرات فناوری در حدی بسیار ضعیف ارائه شده است. عناصر پرورش مهارت‌های فرایندی فناورانه در حد قابل قبول وجود داشت، اما این فرایندها در ماهیت با فعالیت‌هایی که ذاتاً فناورانه خوانده می‌شوند، مانند طراحی و رفع نقص فاصله داشت. در زمینه‌های فناورانه نیز فناوری اطلاعات بیش از سه چهارم عناصر محتوایی را به خود اختصاص داده و سهم زمینه‌های دیگر اندک بود. بنابراین در مجموع می‌توان پتانسیل برنامه درسی ملی جدید را برای پرورش سواد فناورانه در همه ابعاد آن ناکافی و ضعیف توصیف نمود.

کلیدواژه‌ها

سواد فناوری؛ آموزش فناوری؛ تحلیل محتوا؛ کار و فناوری

اصل مقاله

مقدمه

قبل از تدوین برنامه‌ای درسی برای فناوری، تصمیم گیرندگان برنامه باید تکلیف خود را با دو دیدگاه متضاد مشخص کنند. این دو دیدگاه؛ یکی آموزش و پرورش برای همه فراگیران و دیگری آموزش فنی و حرفه‌ای برای بخشی از دانش‌آموزان است. داکرز[1] (2006) این دو فلسفه متضاد را برای آموزش فناوری را توضیح داده و نوشته که هر دو ریشه در اثبات گرایی یونان باستان، به ویژه نوشته‌های سقراط دارند و پس از آن این بحث، در نوشته‌های پاسکال[2] در مورد ذهن ریاضی و کارهای ژان ژاک روسو[3] در میانه سده 1700 تداوم یافت. داکرز مجمل این دو فلسفه را بحث تربیت آکادمیک در برابر تربیت حرفه‌ای می‌داند. به نظر کلی و کلام[4](2009)، موضعی که امروزه در برابر این دو شعبگی اتخاذ می‌توان نمود، پرورش سواد فناوری است که می‌تواند نیازهای کار در بازار جهانی رقابتی و تربیت شهروندی را به صورت همزمان تأمین کند.

راسینن[5](2003) می‌نویسد: آموزش سواد فناوری در سال‌های اخیر به یک جهت گیری کلی در تعیین اهداف، محتوا و روش های تدریس برای برنامه‌های درسی حوزه فنی و حرفه‌ای در بخش عمومی آموزش و پرورش رسمی، در بسیاری از کشورهای اروپایی تبدیل شده است.  

بایبیی[6] (2003) تاریخچه ای از سواد فناوری ارائه می‌دهد و می‌نویسد، تا قبل از دهه1950 اصطلاح «سواد علمی» در مباحثات آموزش عمومی علوم به کار می رفت. این عبارت را پل دیهارت هِرد برای انتقال نوآوری‌های فناورانه و علمی به جامعه ارائه کرد. اصطلاح "سواد فناوری"را اولین بار سی دله لمونس[7] در سال1927در کنفرانس تربیت معلم بکار برده است. پس از گذشت 41 سال از آن اتفاق جیمزهَیل[8] این عبارت را کانون تحقیق برای پایان‌نامه‌اش قرار داد. از آن زمان به بعد استفاده از این اصطلاح سبب آغاز مناظره‌ای فلسفی برای برنامه‌های درسی آموزش فناوری در مأموریت، اهداف، و محتوای آموزشی شد.

 بحث‌ها درباره ضرورت سواد فناوری با مطالعه دیکلرک ولترز[9](1989) وارد یک بحث جدی شد. او نشان داد یادگیری مفاهیم فناوری برای دانش‌آموزان در دامنه سنی 12-15 سال لازم است. یافته های کروس و مک کورمیک[10](1986) نیز مبّین این امر بود که دانش‌آموزان ابتدایی و اول متوسطه نیاز دارند، که مسائل فناورانه خود را از راه‌هایی خلاقانه حل کنند. دانش‌آموزان باید ماهیت فنّاوری را درک کرده و مسایل ناشی از آنرا ارزیابی کنند. افراد دیگری مانند کی استیبلس[11](1997) رییس بخش فنّاوری دانشگاه گلد اسمیت پا را از این فراتر گذاشتند و اعتقاد دارند آموزش فنّاوری را باید از پیش دبستان آغاز کرد.

براساس تعریف انجمن بین المللی آموزش فناوری[12], ITEA(1996)، سواد فناوری توانایی درک، استفاده، مدیریت و سنجش اثر فناوری است. نکته ای که پاسخی به آن باید داده شود این است که چه استدلالی منجر به برقراری آموزش سواد فناوری در بسیاری از کشورها شده است؟ گیلبرت[13](1992) در پاسخ این سؤال می‌نویسد: سه نوع دلیل با عناوین: «اقتصادی»، «اجتماعی» و «آموزشی» برای برقراری این برنامه وجود دارد. در وجه اقتصادی فناوری یک ضرورت برای تربیت نیروی کار ماهر است. در جنبه اجتماعی این برنامه به مثابه یک حامی برای مصرف و کاربرد هوشمندانه محصولات فناوری خواهد بود. در بعد آموزشی نیز اثری که فناوری بر رشد خلاقیت فناورانه و ابراز وجود انسان‌ها دارد، مورد توجه است.

لویس[14] (2000) می‌نویسد، خبرگان فناوری، فناوری را بعد از علم و هنر، فرهنگ سوم می‌شناسند. طرفداران برابری زنان با مردان این درس را وسیله‌ای برای تغییر آموزش فناوری از جهت گیری مردانه اش می پندارند. ادعاهای طرفداران آموزش فناوری سرا نجام در دو مقوله عمده خلاصه می شود و آن عبارت از دو کلمه «سواد فناوری» و « شایستگی فناورانه» که یک دانش آموز را قادر می‌کند نقش فناوری را در رفاه زندگی روزانه ارج نهد و صلاحیت و قابلیت استفاده از کامپیوتر، ماشین، و ابزار که می‌تواند سایه ای از کار آینده باشد کسب کند. به هر حال این نکته را نیز باید در نظر داشت که آموزش فناوری به برنامه درسی عام (نه حرفه‌ای)تعلق دارد. داگر[15](1993) نیز آموزش سواد فناوری را یک برنامه آموزشی معرفی می‌کند که به افراد کمک می‌کند که درک و مهارتی در طراحی، تولید و استفاده از محصولات و سیستم هاو سنجش تناسب اقدامات فناورانه داشته باشند. در اینجا، فرایند حل مسئله و تفکر انتقادی در فناوری مورد استفاده، ودرک اثرات فناوری بر اجتماع برای جهان امروزیِ همیشه در تغییر مهم است.

