بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه (SOHQ) در نمونه‌ای از معلمان ایرانی

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 6، دوره 9، شماره 36، اسفند 1395، صفحه 109-130   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

یاسر رضاپور میرصالح^*

استادیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اردکان

چکیده

هدف اصلی در پژوهش حاضر، بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه (SOHQ) در  نمونه‌ای از معلمان ایرانی بود. به این منظور، از بین کلیه معلمان شهرستان های اشکذر و میبد در تمامی دوره های تحصیلی، 448 معلم به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های سلامت سازمانی مدرسه هارت و همکاران (2000)، تعهد سازمانی مادوی و همکاران (1979) و وضعیت محیط مدرسه رنتول و فریزر (1983) پاسخ دادند. در نهایت، داده‌های گردآوری شده با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، همبستگی پیرسون و آزمون t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها نشان داد که پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه از روایی محتوایی و صوری قابل قبولی برخوردار بود. همچنین، ساختار عاملی سه فرم 54 سؤالی، 38 سؤالی و 16 سؤالی این پرسشنامه، با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، مورد تأیید قرار گرفت. پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه دارای روایی تمایزی معنی داری بود، همچنین روایی همگرای معنی داری با تعهد سازمانی معلم و جو سازمانی مدرسه داشت. پایایی بازآزمایی این پرسشنامه در فرم های 54 سؤالی، 38 سؤالی و 16 سؤالی به ترتیب برابر  71/0، 78/0، و 81/0 و آلفای کرونباخ آن به ترتیب  94/0، 87/0 و 76/0 بود. به طور کلی، بررسی یافته‌های پژوهش نشان می دهد که نسخه فارسی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه هارت و همکاران (2000) در نمونه معلمان ایرانی شرکت کننده در پژوهش حاضر دارای روایی و پایایی قابل قبولی بود

کلیدواژه‌ها

روایی؛ پایایی؛ سلامت سازمانی مدرسه؛ معلمان؛ روانسنجی

اصل مقاله

مقدمه

اغلب صاحب نظران و متفکران مسائل تربیتی و آموزشی بر این باورند که معلمان، بزرگترین و مهم ترین عامل مؤثر در جریان تعلیم و تربیت هستند. بنابراین می توان گفت که شالوده ی اساسی و اصلی یک سیستم آموزشی موفق را معلمان تشکیل می دهند. عوامل مختلفی بر عملکرد معلمان تأثیر می گذارند و فراهم کردن بستر مناسب برای بالابردن عملکرد معلمان، از وظایف نظام آموزشی هر کشور است (علاقه بند، 1390). یکی از این عوامل، فراهم کردن محیط کاری مناسب برای معلمان است تا پاسخ گوی نیازهای روانی آن ها باشد. محیط کاری سالم و یا به عبارتی سلامت سازمانی مدرسه، به معلمان انگیزه بیشتری برای فعالیت می دهد و سلامت روانی و نشاط آن ها را در پی دارد (مهتا، آتکینز و فریزر[1]، 2013).

براون[2] (2001)، بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت، تعریف جالبی از سلامت سازمان ارائه می دهد. او سلامت سازمان را در سه بعد جسمی، فکری و اجتماعی تعریف می کند. از نظر او سلامت جسمی سازمان عبارت است از سالم بودن ساختار سازمان، طراحی و به کارگیری مناسب قدرت، فرایند هایِ ارتباطیِ خوب و تقسیم کار در سازمان. سلامت فکری عبارت است از این که چگونه اهداف و سیاست های سازمان، تعارضات را بر طرف می کند و تغییرات را مدیریت می نماید. در نهایت، سلامت اجتماعی شامل تحرک، جنبش و نیرو داشتن سازمان است. این اصطلاح که نخستین بار برای بیان جنبه تداوم و بقای سازمان مورد استفاده قرار گرفت، براساس مطالعات هوی، تارتر و بلیس[3] (1990) و هوی و میسکل[4] (1991) به عنوان توانایی سازگاری با محیط خود، ایجاد هماهنگی میان اعضای سازمان و دستیابی به اهداف آن تعریف می شود. مفهوم سلامتی سازمانی در یک سـازمان توجه را به شرایطی جلـب می کند که رشـد و توسعه سازمان را تسهیل کرده و یا موجب پویایی های سازمانی می شود. سازمان سالم با موانع بیرونی به طور موفقیت آمیزی برخورد کرده و نیروی خود را به طور اثر بخش در جهت اهداف و مقاصد اصلی سازمان هدایت می کند (هوی و میسکل، 2005).

مدرسه سالم مدرسه ای است که دو دسته نیازهای عمده ابزاری (انطباق و تحقق هدف) و بیانی (یگانگی اجتماعی و یکپارچگی با جمع) را برآورده نماید و سطوح فنی، اداری و نهادی آن هماهنگ و همخوان عمل نماید (هوی و میسکل، 2005). سلامت سازمانی مدرسه بوسیله هفت مؤلفه که روی هم رفته الگوهای رفتار و تعامل های ویژه درون مدرسه را تشکیل می دهند تعریف می شود. این مؤلفه ها عبارتند از: یگانگی نهادی، نفوذ مدیر، ملاحظه گری، ساخت دهی، پشتیبانی منابع، روحیه و تاکیدعلمی. این اجزای مهم هر دو دسته نیازهای ابزاری و بیانی نظام اجتماعی را تأمین کرده، و سطوح مسئولیت و نظارت موجود درمدرسه را مشخص می کند (علاقه بند، 1378). معلمان در مدرسه سالم به آموزش و یادگیری متعهد هستند و اهداف بالاتر ولی قابل حصول برای دانش آموزان در نظر می گیرند؛ استانداردهای عملکرد سطح بالا را حفظ می کنند و محیط یادگیری منظم و جدی را به وجود می آورند. علاوه بر این دانش آموزان با انگیزه زیادی در امور علمی فعالیت می کنند، و وسایل کلاس و سواد آموزی دردسترس همه است. در یک مدرسه سالم معلمان همدیگر را دوست دارند، به همدیگر اعتماد دارند، در کار خود دلسوزهستند و به مدرسه خود افتخار می کنند (هوی و میسکل، 2005). در تحقیقات انجام شده، روابط معنی داری بین جو سازمانی و سلامت سازمانی مدارس مشاهده شده است (برای مثال، هوی و همکاران، 1990؛ هوی و هانوم[5]، 1997؛ بوتیانی، برادشاو و مندلسون[6]، 2014). چنانکه می توان انتظار داشت، هر چه پویایی های سازمانی سالم تر باشد، اعتماد معلمان به مدیر، همکاران و خود سازمان بیشتر است. میان باز بودن جو و سلامت سازمانی مدارس همبستگی وجود دارد، مدارس سالم، نفوذ و پویایی بالا، روحیه بالا و بیگانگی پایین دارند (علاقه بند ،1378). تحقیقات دیگر نشان داده است که سلامت سازمانی با تعهد معلمان نسبت به مدرسه مرتبط است. مـدارس سـالم معلمـان متعهد بیشتری دارند (تسوی و چنگ[7]، 1999). یافته های مطالعه هوی و فلدمن[8] (1987) همچنین نشان می دهد که سلامت سـازمان بـا عملکـرد دانـش آموزان در مدرسه همبستگی مثبت دارد. هر چه جو مدرسه سالم تر باشد، سـطح پیشـرفت تحصـیلی دانـش آمـوزان در دروس ریاضیات و خواندن بالاتر است. هوی و ولفولک[9] (1993) نیز در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه بین کارایی معلمان و سلامت سازمانی مدرسه به مطالعه روابط بین دو بعد کارایی معلم (فردی و گروهی) با جنبه های جو مدرسه سالم (انسـجام نهـادی، نفـوذمدیر، مراعات، ساخت دهی، حمایت بوسیله منابع، روحیه، تأکید علمی) پرداخته اند. نتایج پژوهش آن ها نشان داد کـه جـو یـک مدرسـه سالم و وجود مدیری بانفوذ با کارایی فردی و گروهی معلمان رابطه بسیار قوی دارد.

