بررسی خواص آنتی‌اکسیدانی عصاره برگ و ریشه گیاه وج (Acorus calamus L.) بر پایداری روغن سویا در شرایط نگهداری

نوآوری در علوم و فناوری غذایی

مقاله 11، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 32، شهریور 1396، صفحه 133-146   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی بهنام نیک^{* 1}؛ امیرحسین الهامی راد²؛ محمد مهدی نعمت شاهی³؛ محمدحسین حداد خداپرست⁴

¹باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، ، سبزوار، ایران

²گروه علوم و صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، سبزوار، ایران

³باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، سبزواردانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار، ، ایران

⁴گروه علوم و صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

امروزه استفاده از آنتی‌اکسیدان شیمیایی در حال محدود شدن است و جوامع به دنبال منابع طبیعی آنتی‌اکسیدانی به عنوان جایگزین این ترکیبات شیمیایی هستند. در این پژوهش خواص آنتی‌اکسیدانی برگ و ریشه گیاه وج از طریق اندازه‌گیری میزان ترکیبات فنلی و قدرت گیرندگی رادیکال‌های آزاد تعیین و با آنتی‌اکسیدان سنتزی BHT مقایسه شد. هم چنین پایداری اکسایشی روغن سویا حاوی عصاره برگ و ریشه گیاه وج از طریق اندازه‌گیری اندیس پراکسید و تیوباربیتوریک اسید تعیین شد. برای تهیه عصاره، پودر گیاه وج به روش خیساندن به نسبت 1:10 با حلال متانول مخلوط گردید و در همزن مغناطیسی  به مدت 48 ساعت دردمای محیط قرار گرفت و پس از آن توسط کاغذ صافی صاف گردید.سپس به وسیله تبخیر کننده چرخان تغلیظ و در نهایت عصاره توسط خشک کن تحت خلاء خشک گردید. سپس عصاره متانولی برگ و ریشه گیاه وج در غلظت‌هایppm 1000 و 100،200،400،600،800 تهیه و خواص آنتی‌اکسیدانی آن تعیین شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت از 100 تا ppm1000 قدرت گیرندگی رادیکال‌های آزاد و میزان ترکیبات فنلی برگ و ریشه گیاه وج افزایش یافت. این افزایش غلظت نسبت به سطح ما قبل خود و دیگر غلظت‌ها معنی دار بود (P<0.01). در ادامه با اندازه‌گیری پایداری اکسایشی مشخص شد که عصاره برگ گیاه وج در غلظت ppm1000 توانسته به خوبی روغن را از شرایط فساد محافظت کند و عملکرد بهتری نسبت به BHT داشته است، ولی عصاره ریشه گیاه وج، در غلظت مشابه، نتوانسته عملکرد مشابه یا حتی بهتر از BHT داشته باشد.بررسی‌های صورت گرفته نشان داد که عصاره برگ‌های گیاه وج دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و میزان ترکیبات فنلی بیشتری نسبت به ریشه این گیاه بود. در نتیجه عصاره گیاه وج و خصوصا برگ‌های آن را می‌توان به عنوان منبع مناسب آنتی‌اکسیدانی معرفی و در صنایع غذایی و دارویی استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

گیاه وج؛ پایداری اکسایشی؛ روغن سویا؛ آنتی اکسیدان طبیعی

مراجع

 

1.  احمدوند،ح. امیری،ح. اکباتانذهمدانی، س. باقری ش.1391. ویژگی های آنتی اکسیدانی عصاره هیدروالکلی و اسانس برگ گیاه ویتکس (Vitex pseudo-negundo). ; 14 (2) :5-13.

2. رفیعی،ز.جعفری، س،م.اعلمی،م.خمیری،م. 1392. ویژگی های آنتی اکسیدانی عصاره برگ زیتون و کاربرد آن در روغن آفتابگردان، مجله پژوهش های صنایع غذایی،جلد21،شماره1،صفحه12-23.

3. عشقی,ن.حدادخداپرست,م،ح.حسینی,ف.بلوریان،ش. 1392. مقایسه کارایی آنتی اکسیدانی کورکومین زردچوبه با آنتی اکسیدان های طبیعی و سنتزی در سیستم مدل غذایی (روغن سویا)، نوآوری در علوم و فناوری غذایی (علوم و فناوری غذایی)،دوره5،شماره1،صفحه13-22.

4. عیوقی، ف. برزگر، م. سحری، م ع. نقدی بادی، ح. بهار (1388). بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی در روغن سویا و مقایسه ی آن با آنتی اکسیدان های (Anethum graveolens) اسانس شوید شیمیایی، فصلنامه گیاهان دارویی، سال هشتم، دوره دوم، شماره مسلسل سی ام.

5. قره خانی،م.قربانی،م.ابراهیم زاده،م،ع.جعفری،س،م. صادقی ماهونک،ع. 1388. اثر عصاره برگ گیاه گزنه (Urtica dioica) در جلوگیری از اکسیداسیون روغن سویا، مجله الکترونیک فرآوری و نگهداری مواد غذایی، جلد اول، شماره دوم،صفحه 85-102.

6. میرزایی، ع. محمدی، ج. میرزایی، ن. میرزایی، م. 1390.  ارزیابی خواص آنتی اکسیدانی و فنل تام عصاره هیدروالکلی خاکشی، بارهنگ، زنیان، گشنیز و شنبلیله. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا.; 1 (3) :160-167.

7. نادری،غ.خلیلی،م.کریمی،م.سلطانی،م. 1389. بررسی مصرف خوراکی و تزریق داخل صفاقی عصاره گیاه وج (Acorus calamus L.) بر میزان حافظه و یادگیری در مو شها ی صحرایی نر، فصلنامه گیاهان دارویی، سال نهم، دوره دوم، شماره 34 .