دایرنفورث[16] (1991) از سواد فناوری به عنوان سواد عملکردی یاد می‌کند و می‌نویسد." سواد فناوری مفهومی برای مشخص کردن میزان درک و توانایی یک فرد در استفاده از فناوری است. سواد فناوری یک ویژگی است که می‌تواند در طول یک پیوستار از فرد کاملاً بی علاقه تا فردی پذیرای فناوری و دارای کفایت فناورانه نشان داده شود. سواد فناوری در این وضعیت انواعی از شایستگی ها را در بر می گیرد که شامل  مهارت‌های عملکردی پایه، تفکر انتقادی، عادت‌های رفتاری سازنده در کار، و مجموعه‌ای از رویه‌ها برای استفاده از فناوری و قابلیت واقعی فناورانه،  مهارت‌های کلیدی بین فردی و کار تیمی و توانایی یادگیری مستقل است. از نگاه انجمن بین المللی آموزش فناوری(1996) فرد دارای سواد فناورانه، واجد قابلیت‌های حل مسئله است و جریانات و مسائل فناورانه را از جنبه‌های متفاوت و در ارتباط با انواع زمینه‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد. اثرات ونتایج، فناورانه را درک می‌کند، روابط بین فناوری، افراد، جامعه ومحیط را بررسی می‌کنند و دارای شایستگی های مختلف مهندسان، هنرمندان، طراحان، صنعتگران، تکنسین ها، مکانیک ها و جامع شناسان هستند که در هم تنیده شده و به طور هم افزا عمل می‌کند. این ویژگی‌ها شامل کار فکورانه مبتنی بر تفکری سیستمی، فرایندی خلاقانه، با در نظر گرفتن جنبه تولیدی برای فناوری و ملاحظه اثرات و نتایج فناوری می باشد. فرد دارای سواد فناورانه مفاهیم عمده فناورانه که در درون مسائل روزانه قرار دارد را درک می‌کند. چنین فردی در استفاده ایمن از فرایندهای فناورانه که ممکن است برای کار، بهداشت وتفریحات پیش نیاز باشد مهارت دارد. همچنین این افراد می‌توانند راه حل‌های متناسب را بشناسند و نتایج اجرای چنین راه حل‌هایی را سنجیده و پیش‌بینی کنند آنها به عنوان مدیران فناوری به اثرات همه راه حلها توجه دارند و بهترین راه حل متناسب با موقغیت را تعیین می‌کنند.

تود[17]( 1991) سطوحی از سواد فناوری را پیشنهاد می‌دهد که از دانش، عمل و نگرش (جدول1) تشکیل شده است.

جدول 1. طبقه بندی سواد فناورانه- اقتباس از تاد(1991)

Table 1

Taxonomy of technological literacy (Adapted from Todd, 1991)

سطوح        Levels	نوع دانش  The type of knowledge	شایستگی Competence
ادراک فناورانه(دانش) Technological Perception (knowledge)	دانستن چه Knowing what	توجه  Attention
ابراز فناورانه ( دانش و فهم) Technological Expression (knowledge and understanding)	Knowing what and that                   دانستن چه و که	ابراز   Expression
قابلیت فناورانه (کاربرد) Technological Capability (application)	دانستن چه، که و چگونه Knowing what, that, and how	کاربست  Application
هوش فناورانه (ترکیب) Technological Ingenuity (synthesis)	دانستن چه، که، چگونه، چه وقت و چرا Knowing what, that, how, when, and why	اختراع و خلاقیت Invention and creativity
حساسیت فناورانه (ارزشیابی) Technological sensitivity (evaluation)	دانستن چه، که، چگونه، چه وقت، چرا و چرا که نه Knowing what, that, how, when, why, and why not	قضاوت  judgment

 

 ادراک فناورانه؛ به اشیاء فناورانه توجه می شود؛ ابراز فناورانه؛ شامل بروز پرسش‌ها، اصطلاحات و  مهارت‌های فناورانه برای تجلّی چهره‌ای فناورانه و مصمّم از فرد است؛ قابلیت فناورانه وسیله‌ای برای به کار بردن انواع فناوری‌ها (مانند، ارتباطات، اطلاعات، تولید، حمل و نقل). نبوغ فناورانه وسیله‌ای برای خلاقیت و اختراعات در فناوری است. حساسیت فناورانه یعنی قضاوت مشخص و نقادانه که می‌تواند در تصمیمات و سیاست های فناورانه بکار گرفته شود.

  لویس(2000) معتقد است، فناوری اجتماعی، یا فناوری، در منظر عامه مردم، نشان برجسته ای از تحصیل و پیشرفت به شمار می رود و اغلب از فناوری در برنامه درسی مدارس به دلیل اینکه آرزوهای جامعه را برآورده می‌کند دفاع می شود. به علاوه فناوری مدرسه نیز باید به روز و متناسب باشد.

فائوری، هررا، کادورا و لوپز[18](1972) در انتشارات یونسکو نوشته اند که فقدان درکی از شیوه‌های فناورانه، افراد را در زندگی روزانه بیشتر و بیشتر محتاج دیگران می‌کند. این نویسندگان معتقدند که فهمی بنیادی از فناوری افراد را قادر می‌کند که محصولات فناوری را ارزیابی، انتخاب و بهتر به کار ببرند. بنابراین آموزش فناوری لازم است بخشی همیشگی و مکمل از تعلیم و تربیت رسمی عمومی در جهان باشد. به نظر این محققان، بنا به استدلال بعضی افراد ممکن است آموزش فناوری در کشورهای در حال توسعه(به تعبیر آنها جهان سوم ) ضروری‌تر باشد.

یکی از حوزه‌های یازده گانه یادگیری در برنامه درسی ملی ایران حوزه کار و فناوری است. که هدف آن کسب  مهارت‌های عملی برای زندگی کار آمد و بهره‌ور و کسب شایستگی‌های فناوری و علوم مربوطه به ویژه فناوری اطلاعات جهت تربیت فناورانه برای ورود به حرفه و شغل در بخش‌های مختلف اقتصادی و زندگی اجتماعی است. بنابراین، در تدوین محتوا و فعالیت‌ها دیدگاه فناورانه باید حاکم باشد (وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران, 1391).