لایدن و کلینگل[10] (2000)، سلامت سازمانی را مفهوم تقریبا تازه ای می داند که تنها شامل توانایی سازمان برای انجام وظایف به طور موثر است، بلکه همچنین شامل توانایی سازمان برای رشد و بهبود نیز می شود. بنابراین جو سالم و حمایت گر سازمانی مدرسه باعث اعتماد بیشتر افراد و روحیه ی بالای آنان و در نتیجه آن باعث افزایش کارایی معلمان می شود. لی، چن و خی[11] (2014) در پژوهش خود با عنوان بررسی سلامت سازمانی مدرسه، فرسودگی شغلی و سطح سلامت معلمان نشان دادند در مدارسی که سلامت سازمانی بالاتری دارند، احساس فرسودگی شغلی معلمان کمتر است و سطح بالاتری از سلامت جسم و روان در بین معلمان آن مدارس دیده می شود. رامداس و لویس[12] (2012) در بررسی سلامت سازمانی مدارس گزارش کردند که عملکرد و کارایی معلمان در مدارسی که سلامت سازمانی بالاتری دارند بیشتر است. برخی از مطالعاتی که در ایران انجام شده نیز نشان می دهند که بین سلامت سازمانی مدارس و عملکرد مدیران ارتباط معنی داری وجود دارد (شریعتمداری، 1388؛ بیک زاده و همکاران، 1388).

 با این وجود، بسیاری از پژوهش های انجام شده در زمینه سلامت سازمانی مدرسه و معلمان، با استفاده از پرسشنامه‌های عمومی سلامت سازمانی انجام می شوند، در حالی که سلامت سازمانی مدرسه شامل ابعاد اختصاصی است که ممکن است در دیگر سازمان ها وجود نداشته باشد و بنابراین سنجش آن با استفاده از پرسشنامه‌های عمومی سلامت سازمانی، منجر به نتایج ناقصی شود. بنابراین، بهتر است در پژوهش های مربوط به سلامت سازمانی مدرسه و معلمان، از پرسشنامه‌هایی استفاده شود که به طور اختصاصی، سلامت سازمانی مدرسه را مورد ارزیابی قرار می دهند. یکی از پرسشنامه‌های موجود در این زمینه شاخص جو سازمانی مدرسه[13] است (هوی و تارتر، 1997) که به عنوان سلامت سازمانی مدرسه هم مورد استفاده قرار می گیرد. نسخه فارسی این پرسشنامه توسط علاقه بند (1378) ترجمه شده اما شاخص های روانسنجی آن در  نمونه‌ایرانی تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. با این وجود، این پرسشنامه و پرسشنامه‌های مشابه (کلودت و اِلت[14]، 1999؛ رنتول و فریزر[15]، 1983) که جو سازمانی مدرسه را مورد بررسی قرار می دهند، برخی از عواملی که ممکن است در سلامت سازمانی تأثیر داشته باشند را نادیده می گیرند (هوی و همکاران، 1990). برای مثال، هوی و همکارانش (1990) دریافتند که پرسشنامه سلامت سازمانی بهتر از پرسشنامه جوسازمانی مدرسه می تواند موفقیت دانش آموزان و تعهد معلمان را پیش بینی کند. اما در حوزه سلامت سازمانی مدرسه، یکی از پرکاربردترین پرسشنامه‌هایی که در اکثر مطالعات برای سنجش اختصاصی سلامت سازمانی مدرسه مورد استفاده قرار گرفته، پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه هارت و همکارانش (2000) است که در سه فرم 54 سؤالی، 38 سؤالی و 16 طراحی شده است. فرم های بلند، متوسط و کوتاه این پرسشنامه با توجه به نیاز پژوهشگران و بر اساس نوع ارزیابی که می خواهند از ابعاد مختلف سلامت سازمانی مدرسه داشته باشند، طراحی شده است، به طوری که فرم کامل شامل شامل 12 بعد سلامت سازمانی و فرم های متوسط و کوتاه به ترتیب چهار و هشت بعد سلامت سازمانی مدرسه را مورد سنجش قرار می دهند.

با توجه به اهمیت سلامت سازمانی مدرسه و لزوم استفاده یک ابزار اختصاصی برای سنجش سلامت سازمانی در مدرسه، و همچنین عدم وجود یک پرسشنامه هنجار شده در زمینه سلامت سازمانی مدرسه در ایران، هدف پژوهش حاضر، بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه هارت و همکاران (2000) در  نمونه‌ای از معلمان ایرانی است.

 

روش

پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع پژوهش های همبستگی است. جامعه پژوهش حاضر را کلیه معلمان تمامی مقاطع تحصیلی در شهرستان های اشکذر و میبد درسال تحصیلی 94-93 تشکیل می دادند که بالغ بر 1500 نفر می شدند. از بین جامعه 448 نفر با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. به این صورت که از بین کلیه مدارس این دو شهرستان با در نظر گرفتن نسبت مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه 12 مدرسه ابتدایی و 10 دبیرستان به تصادف انتخاب و از تمامی معلم های آن مدارس نمونه گیری به عمل آمد. حجم نمونه با توجه به معیار حجم نمونه در جدول کرجیسی و مورگان (1970) 306 نفر بود که برای افزایش اعتبار پژوهش از  نمونه‌ای بیش از این تعداد برای شرکت در پژوهش استفاده شد. حجم نمونه 100 نفری برای تحلیل عاملی ضعیف، 200 نفری نسبتاً مناسب، 300 نفری خوب، 500 نفری خیلی خوب و 1000 نفری عالی است (هومن، 1380). داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های زیر جمع آوری و با استفاده از تحلیل همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی تأییدی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. با توجه به اینکه، معلمان دوره های متوسطه ممکن بود در چند مدرسه مختلف تدریس داشته باشند، از آن ها خواسته شد به سؤالات پرسشنامه‌ها با توجه به مدرسه ای که بیشترین حضور را در آن دارند پاسخ دهند. به منظور بررسی روایی همگرای پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه، پرسشنامه‌های تعهد سازمانی و وضعیت محیط مدرسه، به عنوان آزمون های ملاک انتخاب شد. پرسشنامه وضعیت محیط مدرسه به این دلیل به عنوان یک آزمون ملاک استفاده شد که می توان گفت تقریباً این پرسشنامه، سازه ای مشابه سلامت سازمانی مدرسه را مورد ارزیابی قرار می دهد. این پرسشنامه یکی از ابزار های معتبر در زمینه سنجش جو مدرسه است. همان طور که در بالا اشاره شد، گاهی اوقات در پژوهش ها جو مدرسه به جای سلامت سازمانی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. گویه های این پرسشنامه نیز شباهت زیادی با پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه دارند. پرسشنامه تعهد سازمانی نیز به این دلیل به عنوان پرسشنامه ملاک استفاده شد که می توان گفت تقریباً بیشترین پیامد وجود سلامت سازمانی در مدرسه ارتقاء تعهد سازمانی معلمان است (تسوی و چنگ، 1993). بنابراین سلامت سازمانی می تواند به عنوان ملاکی برای تعیین سنجش درست سلامت سازمانی یک سازمان مورد استفاده قرار گیرد. مشخصات این پرسشنامه‌ها در ادامه آورده شده است.