با توجه به آنچه که از پیشینه موضوع در سطح جهانی ارائه شد مشخص می شود که فناوری و آموزش آن با جهت گیری جدیدی در کشورهای توسعه یافته دنبال می شود. آموزش فناوری موضوعی است که در آغاز دهه 1980 با یک مطالعه تطبیقی توسط معافی و همکاران(1377) در ایران مطرح شد و سعی شد که برنامه درسی آموزش حرفه و فن در این مسیر قرار گیرد، اما به نظر می رسد که این دستور کار آن طور که مهر محمدی نیز (2013) مطرح کرده است به دلایلی ناکام مانده است. از جمله دلایل این ناکامی را می‌توان به ناشناخته بودن مسائل حوزه فناوری در ایران به علت عدم ورود محققان و نویسندگان به این موضوع اشاره نمود. با این حال در برنامه درسی ملی و تحول بنیادین یک بار دیگر فناوری به عنوان یکی از نقاط تحول و به عنوان حوزه ای از یادگیری در آموزش و پرورش عمومی مطرح شده است. بر این مبنا و با توجه به اینکه برنامه درسی بر فناوری به جای حرفه و فن تأکید می‌کند این مسئله قابل بررسی است که آیا برنامه درسی ملی جدید در تدوین محتوا، به عناصر سواد فناوری، برای ایجاد درکی صحیح از فناوری و پرورش سواد فناورانه توجه نموده است یا خیر؟ و اگر توجه نموده به چه ابعادی بیشتر توجه نموده است؟ و اساساً آیا این نوع و میزان توجه می‌تواند زمینه لازم را برای ایجاد شایستگی سواد فناورانه در سطوح مورد نیاز فراهم کند. بنابراین، هدف این تحقیق ارزیابی میزان توجه به سواد فناوری در کتاب‌های درسی، در دوره آموزش رسمی، پایه‌های 9-1 است. بر اساس این هدف به سه سؤال زیر در این تحقیق پاسخ داده شده است:

1-     میزان توجه به عناصر سواد فناوری در کتاب‌های درسی دوره اول ابتدایی تا چه حدی است.

2-     میزان توجه به عناصر سواد فناوری در کتاب‌های درسی دوره دوم ابتدایی تا چه حدی است.

3-     میزان توجه به عناصر سواد فناوری در کتاب‌های درسی دوره اول متوسطه تا چه حدی است.

 

روش تحقیق

در این تحقیق از روش تحلیل محتوا استفاده شده است و محتوای کتاب‌های درسی به صورت کمی بررسی و داده‌های آن جمع‌آوری و تحلیل شد. واحدهای شمارش متن شامل پارارگراف، تصویر، نمودار، جدول و فعالیت‌های فکری و عملی بود که به صورت مستقیم و غیرمستقیم مضامینی در رابطه با عناصر سواد فناوری را در بر داشت.

 

جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری شامل کلیه کتاب‌های درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول بوده است. نمونه‌گیری هدفمند بوده و بیشترین تمرکز بر انتخاب کتاب‌هایی بود که تصور می شد زمینه مساعدی برای تلفیق عناصر سواد فناورانه را دارند. براین مبنا کتاب‌های درسی علوم تجربی (9جلد)، اجتماعی (7جلد)، کار و فناوری (5جلد) و هنر(3جلد) در دوره ابتدایی و متوسطه اول (پایه‌های 9-1) انتخاب شدند. بنابراین واحد نمونه‌گیری کتاب‌های درسی بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2. نمونه‌گیری از کتاب‌های درسی

Table 2

Sampling of textbook

کتاب  textbook دروس lessons	کتاب‌های سه پایه اول ابتدایی 1-3 primary grades text books	کتاب‌های سه پایه دوم ابتدایی 4-6 primary grades text books	کتاب‌های سه پایه اول متوسطه 7-9 High School grades text books
کار و فناوری Business and Technology	0	2	3
علوم Science	3	3	3
هنر                Art			3
اجتماعی Social Science	1	3	3
جمع total

 

 

ابزار جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها

برای جمع‌آوری داده‌ها از فرم های کد بندی شده ای استفاده شد که 20 استاندارد آموزش سواد فناوری در آن بر اساس کدگذاری و مضامین مرتبط با هر یک از این عناصر در این جداول ثبت گردید. علاوه بر این، در مواردی که نکته ای در مورد کیفیت عناصر محتوای تحلیل شده وجود داشت، در یک دفترچه یاد داشت، برای تفسیر یافته‌ها ثبت و یاد داشت شد.

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 3. استانداردهای محتوای سواد فناوری (ITEA، 2002)

Table 2

Standards of content  for Technological Literacy  (ITEA, 2002)

ابعاد فناوری Technology Dimensions	استانداردهای محتوا برای پرورش سواد فناوری standards of content for educating technological literacy
دانش Knowledge	درک ماهیت فناوری Understanding the nature of technology
	درک مفاهیم و اصول فناورانه  Understanding technological the concepts and principles
	درک پیوند حوزه‌های فناوری با یکدیگر و حوزه های یادگیری دیگر با فناوری Understanding the linkage among technological aveas and other learning aveas
	درک اثرات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی فناوری Understanding the social, economic, cultural, and political effect of Technology
	درک اثر فناوری بر محیط زیست Understanding the effect of technology on the environment
	درک تأثیر فناوری بر تاریخ Understand the impact of technology on history
	درک نقش جامعه در توسعه و استفاده از فناوری Understanding the role of society in the development and use of technology
	درک خصوصیات طراحی Understanding the design features
	درک ویژگی‌های تحقیق و توسعه، و رفع نقایص Understanding the nature of research and development and  Elimination the defects
	درک اختراع و نوآوری، آزمایش و حل مسئله Understanding the invention and innovation, experimentation and problem solving
فرایند Process	مهارت در فرایند طراحی  Proficiency in the design process
	مهارت استفاده و نگهداری از محصولات و سیستم‌های فناوری Proficiency in using and maintenance of technological products and systems
	مهارت سنجش اٍثر محصولات و سیستم‌های فناورانه Proficiency in assessing the effects technological products and systems
زمینه context	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات Understanding and Proficiency in selecting and using of information and communication technologies
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های انرژی و نیرو Understanding and Proficiency in selection and using energy technologies and power
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های ساختمان Understanding and Proficiency in selection and using constraction technologies
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های تولیدی Understanding and Proficiency in selecting and using production technologies
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های حمل و نقل Understanding and Proficiency in selecting and using transportation technologies
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های کشاورزی و زیستی Understanding and Proficiency in selecting and using agricultural and biological technologies
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های پزشکی Understanding and Proficiency in selecting and using Medical Technology

 

روایی ابزار

استانداردهای محتوای سواد فناوری توسط افرادی از گروههای معلمان، مهندسان، فناوران و دیگر افراد که انجمن بین‌المللی آموزش فناوری (ITEA ) تعیین کرده بود، در یک فرایند سه ساله تهیه شده و شش بار در سه سال مورد بازنگری قرار گرفت. در هر بازنگری نزدیک به 500 نفر از اساتید علوم تربیتی آمریکا درباره آن نظر دادند. شورای ملی تحقیقات و آکادمی ملی مهندسی نیز در فرایند بازنگری استانداردهای محتوای آموزش فناوری دست اندر کار بودند. پس از فرایند باز نگری روایی بالایی به دست آمد(انجمن بین المللی آموزش فناوری، 2002). برای بررسی روایی این ابزار در داخل ایران، لیست این استانداردها در اختیار 10 نفر کارشناس، شامل 5 نفر از اساتید برنامه ریزی درسی و 5 نفر از معلمان که سابقه بالای 20 سال در تدریس آموزش حرفه و فن و کار فناوری داشتند قرار داده شد و از آنها خواسته شد در مورد آن نظر دهند. در مجموع توافقی بالایی بر روی لیست استانداردها به عنوان معیار محتوا برای آموزش سواد فناوری به دست آمد.

یافته‌ها

نتایج این تحقیق بر اساس داوری دو معلم درس کار و فناوری که برای تشخیص و کدگذاری مضامین مربوطه آموزش دیده و توجیه شده بودند، با ضریب توافق 81 در صد به دست آمد. 

 

سؤال اول- میزان توجه به عناصر سواد فناوری در کتاب‌های درسی دوره اول ابتدایی تا چه حدی است؟

در محتوای این دوره، واژه فناوری در کتاب‌ها حضور نداشت، بنابراین بیشتر اطلاعات به دست آمده، به نحوی غیرمستقیم، بر مقوله های مربوطه دلالت نموده است. به طور مثال، درجایی که در درس علوم تجربی که در مورد عوامل آلوده کننده محیط بحث شده است، بحث به نحوی به درک اثرات فناوری بر محیط ارتباط پیدا کرده است. محتوای مرتبط با ماهیت فناوری 1 مضمون دانست که می‌تواند به طور غیرمستقیم بر آن دلالت نماید. مفاهیم فناورانه مانند منابع، سیستم و... مورد اشاره قرار نگرفته بود. همچنین عناصری در محتوا که تبیین کننده رابطه بین زمینه‌های فناوری و فناوری با حوزه‌های دیگر تحصیل باشد در محتوای بررسی شده مشاهده نشد.

توجه به اثرات فناوری بر فرهنگ، اقتصاد، اخلاق و جامعه، طور تلویحی در 1 مورد و تأثیر فناوری بر محیط زیست نیز می‌توان در 2 مورد توسط دانش‌آموزان درک شود، هرچند برای دانش‌آموزان پایه اول، دوم و سوم ابتدایی درک این ارتباط غیرمستقیم ساده نخواهد بود. محتوایی پیرامون «تحولات فناوری در گذر زمان و نقش یک جامعه در توسعه یا عقب ماندن از فناوری» در محتوای کتاب‌های این سه پایه مشاهده نشده است. همچنین در این سطح از تحصیل به خصوصیات «طراحی» در فناوری اشاره مستقیم نشده است، هرچند در مضامین متنی می‌توان در 3 مورد را به شکلی غیرمستقیم به این مقوله مرتبط دانست. به دانش‌آموزان در درس علوم آگاهی هایی درباره «اختراع و نوآوری» داده شده است. بنابراین، به یکی از فرایندهای فناورانه اشاره شده است. فرایندهای طراحی و حل مسئله بیش از دانش فناورانه در برنامه‌های درسی و به ویژه علوم تجربی و فعالیت های آنها جاری و ساری است. حداقل 3 مورد را می‌توان به صورت غیرمستقیم با فعالیت طراحی مرتبط نمود هر چند که با یک فرایند فناورانه کامل و واقعی فاصله دارد. در هیچ یک از زمینه‌های فناورانه در سه پایه اول دوره ابتدایی مطلبی به صورت مستقیم به چشم نمی خورد، مگر در زمینه انرژی، که در درس علوم به شکل غیرمستقیم 2 مضمون به آن اشاره شده است. در این سطح حتی نشانه هایی از ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات در ترکیب با برنامه درسی ملی نیز دیده نمی‌شود(جدول 4).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 4. فراوانی عناصر سواد فناوری در کتاب‌های سه پایه اول ابتدایی

Table 4

The frequency of Technological Literacy component in 1-  3 grades of primery textbooks  

دروس Lessons		علوم تجربی Science		علوم اجتماعی Social Science		جمع Total
		مستقیم direct	غیرمستقیم indirect	مستقیم direct	غیرمستقیم indirect
دانش فناورانه Technological Knowledge	درک تکامل و ماهیت فناوری Understanding the nature of technology		1			1
	درک مفاهیم و اصول فناورانه Understanding the concepts and principles of technological		1			1
	درک پیوند حوزه‌های فناوری با یکدیگر Understanding the linkage of technological area, among					0
	درک اثرات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی فناوری Understanding the effects of social, economic, cultural, political of Technology				1	1
	درک اثر فناوری بر محیط زیست Understanding the effect of technology on the environment		1		1	2
	درک تأثیر فناوری بر تاریخ Understand the impact of technology on history					0
	درک نقش جامعه در توسعه و استفاده از فناوری Understanding the role of society in the development and use of technology					0
	درک خصوصیات طراحی Understand the design features		3			3
	درک ویژگی‌های تحقیق و توسعه، رفع نقص Understanding the nature of research and development and  Elimination of defects					0
	درک اختراع و نوآوری، آزمایش و حل مسئله Understanding the invention and innovation, experimentation and problem solving	2				2
فرایندهای فناورانه Technological Processes	مهارت در فرایندطراحی Proficiency in the design process		3			3
	مهارت استفاده و نگهداری از محصولات و سیستم های فناوری Proficiency of using and maintenance of technological products and systems					0
	مهارت سنجش اٍثر محصولات و سیستم های فناورانه Proficiency of assessing technological products and systems effects					0
زمینه‌های فناورانه Technological Contexts	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات Understanding and Proficiency in selection and usage of information and communication technologies					0
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های انرژی و نیرو Understanding and Proficiency in selection and using of energy technologies		2			2
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های ساختمان Understanding and Proficiency in selection and using of technology of building					0
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های تولیدی Understanding and Proficiency in selection and using of  production technologies					0
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های حمل و نقل					0
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های کشاورزی و زیستی   Understanding and Proficiency in selection and using of agricultural and biological technologies					0
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های پزشکی Understanding and Proficiency in selection and using of Medical Technology					0