 

 

الف) پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه[16]: این پرسشنامه توسط هارت[17] و همکارانش در سال 2000 طراحی شد و شامل سه فرم 54 گویه ای (12 زیرمقیاس)، 38 گویه ای (8 زیرمقیاس) و 16 گویه ای (4 زیرمقیاس) است که دریک مقیاس 5 درجه ای لیکرت از 1 کاملاً مخالفم تا 5 کاملاً موافقم نمره گذاری می شود. زیر مقیاس های فرم 54 سؤالی این پرسشنامه عبارتند از: اخلاق[18]، ارزیابی و تشخیص[19]، هماهنگی برنامه درسی[20]، سیاست انظباط موثر[21]، (عدم) مطالبات کاری بیش از اندازه[22]، همخوانی هدف ها[23]، مشارکت درتصمیم گیری[24]، رشد حرفه ای[25]، تعامل حرفه ای[26]، وضوح نقش[27]، جهت دهی دانش آموزان[28]، و رهبری حمایت کننده[29]. لازم به ذکر است که گویه های مربوط به خرده مقیاس مطالبات کاری بیش از اندازه در پژوهش حاضر به صورت معکوس نمره گذاری شد، تا بتوان با جمع کردن نمرات گویه ها نمره کلی پرسشنامه را بدست آورد. به همین دلیل این خرده مقیاس در پژوهش حاضر، عدم مطالبات کاری بیش از اندازه نام گذاری شد. هارت وهمکارانش (2000) در سه مطالعه جداگانه که نتایج آن را به صورت یک مقاله پژوهشی ارائه دادند به بررسی پایایی و روایی هرسه فرم این پرسشنامه پرداختند. نتایج تحلیل عاملی تأییدی آنها در هر سه مطالعه نشان از روایی سازه قابل قبول این پرسشنامه در هر سه فرم می داد. نمرات هر سه فرم این پرسشنامه با نمرات چک لیست بر انگیختگی ناشی از استرس[30] (گاتس و کوکس، 1988) همبستگی منفی معنی دار و با کیفیت زندگی کاری و رضایت عمومی شغلی همبستگی معنی دار مثبت داشت که نشان دهنده روایی همگرا و واگرای این مقیاس بود. ضرایب همبستگی بین زیر مقیاس های این پرسشنامه نشان داد که این پرسشنامه از همسانی درونی خوبی برخوردار است. بررسی پایایی بازآزمایی این مقیاس با استفاده از محاسبه همبستگی نمرات در اجرای 2 بار آزمون به فاصله زمانی یک هفته مورد آزمون قرار گرفت. همبستگی تک تک سوالات و تک تک زیر مقیاس ها باهم در 2 بار اجرای آزمون معنی دار بود (05/0>p). آلفای کرونباخ این آزمون در 12 زیر مقیاس آن از 71/0 تا 90/0 متغیر بود که از نشان از پایایی این مقیاس می داد (هارت وهمکاران،2000).

به منظور بررسی کیفیت ترجمه این پرسشنامه، ابتدا تمامی گویه ها به دقت از انگلیسی به فارسی ترجمه شد. برای صحت از اطمینان ترجمه، گویه ها در اختیار دو نفر کارشناس مترجمی زبان گذاشته شد و برخی از گویه ها با توجه به نظرات آن ها اصلاح شدند. سپس، از دو کارشناس دیگر زبان انگلیسی خواسته شد تا گویه ها را مجدداً از فارسی به انگلیسی بازترجمه کنند. گویه های بازترجمه شده شباهت زیاد و قابل تأییدی با گویه های اصلی مقیاس داشتند.  نمونه‌ای از گویه های این پرسشنامه در قسمت ضمیمه آورده شده است.

 

ب) پرسشنامه تعهد سازمانی: این پرسشنامه 15 سؤالی توسط مودی، استیرز و پورتر[31] (1979) طراحی شده و با استفاده از یک مقیاس هفت درجه ای لیکرت از 1 (کاملاً مخالفم) تا 7 (کاملاً موافقم) نمره گذاری می شود. همبستگی سؤالات این زیرمقیاس باهم نشان از همسانی درونی مناسب این پرسشنامه می داد (مودی و همکاران، 1979). همچنین آلفای کرونباخ این پرسشنامه از 82/0 تا 93/0 بدست آمد. نتایج تحلیل عاملی با استفاده از چرخش واریماکس نشان داد که این پرسشنامه از روایی سازه قابل قبولی برخوردار است و تمامی بارهای عاملی این پرسشنامه روی یک مقیاس تک عاملی بار معنی داری می گیرند (دو گویه از پرسشنامه اولیه به دلیل معنی دار نبودن بارهای عاملی حذف شدند). پایایی بازآزمایی این پرسشنامه در یک جامعه (کارمندان یک کلینیک روانپزشکی) به فاصله های زمانی دو، سه و چهار ماه به ترتیب برابر 75/0، 63/0 و 53/0 بود. پایایی بازآزمایی در یک جامعه دیگر (کارآموزان مدیریت) به فاصله زمانی 2 ماه برابر 72/0 و به فاصله زمانی 3 ماه برابر 62/0 بود. این پرسشنامه با نمرات پرسشنامه درگیری شغلی لودال و کجنر[32] (1965) و رضایت شغلی استیرز و برونستین[33] (1976) همبستگی مثبت معنی داری داشت (مودی و همکاران، 1979). پایایی این پرسشنامه در یک  نمونه‌ایرانی با استفاده از شیوه بازآزمایی 90/0 و با استفاده از شیوه آلفای کرونباخ 92/0 گزارش شده است (یوسفیان، 1385).

 

ج) پرسشنامه وضعیت محیط مدرسه[34]: این پرسشنامه با هدف ارزیابی جو سازمانی مدرسه توسط رنتول و فریزر (1983) طراحی شد و فرم بلند آن دارای 56 گویه است. فرم کوتاه این پرسشنامه توسط جانسون، استیونز و زووچ[35] (2007) مورد بررسی قرار گرفته و شامل 21 سؤال است که در یک مقیاس 5 درجه ای لیکرت از 1 (کاملاً مخالفم) تا 5 (کاملاً موافقم) نمره گذاری می شود. این پرسشنامه دارای پنج زیرمقیاس همکاری بین معلمان، روابط دانش آموزان، امکانات مدرسه، تصمیم گیری، و نوآوری های آموزشی است. سازندگان این پرسشنامه روایی سازه آن را با دو روش تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی مورد تأیید قرار داده اند. آلفای کرونباخ زیرمقیاس های پرسشنامه بین 77/0 تا 86/0 بود. همچنین این پرسشنامه قادر به تمایز مدارس دارای جو سازمانی نامناسب از مدارس دارای جو سازمانی مناسب بود (جانسون، استیونز و زووچ، 2007). آلفای کرونباخ این پرسشنامه در پژوهش حاضر برای نمره کل 89/0 و برای زیرمقیاس های آن بین 83/0 الی 88/0 بدست آمد.

 

یافته‌ها

بررسی ویژگی های جمعیت شناختی معلمان شرکت کننده در پژوهش نشان داد که 171 نفر از معلمان شرکت کننده در پژوهش زن (2/38 درصد) و 277 نفر مرد (8/61 درصد) بودند. 189 نفر از معلمان (2/42) در دوره های ابتدایی تدریس می کردند و 259 نفر آن ها (8/52) در دوره های متوسطه تدریس می کردند. میانگین سن شرکت کنندگان 11/8 ± 04/38 و میانگین سابقه کار آن ها 09/8 ± 83/15 بود.

برای بررسی روایی صوری مقیاس، گویه ها در اختیار 30 نفر از معلمان گروه هدف قرار گرفت. با استفاده از روش تأثیر آیتم[36] برای بدست آوردن نمره تأثیر هر گویه، میزان اهمیت هر گویه در تعداد آن ضرب شد (آکرمن[37]، 1992). نتایج نشان داد که نمره تأثیر بدست آمده برای هر گویه بیشتر از 5/1 است که قابل قبول می باشد (آکرمن، 1992). . برای تعیین روایی محتوایی، از نظرات 5 نفر از اعضای هیئت علمی صاحب نظر در این زمینه استفاده شد. متخصصان در زمینه سطح دشواری[38]، سطح ابهام[39] (احتمال وجود برداشت‌های اشتباه از عبارات و یا وجود نارسایی معانی کلمات)، رعایت دستور زبان فارسی، استفاده از کلمات مناسب و قرار گیری کلمات در جای مناسب خود[40] پرسشنامه‌ها را مورد تأیید قرار دادند. بررسی روایی محتوایی آزمون با استفاده از شاخص روایی محتوایی[41] با استفاده از روش والتز و باسل[42] (1981) نشان داد که شاخص بدست آمده برای هر گویه بالاتر از 79/0 است که مناسب قلمداد می شود. نسبت روایی محتوایی[43] با استفاده از فرمول لاوشه[44] نیز مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد نسبت ارزش های محاسبه شده برای هر گویه بالاتر از 49/0 است (لاوشه، 1975).

 

 

 

جدول 1. میانگین و انحراف معیار پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه به تفکیک فرم های مختلف آن

Table 1

Mean and standard deviation of school organizational health questionnaire (SOHQ)

زیرمقیاس ها Subscales	فرم 54 سؤالی  (54 Item Form)		فرم 38 سؤالی (38 Item Form)		فرم 16 سؤالی  (16 Item Form)
	میانگین Mean	انحراف معیار Standard Deviation	میانگین Mean	انحراف معیار Standard Deviation	میانگین Mean	انحراف معیار Standard Deviation
اخلاق در سازمان Morale	24.156	4.323	24.156	4.323	---	---
ارزشیابی و تشخیص مناسب در مدرسه  Appraisal & Recognition	25.223	6.118	25.223	6.118	---	---
هماهنگی برنامه درسی بین معلمان  Curriculum Coordination	9.088	2.171	---	---	18.108	3.859
سیاست انضباطی موثر در مدرسه  Effective Discipline Policy	16.422	2.549	---	---	16.422	2.549
(عدم وجود) مطالبات کاری بیش از اندازه Excessive Work Demands	12.573	4.405	---	---	12.573	4.405
همخوانی اهداف معلمان و مدرسه Goal Congruence	21.312	3.373	21.312	3.373	---	---
مشارکت معلمان درتصمیم گیری Participative Decision Making	17.401	4.611	17.401	4.611	---	---
ایجاد فرصت برای رشد حرفه ای معلمان Professional Growth	21.309	4.317	21.309	4.317	---	---
ایجاد فرصت برای تعامل حرفه ای معلمان Professional Interaction	32.695	6.121	23.345	4.605	---	---
وضوح نقش معلمان Role Clarity	20.413	3.741	20.413	3.741	---	---
جهت دهی دانش آموزان Student Orientation	14.379	2.778	---	---	19.463	3.521
رهبری حمایت کننده Support Leadership	22.624	3.994	17.551	2.916	---	---
نمره کلی سلامت سازمانی مدرسه Total Scores	237.604	34.149	170.724	21.868	89.221	12.734

میانگین و انحراف معیار پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه به تفکیک فرم های سه گانه این آزمون در جدول 1 آورده شده است. همان طور که مشاهده می شود، فرم 38 سؤالی دارای 8 زیرمقیاس و فرم 16 سؤالی دارای 4 زیرمقیاس است. در فرم های کوتاه پرسشنامه، جلوی زیرمقیاس هایی که نسبت به فرم بلند حذف شده اند، نقطه چین گذاشته شده است. به منظور بررسی روایی همگرای پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه، همبستگی نمرات این پرسشنامه با پرسشنامه‌های تعهد سازمانی و وضعیت محیط مدرسه، در جدول 2 گزارش شده است.

همان طور که در جدول 2 مشاهده می شود، تمامی ضرایب همبستگی در هر سه فرم مثبت و معنی دار هستند (01/0>p) و می توان گفت روایی همگرای معنی داری بین پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه و پرسشنامه‌های تعهد سازمانی و محیط مدرسه (جو سازمانی) وجود دارد. ضرایب همبستگی نمرات سلامت سازمانی مدرسه با نمرات محیط مدرسه بیشتر از نمرات تعهد سازمانی است، زیرا پرسشنامه سلامت سازمانی با جو سازمانی مدرسه شباهت بیشتری دارد تا با تعهد سازمانی معلم. این مسئله نیز نشان دهنده روایی همگرای این پرسشنامه می باشد.

جدول 2. همبستگی بین ابعاد پرسشنامه سلامت سازمامی مدرسه با تعهد سازمانی و محیط مدرسه (جو سازمانی)

Table 2

Correlations between the dimensions of school organizational health questionnaire and school environment (school organizational climate)

زیرمقیاس ها Subscales	فرم 54 سؤالی  (54 Item Form)		فرم 38 سؤالی (38 Item Form)		فرم 16 سؤالی  (16 Item Form)
	تعهد سازمانی OC	محیط مدرسه OE	تعهد سازمانی OC	محیط مدرسه OE	تعهد سازمانی OC	محیط مدرسه OE
اخلاق در سازمان Morale	.552*	.711*	.552*	.711*	---	---
ارزشیابی و تشخیص مناسب در مدرسه  Appraisal & Recognition	.393*	.542*	.393*	.542*	---	---
هماهنگی برنامه درسی بین معلمان  Curriculum Coordination	.552*	.602*	---	---	.564*	.614*
سیاست انضباطی موثر در مدرسه  Effective Discipline Policy	.312*	.423*	---	---	.312*	.423*
(عدم وجود) مطالبات کاری بیش از اندازه Excessive Work Demands	.329*	.312*	---	---	.329*	.312*
همخوانی اهداف معلمان و مدرسه Goal Congruence	.255*	.375*	.255*	.375*	---	---
مشارکت معلمان درتصمیم گیری Participative Decision Making	.627*	.629*	.627*	.629*	---	---
ایجاد فرصت برای رشد حرفه ای معلمان Professional Growth	.493*	.625*	.493*	.625*	---	---
ایجاد فرصت برای تعامل حرفه ای معلمان Professional Interaction	.576*	.661*	.533*	.619*	---	---
وضوح نقش معلمان Role Clarity	.385*	.373*	.385*	.373*	---	---
جهت دهی دانش آموزان Student Orientation	.660*	.746*	---	---	.668*	.771*
رهبری حمایت کننده Support Leadership	.541*	.641*	.524*	.630*	---	---
نمره کلی سلامت سازمانی مدرسه Total Scores	.594*	.726*	.579*	.707*	.625*	.669*