 

 

 

سؤال دوم- میزان توجه به عناصر سواد فناوری در کتاب‌های درسی دوره دوم ابتدایی تا چه حدی است؟

در سه پایه دوم ابتدایی درس کار و فناوری به عنوان موضوع مستقل وارد برنامه درسی شده است، اما تا زمان انجام این تحقیق، کتاب کار و فناوری برای دو پایه پنجم و ششم تألیف شده بود. در این سه پایه عناصر سواد فناوری درمورد ماهیت فناوری تنها در 1 مورد وجود داشت و عناصر محتوا در ارتباط با فناوری و جامعه مطرح نشده است. محتوایی که به طور مستقیم دانشی را پیرامون ویژگی فناوری، اصول و اصطلاحات فناورانه، روابط حوزه‌های فناوری، اثرات فناوری بر جامعه، فرهنگ و محیط زیست و نقش جامعه ما و جوامع در توسعه و یا محدود کردن فناوری ارائه دهد، دیده نشد. در 2 مورد به صورت غیرمستقیم مضامینی در درس علوم تجربی و علوم اجتماعی بر اثرات فناوری در محیط زیست دلالت می نمود. در سه پایه دوم دوره ابتدایی، طراحی، نوآوری و تحقیق معرفی نشده است، اما بر فرایندهای طراحی مانند تشخیص نیاز، بارش مغزی، برنامه ریزی و ارزیابی راه حل که از مراحل طراحی است با حداقل 8 بار اشاره مستقیم در پروژه ها، تأکید شده است. هرچند پرورش فرایندهای فناورانه روش ها و راهبردهای خاصی را می طلبد که در انجام فعالیت ها و پروژه های طراحی و ساخت از آن ها استفاده نشده است. آنچه که از مفهوم طراحی در پروژه ها با توجه به محتوای راهنمای معلم برداشت می شود این است که سعی شده است دانش‌آموزان در مسیری، قدم به قدم ساخت یک محصول یا وسیله را انجام دهند. در این فرایند، محصول و مشخصات آن از قبل توصیه و تعیین شده اند و در تدریس این طرح ها اجرا می شوند. با این حال فعالیت های عملی شامل ساخت وسایلی است که از جذابیت بیشتری برای دانش‌آموزان برخودار است و ساخت آنها می‌تواند با پاسخ به حس کنجکاوی آنها و آزمایش این وسایل، به درک بهتری از اصول فناورانه و عملی کمک کند. این نکته می‌تواند یکی از مزیت های کار و فناوری بر آموزش حرفه و فن محسوب شود. فرایندهای فناورانه محدود به طراحی نیست، نگهداری و رفع نقص از سیستم ها و محصولات فناوری نیز بخش دیگری فرایندهای فناورانه است که به مدیریت فناوری و تکمیل سواد فناورانه کمک می‌کند. فعالیت هایی که این فرایندها را معرفی کند در کتاب‌های درسی دیده نشد.

در زمینه درک و مهارت استفاده از فناوری در زمینه‌های فناورانه، فناوری اطلاعات و ارتباطات عرصه را بر حوزه‌های دیگر تنگ کرده و با 150 مورد بیش از 4/3 مضامین این قسمت از عناصر سواد فناورانه را به خود اختصاص داده است. در فناوری اطلاعات و ارتباطات، به بخش ارتباطات توجه چندانی نشده است، تنها دردرس علوم به فناوری جی پی اس که از فناوری‌های ارتباطی است، اشاره شده است و فناوری‌های دیگر مانند ارتباط رادیویی، ماهواره ای و... نا دیده گرفته شده است. در فناوری اطلاعات به کاربرد های فناوری اطلاعات پرداخته شده است. مضامین مرتبط با انرژی و نیرو، دومین زمینه فناورانه است که نه در کار و فناوری، بلکه در درس علوم اجتماعی به انواع آن و مسائل فناوری این حوزه پرداخته شده است. در 1 مورد فعالیت های عملی را به صورت غیرمستقیم، می‌توان با سازه و ساختمان مرتبط نمود، اما فناوری‌هایی جدید که در ساختن سازه ها مورد استفاده قرار می گیرند مورد بحث قرار نگرفته اند. فناوری تولید به صورت مستقیم و غیرمستقیم در کار وفناوری و علوم تجربی و علوم اجتماعی در 16 مورد در محتوا مشاهده شده است، گرچه با فناوری‌های تولیدی صنعتی روز فاصله دارد. فناوری حمل و نقل در پروژه های طراحی و ساخت به صورت غیرمستقیم وجود دارد. آنچه در مورد فناوری کشاورزی و زیستی وجود دارد روش های پرورش گیاهان و گلهاست. بنابراین، تنها با خوش بینی می‌توانیم بگوییم فناوری کشاورزی و زیستی در 5 مضمون وجود دارد. در حوزه فناوری پزشکی نیز موردی مشاهده نشد(جدول 5).