به منظور بررسی روایی تمایزی[45] این پرسشنامه، شرکت کنندکان پژوهش از لحاظ نمرات وضعیت محیط مدرسه (جو سازمانی مدرسه) به ترتیب از بزرگ به کوچک فهرست شدند. 50 نفر از اول فهرست یعنی معلمانی که در مدارس دارای جو سازمانی بهتر تدریس می کردند با 50 نفر آخر فهرست یعنی معلمانی که در مدارس دارای جو سازمانی نامناسب تر تدریس می کردند، از لحاظ سلامت سازمانی مدرسه با استفاده از آزمون t نمونه های مستقل مورد مقایسه قرار گرفتند (جدول 3). نتایج نشان داد که مقدار t بدست آمده معنی دار است و می توان گفت مدارس دارای جو سازمانی نامناسب تر، از سلامت سازمانی پایین تری نیز نسبت به مدارسی که جو سازمانی بهتری دارند، برخوردارند.

 

جدول 3. مقایسه نمرات سلامت سازمانی مدرسه بر اساس جو سازمانی مدرسه (روایی تمایزی)

Table 3

 Comparison of school organizational health based on school organizational climate (divergent validity)

متغیرها Variable	گروه ها Groups	تعداد Number	میانگین Mean	انحراف استاندارد Standard Deviation	نمره t T Score	درجه آزادی DF	معنی داری Sig
سلامت سازمانی Organizational Health	جو سازمانی بالا High OC	50	90.06	5.27	34.84	98	.0001
	جو سازمانی پایین Low OC	50	51.58	5.76

 

برای بررسی روایی سازه مقیاس سلامت سازمانی مدرسه از تحلیل عامل تأییدی استفاده شد که نتایج آن در جدول 4 و 5 به تفکیک فرم های سه گانه آزمون آورده شده است. بررسی شاخص های برازش مدل در تحلیل اولیه مقیاس نشان  داد که برخی از شاخص ها در هر سه مدل تحلیل عاملی تأییدی، تفاوت اندکی با معیارهای مطلوب برازش مدل داشت که پس از انجام اصلاح مدل و برقراری کوواریانس بین برخی از متغیرهای خطا، شاخص های برازش به معیار های مطلوب برای تأیید مدل در هر سه فرم پرسشنامه رسیدند. همان طور که در جدول 4 ملاحظه می شود وزن های رگرسیونی تمام متغیرها (بارهای عاملی) معنی دار هستند.

شاخص های برازش مدل در جدول 5 آورده شده است. همان طور که مشاهده می شود، مقدار ²χ در هر سه فرم پرسشنامه معنی دار است در صورتی که این مقدار در مدل دارای برازش مطلوب بایستی غیر معنی دار باشد (قاسمی، 1389). با این وجود، مقدار خی دو معمولا در نمونه های با حجم بالا که در تحلیل عاملی مورد استفاده قرار می گیرد، بسیار بالا و معنی دار می شود، به همین دلیل شاخص خوبی برای تعیین برازش مدل نیست. در این مواقع بهتر است شاخص /DF²χ که نسبتی از خی دو به درجه آزادی مدل است را مورد بررسی قرار دهیم. برای این شاخص مقادیر 1 الی 5 به منظور برازش مدل مناسب می باشند (قاسمی، 1389) که در هر سه مدل زیر 2 است (جدول 5).

جدول 4. وزن های رگرسیونی استاندارد شده گویه ها پس از انجام اصلاح مدل به تفکیک سه فرم پرسشنامه

Table 4

Standard regression weights of items after model modification

زیرمقیاس Subscales	شماره گویه Number of Item	فرم 54 سؤالی 54 item form	فرم 38 سؤالی 38 item form	فرم 16 سؤالی 16 item form	زیرمقیاس Subscales	شماره گویه Number of Item	فرم 54 سؤالی 54 item form	فرم 38 سؤالی 38 item form	فرم 16 سؤالی 16 item form
اخلاق Morale	1	.883	.872	---	مشارکت در تصمیم گیری Participative Decision Making	29	.842	.829	---
	2	.826	.832	---		30	.825	.831	---
	3	.924	.932	---		31	.882	.880	---
	4	.820	.813	---		32	.842	.845	---
	5	.895	.893	---	رشد حرفه ای Professional Growth	33	.812	.835	---
ارزیابی و تشخیص Appraisal & Recognition	6	.439	.391	---		34	.813	.823	---
	7	.828	.806	---		35	.702	.744	---
	8	.735	.641	---		36	.840	.806	---
	9	.819	.807	---		37	.422	.397	---
	10	.728	.810	---	تعامل حرفه ای Professional Interaction	38	.755	---	---
	11	.727	.743	---		39	.850	.747	---
هماهنگی برنامه درسی Curriculum Coordination	12	.917	---	.858		40	.874	.782	---
	13	.920	---	.968		41	.842	---	---
	14	---	---	.851		42	.797	.801	---
	15	---	---	.588		43	.848	.933	---
سیاست انظباطی مؤثر Effective Discipline Policy	16	.869	---	.852		44	.711	.800	---
	17	.976	---	.970	وضوح نقش Role Clarity	45	.835	.843	---
	18	.582	---	.535		46	.866	.872	---
	19	.378	---	.389		47	.929	.938	---
(عدم وجود) مطالبات کاری بیش از اندازه Excessive Work Demands	20	.879	---	.900		48	.861	.874	---
	21	.915	---	.896	جهت دهی دانش آموزان Student Orientation	49	.794	---	.851
	22	.824	---	.817		50	.91	---	.826
	23	.380	---	.402		51	.905	---	.942
همخوانی هدف ها Goal Congruence	24	.545	.547	---		52	---	---	.659
	25	.734	.706	---	رهبری حمایت کننده Support Leadership	53	.987	.972	---
	26	.878	.862	---		54	.947	---	---
	27	.701	.776	---		55	.954	.963	---
	28	.352	.393	---		56	.931	.926	---
						57	.635	.624	---

* All regression weights are significant at p<.01

شاخص های نیکویی برازش[46] (GFI) شاخص برازش هنجار شده[47] (NFI)، شاخص برازش نسبی[48] (RFI)، شاخص برازش افزایشی[49] (IFI)، شاخص برازش تطبیقی[50] (CFI) در هر سه مدل تحلیل عاملی تأییدی همگی بالای 90/0 هستند که برای برازش مدل مدل مطلوب تلقی می شوند. شاخص نسبت اقتصاد[51] (PRATIO) که نسبت پارامتر های ثابت را به پارامترهای آزاد مورد بررسی قرار می دهد نیز هر سه مدل در بیشتر از 50/0 است  و برای برازش مدل مناسب است. در نهایت، ریشه میانگین مربعات خطای برآورد[52] (RMSEA) نیز که بایستی کمتر از 08/0 باشد، نیز در هر سه مدل تحلیل عاملی کمتر از این مقدار است. به طور کلی، بررسی شاخص های برازش مدل نشان می دهد که مدل تحلیل عاملی تأییدی هر سه فرم پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه در  نمونه‌ایرانی از برازش مناسبی برخوردار است  و می توان گفت که هر سه فرم این پرسشنامه در  نمونه‌ایرانی دارای همان ساختار عاملی است که در نمونه غیر ایرانی وجود دارد و روایی سازه پرسشنامه مذکور مورد تأیید قرار می گیرد.

 

جدول 5. شاخص های برازش مدل تحلیل عاملی تأییدی در فرم های سه گانه پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه

Table 5

Fitness model indexes of confirmatory factor analysis of school organizational health questionnaire

Forms	2χ	DF	/DF2χ	GFI	AGFI	NFI	RFI	IFI	TLI	CFI	PRATIO	RMSEA
54 item	2517.641	1276	1.973	.929	.916	.918	.909	.905	.946	.934	.885	.054
38 item	991.365	586	1.693	.943	.928	.931	.922	.918	.976	.946	.834	.039
16 item	214.596	138	1.556	.954	.937	.939	.930	.924	.991	.985	.798	.027

* All X² scores are significant at p<.01

در پایان، برای ارزیابی پایایی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه، از دو روش پایایی بازآزمون و محاسبه آلفا کرونباخ استفاده شد. ضریب همبستگی بین دوبار اجرای پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه به فاصله زمانی دو هفته در 30 معلم گروه هدف برای فرم های 54 سؤالی، 38 سؤالی و 16 سؤالی به ترتیب برابر  706/0=r، 778/0=r، و 812/0=r بود (01/0>p) که نشان می داد این پرسشنامه از پایایی بازازمایی خوبی برخوردار است. ضریب آلفای کرونباخ نیز نیز به ترتیب در این سه فرم برابر با 938/0، 874/0 و 756/0 بود. مقدار همبستگی هرگویه با کل گویه ها بالا بود و ضریب آلفا در صورت حدف هر کدام از گویه ها تغییر چندانی نمی کرد. بنابراین، در نهایت می توان گفت پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه در معلمان شرکت کننده در پژوهش حاضر از پایایی قابل قبولی برخوردار بود.

بحث و نتیجه گیری

یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که نسخه فارسی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه از روایی محتوایی قابل قبولی برخوردار است. این یافته همسو با نتایج مطالعه سازندگان این پرسشنامه، هارت و همکارانش (2000) بود. گویه های پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه با توجه به سه بعد گسترده سلامت سازمانی یعنی روابط بین فردی (مانند دلبستگی معلمان به مدرسه، و جو حمایت کننده)، رفتار سازمانی (مانند مشارکت در تصمیم گیری، تعامل حرفه ای) و مدیریت منابع انسانی (مانند ارزیابی و تشخیص، زمینه رشد حرفه ای، وضوح نقش) طراحی شد تا همه ابعاد سلامت سازمانی مدرسه را در بر گیرد. درحالی که پرسشنامه‌های مشابه در این زمینه مانند پرسشنامه توصیف جو سازمانی[53] مدرسه (هالپین و کرافت[54]، 1962) فقط تعاملات اجتماعی بین معلمان و دانش آموزان را مورد بررسی قرار می دهند و رفتارسازمانی و مدیریت منابع انسانی را در نظر نمی گیرند. پرسشنامه مشابه دیگر یعنی پرسشنامه وضعیت محیط مدرسه (رنتول و فریزر، 1987)، در حالی که روابط بین فردی و جنبه هایی از رفتار سازمانی را مورد بررسی قرار می دهد، مدیریت منابع انسانی را مورد سنجش قرار نمی دهد. پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه علاوه بر این سه بعد، وجود ارزش های اخلاقی در محیط سازمانی مدرسه را نیز مورد بررسی قرار می دهد. از این رو می توان گفت این پرسشنامه، کاملاً از لحاظ محتوایی، مفهوم سلامت سازمانی را در بر می گیرد. همچنین طراحی گویه های این پرسشنامه بر مبنای مطالعه جامع ادبیات نظری و پژوهشی در زمینه علوم تربیتی انجام شد. علاوه بر آن، از نظرات متخصصان سلامت سازمانی که در گروه آموزشی علوم تربیتی (دانشگاه) ویکتوریا[55] نیز مشغول به کار بودند نیز استفاده شد (هارت و همکاران، 2000). این متخصصان از لحاظ شفاف بودن، و عدم وجود همپوشانی مفهومی[56]، گویه های طراحی شده را مورد بازبینی قرار دادند. در نظر گرفتن تمامی این مسائل در طراحی گویه ها موجب شده است که پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه از روایی محتوایی قابل قبولی برخوردار باشند.

بررسی روایی همگرای پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه در پژوهش حاضر نشان داد که پرسشنامه مذکور روایی همگرای بالایی با تعهد سازمانی معلم و جو سازمانی مدرسه دارد. این یافته همسو با نتایج مطالعات هارت و همکارن (2001)، لمرل[57] (2005) و میلر[58] (2010) بود. هارت و همکارانش (2000) گزارش کردند که نمرات این پرسشنامه با نمرات چک لیست بر انگیختگی ناشی از استرس (گاتس و کوکس، 1988) همبستگی منفی معنی دار و با کیفیت زندگی کاری و رضایت عمومی شغلی همبستگی مثبت معنی دار داشت که نشان دهنده روایی همگرا و واگرای این مقیاس بود. لمرل (2005) همبستگی مثبت و معنی داری را بین نمرات سلامت سازمانی مدرسه و تعهد سازمانی معلمان گزارش کرد. میلر (2010) نیز دریافت که سلامت سازمانی مدرسه با پیشرفت شغلی معلمان و توانمند سازی شغلی آن ها ارتباط مثبت معنی داری دارد. وانگ، ژانگ و جکسون[59] (2013) نیز با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری گزارش کرد که هفت بعد از ابعاد هشت گانه پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه (فرم 38 سؤالی) تأثیر مستقیم معنی داری بر توانمند سازی شغلی معلمان می گذارد. هارت و همکارانش (2000) همچنین نشان دادند که نمرات خرده مقیاس رهبری حمایت کننده با رضایت از مدیریت مدرسه همبستگی مثبت معنی داری داشت.