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 5. فراوانی عناصر سواد فناوری در کتاب‌های سه پایه دوم ابتدایی

Table 5

The frequency of Technological Literacy component in 4-6 grades of primery textbooks 

دروس Lessons		کار و فناوری		علوم تجربی Science		علوم اجتماعی Social Science		هنر Art		جمع Total
		مستقیم direct	غیرمستقیم indirect	مستقیم direct	غیرمستقیم indirect	مستقیم direct	غیرمستقیم indirect	مستقیم direct	غیرمستقیم indirect
دانش فناورانه Technological Knowledge	درک تکامل و ماهیت فناوری Understand the nature of technology				1					1
	درک مفاهیم و اصول فناورانه Understanding the concepts and principles of technological									0
	درک پیوند حوزه‌های فناوری با یکدیگر Understanding the linkage of technological area  with together									0
	درک اثرات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی فناوری Understanding the effects of social, economic, cultural, political of Technology									0
	درک اثر فناوری بر محیط زیست Understanding the effect of technology on the environment						2			2
	درک تأثیر فناوری بر تاریخ Understand the impact of technology on history									0
	درک نقش جامعه در توسعه و استفاده از فناوری Understanding the role of society in the development and use of technology									0
	درک خصوصیات طراحی Understand the design features	8								8
	درک ویژگی‌های تحقیق و توسعه، رفع نقص Understanding the nature of research and development and  Elimination of defects									0
	درک اختراع و نوآوری، آزمایش و حل مسئله Understanding the invention and innovation, experimentation and problem solving									0
فرایندهای فناورانه Technological Processes	مهارت در فرایند طراحی Proficiency in the design process									0
	مهارت استفاده و نگهداری از محصولات و سیستم های فناوری Proficiency of using and maintenance of technological products and systems									0
	مهارت سنجش اٍثر محصولات و سیستم های فناورانه Proficiency of assessing technological products and systems effects									0
زمینه‌های فناورانه Technological Contexts	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات Understanding and Proficiency in selection and usage of information and communication technologies	131	17	2						150
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های انرژی و نیرو Understanding and Proficiency in selection and using of energy technologies	2			3	18	8			31
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های ساختمان Understanding and Proficiency in selection and using of technology of building		1							1
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های تولیدی Understanding and Proficiency in selection and using of production technologies	4	4	2	2	2	2			16
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های حمل و نقل Understanding and Proficiency in selection and using of transportation technologies		3							3
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های کشاورزی و زیستی Understanding and Proficiency in selection and using of agricultural and biological technologies	2				1	2			5
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های پزشکی Understanding and Proficiency in selection and using of Medical Technology									0

 

 

سؤال سوم- میزان توجه به عناصر سواد فناوری در کتاب‌های درسی دوره اول متوسطه تا چه حدی است؟

در سطح اول متوسطه، حداقل در 6 مضمون به صورت آشکار به مفهوم و ویژگی فناوری اشاره شده است. در 4 مضمون به صورت مستقیم و 1 مضمون به صورت غیرمستقیم به مفاهیم و اصول فناورانه اشاره شده است. درمورد اثرات فناوری نیز به طور غیرمستقیم در درس علوم 2 مورد و در درس کار و فناوری نیز در 2 مورد اشاره شده است. به نقش جامعه و افراد آن در توسعه فناوری نیز در 2 مورد اشاره غیرمستقیم شده است. در 4 مضمون سعی شده که مفهومی از طراحی ارائه شود. مفهوم توسعه و تحقیق و رفع نقص و فرایند مربوط به آن در هیچ یک از پایه‌های این سطح از تحصیل معرفی و به کار گرفته نشده است. اما در مورد اختراع، نوآوری و خلاقیت در 11 مضمون بحث و فعالیت ارائه شده است.

فرایندهای فناورانه در دوره اول متوسطه شامل تفکر خلاق در فعالیت های مشارکتی و انجام پروژه هاست و فرایند طراحی گرچه در 6 پروژه کار و فناوری نامی از آن به میان آمده اما جریان کار و مراحل ساخت نشان کمتری از طراحی فناورانه دارد و اغلب بر نوعی آموزش پودمانی و مستقیم برای انجام پروژه تکیه دارد. با این حال در درس علوم در 2 پروژه بخشی از فرایند طراحی درک می شود. در جهت پرورش مهارت استفاده و نگهداری از محصولات فناوری حداقل 31 مضمون که در مورد نگهداری و استفاده از خودرو و تأسیسات خانگی بود را می‌توان مرتبط دانست.

در دوره متوسطه اول به  مهارت‌ها و شایستگی های مرتبط با زمینه‌های فناوری، در فناوری اطلاعات 221 مضمون، انرژی و نیرو 33 مضمون، حمل و نقل 3 مورد، ساخت و تولید 11 مورد و کشاورزی 2 مضمون شمارش شده است. در این سطح از تحصیل نیز مانند دوره ابتدایی، محتوا با دیسیپلین و نظام مشخصی که بتواند دانش و زمینه‌های فناوری را سازمان دهد طراحی و تدوین نشده است(جدول 6)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 6. فراوانی عناصر سواد فناوری در کتاب‌های سه پایه دوره اول متوسطه

Table 6

The frequency of Technological Literacy component in 7-9 grades of high school’s textbooks 

دروس Lessons		کار و فناوری		علوم تجربی Science		علوم اجتماعی Social Science		هنر Art		جمع Total
		مستقیم direct	غیرمستقیم indirect	مستقیم direct	غیرمستقیم indirect	مستقیم direct	غیرمستقیم indirect	مستقیم direct	غیرمستقیم indirect
دانش فناورانه Technological Knowledge	درک تکامل و ماهیت فناوری Understand the nature of technology	6								6
	درک مفاهیم و اصول فناورانه Understanding the concepts and principles of technological	4		1						5
	درک پیوند حوزه‌های فناوری با یکدیگر Understanding the linkage of technological area  with together									0
	درک اثرات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی فناوری Understanding the effects of social, economic, cultural, political of Technology	1		1					1	3
	درک اثر فناوری بر محیط زیست Understanding the effect of technology on the environment	2			2					2
	درک تأثیر فناوری بر تاریخ Understand the impact of technology on history						1			1
	درک نقش جامعه در توسعه و استفاده از فناوری Understanding the role of society in the development and use of technology		2		8					10
	درک خصوصیات طراحی Understand the design features	4	2							6
	درک ویژگی‌های تحقیق و توسعه، رفع نقص Understanding the nature of research and development and  Elimination of defects	1	2							3
	درک اختراع و نوآوری، آزمایش و حل مسئله Understanding the invention and innovation, experimentation and problem solving	9	2							11
فرایندهای فناورانه Technological Processes	مهارت در فرایند طراحی Proficiency in the design process	6			2					8
	مهارت استفاده و نگهداری از محصولات و سیستم های فناوری Proficiency of using and maintenance of technological products and systems	21	10							31
	مهارت سنجش اٍثر محصولات و سیستم های فناورانه Proficiency of assessing technological products and systems effects									0
زمینه‌های فناورانه Technological Contexts	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات Understanding and Proficiency in selection and usage of information and communication technologies	171	51	2						224
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های انرژی و نیرو Understanding and Proficiency in selection and using of energy technologies	25	17							42
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های ساختمان Understanding and Proficiency in selection and using of technology of building	18	1							19
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های تولیدی Understanding and Proficiency in selection and using of production technologies	4	6						2	12
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های حمل و نقل Understanding and Proficiency in selection and using of transportation technologies		25		1					26
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های کشاورزی و زیستی Understanding and Proficiency in selection and using of agricultural and biological technologies	109	3							112
	درک و مهارت انتخاب و استفاده از فناوری‌های پزشکی Understanding and Proficiency in selection and using of Medical Technology	12								12