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که هر سه فرم پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه در  نمونه‌ایرانی از روایی سازه قابل قبولی برخودار هستند. این یافته نیز همسو با نتایج مطالعات هارت و همکاران (2000)، گودتی، کانورسو و ویوتی[60] (2015)، برنز و ماچین[61] (2013) بود. هارت و همکارانش (2000) هم با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و هم تحلیل عاملی تأییدی روایی سازه این پرسشنامه را مورد تأیید قرار دادند. گودتی و همکارانش (2015) نیز به بررسی ساختار عاملی فرم 38 سؤالی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه در یک نمونه از معلمان ایتالیایی پرداختند. نتایج مطالعه آن ها نشان داد که با حذف چند گویه، این پرسشنامه از روایی سازه قابل قبولی برخوردار است و گویه ها بر روی عامل های خود بارهای عاملی معنی داری می گیرند. برنز و ماچین (2013) با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی در یک مطالعه مقدماتی، ساختار عاملی فرم بلند این پرسشنامه را مورد تأیید قرار دادند. با توجه به مبانی نظری که هنگام طراحی گویه های آزمون برای تعیین ابعاد سلامت سازمانی مدرسه مورد بررسی قرار گرفت (هارت و همکاران، 2000)، تأیید شدن ساختار عاملی این پرسشنامه در مطالعات مختلف دور از انتظار نبود.

درنهایت، بررسی پایایی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه در پژوهش حاضر نشان داد که این پرسشنامه از پایایی قابل قبولی برخوردار است. این یافته نیز همسو با نتایج مطالعه هارت و همکاران (2000)، گودتی و همکاران (2013)، وانگ[62] (2009)، و گریفین[63] و همکاران (2004) بود. هارت و همکارانش (2000) گزارش کرد که همبستگی تک تک سوالات و تک تک زیر مقیاس ها باهم در 2 بار اجرای آزمون معنی دار بود. آلفای کرونباخ این آزمون در 12 زیر مقیاس آن از 71/0 تا 90/0 متغیر بود که نشان از همسانی درونی این مقیاس می داد. گودتی و همکارانش (2013) نیز آلفای کرونباخ همه خرده مقیاس های این پرسشنامه را بالای 70/0 گزارش کردند. وانگ (2009) آلفای کرونباخ فرم 38 سؤالی این پرسشنامه را بین 59/0 الی 78/0 در خرده مقیاس های مختلف گزارش کرد. گریفین و همکاران (2004) نیز آلفای کرونباخ این پرسشنامه را 86/ بدست آوردند. در پژوهش حاضر نیر آلفای کرونباخ فرم 54 سؤالی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه بیشتر از دو فرم کوتاه تر آن بود. البته این مسئله به این دلیل است که هرچه تعداد سؤالات یک پرسشنامه بیشتر می شود، آلفای کرونباخ آن پرسشنامه نیز افزایش پیدا می کند (سانتوس[64]، 1999).

به طور کلی، با توجه به نتایج پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که نسخه فارسی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه هارت و همکاران (2000) در نمونه معلمان ایرانی شرکت کننده در پژوهش حاضر دارای روایی و پایایی قابل قبولی است و می توان برای سنجش سلامت سازمانی مدارس یا برای ارزیابی روند پیشرفت مداخلات آموزشی (در برنامه های مداخله ای که به منظور افزایش سلامت سازمانی مدارس انجام می شود)، از این پرسشنامه استفاده کرد. با این وجود، پژوهش حاضر، یک مطالعه مقدماتی برای سنجش ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سلامت سازمانی مدرسه بود، و برای اطمینان از معتبر بودن این پرسشنامه، بهتر است پژوهش های دیگری نیز در این زمینه تکرار شوند. یکی از محدودیت های پژوهش حاضر این بود که معلمان دوره متوسطه ممکن بود در چندین مدرسه تدریس کنند. هر چند به آن ها گفته شد به سؤالات برمبنای مدرسه ای که بیشترین حضور را در آن دارند پاسخ گویند، اما با این وجود، ممکن است حضور در چندین مدرسه، باعث شده باشد معلمان در پاسخ به سؤالات دچار سردرگمی شوند. هرچند، تعداد بیشتری از معلمان شرکت کننده در پژوهش در دوره های ابتدایی و فقط در یک مدرسه تدریس می کردند، اما به علت طولانی شدن بخش نتایج، یافته‌ها به تفکیک مقطع تدریس معلمان انجام نشد. بنابراین پیشنهاد می شود در پژوهش های آتی بررسی روایی و پایایی پرسشنامه سلامت سازمانی فقط در یک دوره تحصیلی انجام شود. همچنین پیشنهاد می شود بررسی مشخصات روانسنجی آزمون به تفکیک متغیرهای مداخله کننده در سلامت سازمانی مدرسه، مانند جنسیت و سابقه کار معلمان انجام شود. در نهایت، پیشنهاد می شود، مطالعات بعدی به صورت آزمایشی یا همبستگی، ارتباط متغیرهای مرتبط با سلامت سازمانی مدرسه را با استفاده از این پرسشنامه مورد بررسی قرار دهند.

---

[1] . Mehta, Atkins & Frazier

[2] . Bruhn

[3] . Hoy, Tarter & Bliss

[4] . Miskel

[5] . Hannum

[6] . Bottiani, Bradshaw & Mendelson

[7] . Tsui & Cheng

[8] . Hoy & Fedman

[9] . Woolfolk

[10] . Lyden & Klingele

[11] . Lee, Chen & Xie

[12] . Ramdass & Lewis

[13] . organizational climate index for schools

[14] . Claudet & Ellett

[15] . Rentoul & Fraser

[16] . School Organizational Health Questionnaire

[17] . Hart

[18] . moral

[19] . appraisal and recognition

[20] . curriculum coordination

[21] . effective discipline policy

[22] . excessive work demands

[23] . goal congruence

[24] . participative decision-making

[25] . professional growth

[26] . professional interaction

[27] . role clarity

[28] . student orientation

[29] . supportive leadership

[30] . Stress Arousal Checklist

[31] . Mowday, Steers & Porter

[32] . Lodahl & Kejner

[33] . Steers & Braunstein

[34] . School Level Environment Questionnaire (SLEQ)

[35] . Johnson, Stevens & Zvoch

[36] . item impact

[37] . Ackerman

[38] . difficulty

[39] . ambiguous

[40] . Item allocation

[41] . content validity index

[42] . Waltz & Bausell

[43] . Content Validity Ratio

[44] . Lawshe

[45] . discriminant validity

[46] . Goodness of Fit Index (GFI)

[47] . Normal Fit Index (NFI)

[48] . Relative Fit Index (RFI)

[49] . Incremental Fit Index (IFI)

[50] . Comparative Fit Index (CFI)

[51] . Parsimony Ratio (PRATIO)

[52] . Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)

[53] . Organisational Climate Description Questionnaire

[54] . Halpin & Croft

[55] . Victorian Department of Education

[56] . conceptual overlap

[57] . Lemerle

[58] . Miller

[59] . Wang, Zhang, & Jackson

[60] . Guidetti, Converso, & Viotti

[61] . Burns & Machin

[62] . Wanf

[63] . Griffin

[64] . Santos

مراجع

بیک‌زاد، جعفر؛ سرمست، بهرام و خویشی، بهروز (1388) بررسی رابطه سلامت سازمانی مدارس با عملکرد مدیران مدارس مقاطع سه گانه تحصیلی آموزش و پروش شهرستان مراغه، فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، شماره دوم، زمستان، ص.ص. 193-175

شریعتمداری، مهدی، (1388) بررسی رابطه بین سلامت سازمانی با اثربخشی مدیران مدارس مدیریت آموزش و پرورش شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 2 (6) 151-119.