 

بحث و نتیجه‌گیری

 قصد این تحقیق بررسی این مسئله بود که آیا در برنامه درسی ملی جدید که از سال 1391 اجرای آن آغاز شده است و حوزه کار و فناوری با برنامه درسی تازه ای وارد برنامه‌های آموزشی مدارس شده است، خصوصیت و عناصر لازم برای آموزش سواد فناوری را دارد یا خیر؟ این تحقیق گر چه مضامین مختلف را با توجه به مفهوم جامع فناوری مورد ارزیابی قرار داد اما در تعیین کیفیت و سطح فناوری در کتاب‌ها دارای محدودیت بود، بر همین اساس تلاش کرده تا میزان توجه به عناصر مورد نظر را از لحاظ کمی ارزیابی کند و تصویری کلی از سواد فناوری به عنوان یک ضرورت برای دانش‌آموزان در قرن بیست و یکم (دیکلرک ولترز، 1989؛ مک کورمیک، 1986) ارائه دهد.   

دانش فناوری: درک فناوری بخشی مهم از سواد فناوری است که می‌توان نقص در دانش و درک عمومی جامعه را محرک اولیه برای تدوین برنامه درسی آموزش فناوری در کشورهای مختلف دانست(انجمن بین المللی آموزش فناوری، 1996). یافته های این تحقیق نشان می‌دهد که محتوای قابل توجهی در سه پایه اول ابتدایی در حیطه دانش فناوری ارائه نشده است. گر چه در این دوره فناوری به صورت تلفیقی باید تدریس شود، اما در محتوای دروس منتخب، عناصر پروراننده درک فناوری ضعیف به نظر میرسند. علاوه بر این سه پایه، در سه پایه دوم ابتدایی - در دو پایه پنجم و ششم کتاب کار و فناوری تألیف شده بود- عناصر لازم برای درک فناوری به اندازه کافی دیده نمی شود. در سه پایه اول متوسطه، گرچه فراوانی عناصر دانشِ فناوری بیش از دوره ابتدایی است، اما در مجموع، این فراوانی توازن و تنوع مناسب وجود ندارد. مواردی متناقض با مفهوم جامع فناوری نیز به چشم می خورد، به طور مثال در تعریف فناوری(کار و فناوری پایه هفتم) نوشته شده که فناوری، کاربرد عملی دانش در یک موضوع علمی است. در جای دیگری (در همین کتاب) فناوری به طبیعی و مصنوعی تقسیم شده است. در حالی که فناوری فرایندی خاص انسان است و طول تاریخ زندگی انسان وجود داشته است. در تعریفی که انجمن بین المللی آموزش فناوری(1996) ارائه داده و اغلب مورد استناد است فناوری، نوآوری انسان در عمل است که محصولاتی و سیستم های را ایجاد کرده و قابلیت های انسان را در برخورد با جهان اطراف خود افزایش می‌دهد. در تحقیقی قانعی راد و مرشدی(1392) که در تهران انجام داده اند، یافته ها نشان می‌دهند که شهروندان تهرانی در زمینه آگاهی از موضوعات و مفاهیم فناورانه اطلاعات کمی داشته اند. براین اساس محتوای آموزش فناوری باید بستر لازم را برای درک و فهمی مناسب از فناوری فراهم سازد.

فرایندهای فناورانه: یکی دیگر از ابعاد آموزش سواد فناوری، رشد درک و مهارت در فرایندهای فناوری شامل طراحی، حل مسئله، رفع نقص، توسعه و تحقیق و سنجش اثر فناوری است. در درس کار و فناوری از برنامه درسی ملی بر طراحی و حل مسئله تأکید شده است. یادگیری طراحی – محور به دانش‌آموزان امکان ساخت و تجربه ی مفاهیم شناختی می‌دهد و اسباب پرورش افرادی مخترع و سازنده های پروژه ها، با آشنایی با فرایند یادگیری و مطابق با سبک ها و  مهارت‌های متنوع یادگیری ترجیحی خود فراهم می‌نماید. فعالیت‌هایی که در آنها دست ورزی با «ذهن ورزی» ترکیب می‌شود(پاپرت، 1980). درکتاب‌های درسی کار و فناوری ایده این بوده که طراحی همزمان با ساخت و در مراحلی استاندارد انجام شود. این رویه برخلاف مفهومی از طراحی است که ویلیامز (2001) ارائه می‌دهد. به نظر ویلیامز طراحی ترکیبی از مهارت‌های: ارزشیابی، برقراری ارتباط، نمونه سازی، ایده دادن، تحقیق و تفحص، مستندسازی و... است.

 زمینه‌های فناورانه: استفاده صحیح از فناوری نیازمند توانایی در انتخاب فناوری و مهارت به کارگیری آن است. بنابراین، محتوای فناوری باید امکان چنین انتخابی را فراهم کند و در زمینه‌های مختلف فناوری را به دانش‌آموزان بشناساند. یافته‌ها نشان می‌دهند که عمده دانش و  مهارت‌های عرضه شده در زمینه‌های فناورانه مربوط به فناوری اطلاعات است. هرچند فناوری اطلاعات به عنوان «فناوری اجتماعی» مناسب ترین زمینه برای عمومی سازی سواد فناوری است(لویس، 2000)، اما این نکته نیز نباید از نظر دور داشت که نگاه کوته بینانه به فناوری و خلاصه نمودن حوزه وسیع و زمینه‌های متعدد فناوری دریک زمینه خاص، موجب کاهش پتانسیل این برنامه‌ها برای آموزش سواد فناوری می شود(ویکلین، کمرون و اسمیت[19]، 2009). اینکه این زمینه‌های بی شمار فناوری را چگونه می‌توان وارد برنامه‌های درسی نمود، سؤالی اساسی است که جواب آن در توسل به تفکر سیستم ها نهفته است. فرانک[20](2005) یک الگو برای رویکرد سیستمی در آموزش فناوری پیشنهاد کرده است. او خاطر نشان کرده که مهندسی و آموزش فناوری به طور سنتی یک رویکرد آموزشی «وارونه»[21] است که فرد سعی می‌کند مهارتها ودانش مورد نیاز تقسیم شده توسط موضوعات مجزا مانند ریاضی، فیزیک، استاتیک و غیره را تعیین وباهم ترکیب و ارائه کند. فرانک بحث می‌کند که در رویکرد تفکر سیستمی، مبنا این است که آنچه دنبال می شود روشی، جهت آموزش فناوری و پرورش سواد فناوری بدون آموزش جزییات ( برای مثال، مبانی الکتریسیته و مدارهای خطی برای الکترونیک، یا مبانی دینامیک و محاسبه، برای مهندسی مکانیک) باشد این رویکرد بر ویژگی‌های برجسته و عملکردی تمام سیستم و سیستم های فرعی وابسته به آن متمرکز است.