علاقه‌بند، علی (1378)، سلامت سازمانی‌ مدرسه، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش، 6(21)، 23-14

قاسمی، وحید (1389)، مدل‌سازی معادلات ساختاری درپژوهش‌های اجتماعی باکاربردAmos Graphics، تهران، انتشارات جامعه‌شناسان

هومن، حیدرعلی (1379) اندازه گیریهای روانی و تربیتی و فن تهیه تست، تهران، نشر سلسله.

یوسفیان، جواد (1384) بررسی وضعیت رضایت شغلی و تعهد سازمانی در معلمان استان یزد، واحد تحقیقات سازمان آموزش و پرورش یزد

Ackerman, T. A. (1992). A didactic explanation of item bias, item impact, and item validity from a multidimensional perspective. Journal of Educational Measurement, 29(1), 67-91.

Alagheband, A. (1999). School organizational health. Journal of Management in Education, 6, 14-33. [In Persian]

Alagheband, A. (2011). Sociology of Education. Tehran: Ravan Pub. [In Persian]

Beykzad, j., Sarmast, B., & Khishi B. (2010). The study of the relationship between the organizational health of schools and the school managers’ performance in Maraqeh. Journal of Instruction and Evaluation, 1(2), 175-193. [In Persian]

Bottiani, J. H., Bradshaw, C. P., & Mendelson, T. (2014). Promoting an equitable and supportive school climate in high schools: The role of school organizational health and staff burnout. Journal of School Psychology, 52(6), 567-582.

Bruhn, J. G. (2001). Trust and the health of organisations. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.

Burns, R. A., & Machin, M. A. (2013). Employee and workplace well-being: A multi-level analysis of teacher personality and organizational climate in Norwegian teachers from rural, urban and city schools. Scandinavian Journal of Educational Research, 57(3), 309-324.

Claudet, J. G., & Ellett, C. D. (1999). Conceptualization and measurement of supervision as a school organizational climate construct. Journal of Curriculum and Supervision, 14(4), 318.

Ghasemi, V. (2010). Structural modeling in social science research. Tehran: Jamee Shenasan Pub. [In Persian]

Gotts, G., & Cox, T. (1988). Stress Arousal Checklist. A manual for its administration, scoring and interpretation. Melbourne: Swinburne.

Griffin, M. A., Rafferty, A. E., & Mason, C. M. (2004). Who started this? Investigating different sources of organizational change. Journal of Business and Psychology, 18(4), 555-570.

Guidetti, G., Converso, D., & Viotti, S. (2015). The school organisational health questionnaire: contribution to the Italian validation. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 3434-3440.

Halpin, A. W., & Croft, D. B. (1962). The organizational climate of schools (Vol. 11, No. 7). Midewest Administration Center, University of Chicago.

Hart, P. M., Wearing, A. J., Conn, M., & Carter, N. L. (2000). Development of the School Organisational Health Questionnaire: A measure for assessing teacher morale and school organisational climate. British Journal of Educational Psychology, 70(2), 211-228.

Hoy, W. K., & Fedman, J. A. (1987). Organizational Health: The Concept and Its Measure. Journal of research and Development in Education, 20(4), 30-37.

Hoy, W. K., & Hannum, J. W. (1997). Middle school climate: An empirical assessment of organizational health and student achievement. Educational Administration Quarterly, 33(3), 290-311.

Hoy, W.K., & Miskel, C.E. (2005). Educational Administration: Theory, Research and Practice. (7th edition), New York: McGraw-Hill.

Hoy, W. K., & Tarter, C. J. (1997). The road to open and healthy schools: A handbook for change. Thousand Oaks: Corwin Press.

Hoy, W. K., Tarter, C. J., & Bliss, J. R. (1990). Organizational climate, school health, and effectiveness: A comparative analysis. Educational Administration Quarterly, 26(3), 260-279.

Hoy, W. K., & Woolfolk, A. E. (1993). Teachers' sense of efficacy and the organizational health of schools. The elementary school journal, 355-372.

Human, H. A. (2001). Educational and psychological measurement and test development techniques. Tehran: Selseleh Press. [In Persian]

Johnson, B., Stevens, J. J., & Zvoch, K. (2007). Teachers∍ Perceptions of School Climate: A Validity Study of Scores from the Revised School Level Environment Questionnaire. Educational and Psychological Measurement, 67, 833-844.

Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurements, 30(3), 607-10.

Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity1. Personnel psychology, 28(4), 563-575.

Lee, J. C., Chen, C. L., & Xie, S. H. (2014). The influence of school organizational health and occupational burnout on self-perceived health status of primary school teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 985-989.

Lemerle, K. A. (2005). Evaluating the impact of the school environment on teachers' health and job commitment: Is the health promoting school a healthier workplace?. Unpublished Dissertation, Queensland University of Technology.

Lodahl, T. M., & Kejner, M. (1965). The definition and measurement of job involvement. Journal of Applied Psychology, 49, 24-33.

Lyden, J. A., & Klingele, W. E. (2000). Supervising organizational health. Supervision, 61(12), 3-6.

Mehta, T. G., Atkins, M. S., & Frazier, S. L. (2013). The Organizational health of urban elementary schools: school health and teacher functioning. School Mental Health, 5(3), 144-154.

Miller, A. E. (2010). School climate components that contribute to adequate yearly progress in elementary schools. Unpublished Dissertation, Georgia Southern University.

Miles, M. B. (1969). Planned change and organizational health: Figure and ground. Organizations and human behavior, 375-391.

Mowday, R. T., Steers, R. M., & Porter, L. W. (1979). The measurement of organizational commitment. Journal of vocational behavior, 14(2), 224-247.

Ramdass, M., & Lewis, T. (2012). Towards a model for research on the effects of school organizational health factors on primary school performance in Trinidad & Tobago. International Journal of Educational Development, 32(3), 482-492.

Rentoul, A.J., & Fraser, B. J. (1983). Development of a school-level environment questionnaire. Journal of Educational Administration, 21(1), 21-39.

Santos, J. R. A. (1999). Cronbach’s alpha: A tool for assessing the reliability of scales. Journal of extension, 37(2), 1-5.

Shariatmadari, M. (2009). Investigating the relationship between organizational health and effectiveness of school administrators in Tehran. Journal of Instruction and Evaluation, 2(6), 119-151. [In Persian]

Steers, R. M.. & Braunstein, D. N. (1976). A behaviorally-based measure of manifest needs in work settings. Journal of Vocational Behavior, 9, 251-266.

Tsui, K. T., & Cheng, Y. C. (1999). School organizational health and teacher commitment: A contingency study with multi-level analysis. Educational Research and Evaluation, 5(3), 249-268.

Waltz, C. F., & Bausell, B. R. (1981). Nursing research: design statistics and computer analysis. New York: Davis FA.

Wang, J. L. (2009). Teachers’ psychological empowerment: Structure, influencing factors, and outcome variables. Unpublished Dissertation, University of Southwest, Chongqing, China.

Wang, J. L., Zhang, D. J., & Jackson, L. A. (2013). Influence of self‐esteem, locus of control, and organizational climate on psychological empowerment in a sample of Chinese teachers. Journal of Applied Social Psychology, 43(7), 1428-1435.

Yusefiyan, J. (2006). Investigating the status of job satisfaction and organizational commitment among Teachers of Yazd province. The research Center of Yazd Education Institution. [In Persian]