به هرحال، برنامه درسی باید زمینه‌های فناورانه را نمایندگی کند و همانگونه که لاپورته [22](2001) نوشته، بین حوزه‌های فناوری ارتباط ایجاد کرده و تصویر جامعی از فناوری ارائه دهد. با توجه به مباحث فوق، نتیجه گرفته می شود که برای آموزش سواد فناوری هیچ یک از ابعاد مفهوم جامع فناوری از نظر کمی و کیفی در محتوای برنامه درسی ملی به شکل مناسب مطرح نشده است. گرچه پرتویی از سواد فناوری، بیش از گذشته، به برنامه درسی ملی به ویژه درس کار و فناوری تابیده شده است.

نتیجه‌ای که از این تحقیق به دست آمده خلاء یک نگاه راهبردی و بلند مدت برای پرورش سواد فناوری در جامعه‌ای که می‌خواهد مستقل، خودکفا و به بیان مسئولان نظام جمهوری اسلامی دارای اقتصادی مقاومتی باشد آشکار می‌کند. بر این اساس پیشنهاد می شود که محتوای دروس مختلف دوره آموزش عمومی به خصوص درس کار و فناوری مورد بازبیتی قرار گرفته و با توجه به نیاز شهروندان عناصر سواد فناوری در آن ها تلفیق شود.

این تحقیق میزان توجه به سواد فناوری در برنامه درسی ملی ازریابی نمود اما لازم است سطح سواد فناوری در دانش‌آموزان ایرانی به ویژه در پایان متوسطه اول سنجیده شود و بر اساس آن برنامه ریزی برای آموزش آن انجام شود.

---

[1]- Dakers

[2]- Pascal

[3]- Jean-Jacques Rousseau

[4]- Kelley & Kellam

[5]- Rasinen

[6]- Bybee

[7]- C. Dele Lemons

[8]- James Hale

[9]- De Klerk Wolters

[10]- Cross & McCormick

[11]- Key Stables

[12]- International Technology Education Association

[13]- Gilbert

[14]- Lewis

[15]- Dugger

[16]- Dyrenfurth

[17]-Todd

[18]- Faure,  Herrera,  Kaddoura and  Lopes

[19]- Wicklein, Cameron , & Smith,

[20]- Frank

[21]- Bottom-up Instructional Approach

[22]- LaPorte

مراجع

References                                                                                                 منابع

Bybee, R. (2003). Fulfilling a promise: Standards for technological literacy. The Technology Teacher, 23-26.

Cross, A., & McCormick, R. (1986). Technology in schools. Milton Keynes: Open University Press.

de Klerk Wolters, F. (1989). The attitude of pupils towards technology. Eindhoven: The Netherlands: Eindhoven University of Technology.

Dakers, J. (2006). Toward a philosophy for technology education. New York: Palgrave Macmillan.

Dugger, S. W. (1993). What are the relationship between Technology, Science and Mathmathics? In I. Mottier, J. R. Raat & M. De Vries, Technology Education and the Envirnment Improving Our environment through tecnology education (pp. 174-188). Eindhoven: PATT Foundation.

Dyrenfurth, M. J. (1991). Technology literacy synthesized. In M. J. Dyrenfurth. In M. J. Dyrenfurth & M. Kozak (Eds.), Technological literacy (pp. 138-183). Peoria, , IL: Glencoe/McGrawhill.

Faure, E., Herrera, F., Kaddoura, A. R., & Lopes, H. (1972). Learning to Be: The World of Education Today and Tomorrow. Paris/London.: UNESCO/ Harrap.

Frank, M. (2005). A systems approach for developing technological literacy. Journal of Technology Education, 17(1), 19-34.

Gilbert, J. K. (1992). The Interface between Science Education and Technology Education. International Journal of Science Education, 14(5), 563–578.

International Technology Education Association (ITEA). (1996). Technology for all Americans, a rational and structure for the study of technology. Reston: VA: Author.

International technology education association. (2002). Executive Summary of Standard for Technology literacy: Content for the Study of Technology. reston: ITEA.

Kelley, T., & Kellam, N. (2009). A theoretical framework to Guide the re-engineering of technology education. Journal of Technology Education, 20(2), 37-49.

LaPorte , J. E. (2001). Of melting pots, football drafts, and Professor Jackson. Journal of Technology Education, 12(2), 2-4.

Lewis, T. (2000). Technology Education and Developing Countries. International Journal of Technology and Design Education,10 (2), 163–179.

Mehrmohammadi, M. (2013). Recognition of “technology education” as a null aspect of school curriculum and an exigency in the Islamic world. Journal of Curriculum Studies (J.C.S.), 7(28), 117-138.

Papert, S. (1980). Mindstorms, children, computers and powerful ideas. New York: Basic Books Inc.

Rasinen, A. (2003). An Analysis of the Technology Education Curriculum of Six Countries. Journal of Technology Education , 15(1), 31-47.

Stables, K. (1997). Critical Issues to Consider When Introducing Technology Education into the Curriculum of Young Learners. Journal of Technology Education,  8 (2), 50-65.

Todd, R. (1991). The changing face of technology education in the United States. In J. J. Smith (Ed.), Papers and poster abstracts of the Fourth National Conference in Design (pp. 270-278). Loughborough,, UK: Department of Design and Technology, University of Technology.

Wicklein, R., Cameron , P., & Smith, J. (2009). Essential Concepts of Engineering Design Curriculum in Secondary Technology Education. Journal of Technology Education, 20(2), 65-80.

Williams, P. J. (2001). Design: The Only Methodology of Technology? Journal of Technology Education, 11(2), 34-5.