8. Bogner, J .2011. Acorales (Sweet Flag). In: eLS. John Wiley & Sons, Ltd: Chichester.DOI: 10.1002/9780470015902.a0003701.pub2

9. Burits, M., Bucar, F .2000.Antioxidant activity of Nigella sativa essential oil. Phytotheraphy Research 14, 323–328.

10. Espin, J.C, Soler, C and wichers H.J.2000.characterisation of the total free radical scavenger capacity of vegetabale pils and oil fractions using 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl radical.J.of Agr.and food chemistry, 48:648-656.

11. Gholipour,A & Sonboli,A. 2013. Rediscovery of Acorus calamus (Acoraceae) in Iran. Taxonomy and Biosystematics, 5th Year, No. 15                          .

 

12. Haumann, B.F. 1994. Antioxidants: Health implications still debated. INFORM 5:52-242.

13. Iqbal,S., Haleem,S., Akhtar,M., Zia-ul-Haq, M., Akbar, J. 2008. Efficiency of pomegranate peel extracts in stabilization of sunflower oil under accelerated conditions ,Journal of Food Research International, 41 (2), 194-200.

14. Kim YH, Cho J, Kong JY, Yang CH, Park CG.2002. Protection of cultured rat corticalneurons from excitotoxicity by asarone, a major essential oil component in the rhizomes of Acorus gramineus. Life Sci. 71(5): 591 - 9.

15. Mirheidar H. .aref kiahi.1375 Daftar NashrFarhang Eslami. Eslamic Republic of Iran. pp: 342 - 5.

16. Mahdavi, D.L., Deshpande, S.S. and Salunkhe, D.K. 1996. Food Antioxidants New York: Marcel Dekker, Inc,USA.378P.

17.Nabavi,S.F. Ebrahimzadeh,M.A. Nabavi,S.M. Eslami, B. Dehpour,A.2010. Antihemolytic and antioxidant activities of Biebersteinia multifida. European Review for Medical and Pharmacological Sciences. 14: 823-830.

18. Rakic, S., Povenovic, D., Tesvic, V., Simic, M., and Maletic, R. 2006. Oakacorn, polyphenols and antioxidant activity in function food. IJFE. 74: 416-423.

19. Seabury, k., 2002 .The effect of antioxidants in preventing farther oxidation in TBA analysis. California state science fair. Project number, Jo404.

20. Shantha, N.C., and Decker E.A . 1994. Rapid, sensitive, iron-based spectrophotometric methods for determination of peroxide values of food lipids. Journal of the American Oil Chemis' Society, 77: 21–424.

21. Stoilova I, Krastanov A, Stoyanova A, Denev P, Gargova S. 2007. Antioxidant activity of ginger extract(Zingiber officinale). Food Chemistry; 102: 764-70.

22.Unver, A , Arslan, D, Ozcan, M.M and Akbulut, M. 2009. Phenolic content and antioxidant activity of some spices, World Appl, Sci, J. 6: 373 - 7.

 

23. Zhang XL, Sullivan JA, Moskal JR,Stanton PK.2008. A NMDA receptor glycine site partial agonist, GLYX-13, simultaneously enhances LTP and reduces LTD at Schaffer collateral-CA1 synapses in hippocampus.Neuropharmacology. 55: 1238 - 50.

24. Zia-ur, R., Habib, F., Shah, W.H. 2004. Utilization of potato peels extract as a natural antioxidant in soy bean oil.Journal of Food Chemistry. (85): 215–20.

 

 

 

1.  احمدوند،ح. امیری،ح. اکباتانذهمدانی، س. باقری ش.1391. ویژگی های آنتی اکسیدانی عصاره هیدروالکلی و اسانس برگ گیاه ویتکس (Vitex pseudo-negundo). ; 14 (2) :5-13.

2. رفیعی،ز.جعفری، س،م.اعلمی،م.خمیری،م. 1392. ویژگی های آنتی اکسیدانی عصاره برگ زیتون و کاربرد آن در روغن آفتابگردان، مجله پژوهش های صنایع غذایی،جلد21،شماره1،صفحه12-23.

3. عشقی,ن.حدادخداپرست,م،ح.حسینی,ف.بلوریان،ش. 1392. مقایسه کارایی آنتی اکسیدانی کورکومین زردچوبه با آنتی اکسیدان های طبیعی و سنتزی در سیستم مدل غذایی (روغن سویا)، نوآوری در علوم و فناوری غذایی (علوم و فناوری غذایی)،دوره5،شماره1،صفحه13-22.

4. عیوقی، ف. برزگر، م. سحری، م ع. نقدی بادی، ح. بهار (1388). بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی در روغن سویا و مقایسه ی آن با آنتی اکسیدان های (Anethum graveolens) اسانس شوید شیمیایی، فصلنامه گیاهان دارویی، سال هشتم، دوره دوم، شماره مسلسل سی ام.

5. قره خانی،م.قربانی،م.ابراهیم زاده،م،ع.جعفری،س،م. صادقی ماهونک،ع. 1388. اثر عصاره برگ گیاه گزنه (Urtica dioica) در جلوگیری از اکسیداسیون روغن سویا، مجله الکترونیک فرآوری و نگهداری مواد غذایی، جلد اول، شماره دوم،صفحه 85-102.

6. میرزایی، ع. محمدی، ج. میرزایی، ن. میرزایی، م. 1390.  ارزیابی خواص آنتی اکسیدانی و فنل تام عصاره هیدروالکلی خاکشی، بارهنگ، زنیان، گشنیز و شنبلیله. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا.; 1 (3) :160-167.

7. نادری،غ.خلیلی،م.کریمی،م.سلطانی،م. 1389. بررسی مصرف خوراکی و تزریق داخل صفاقی عصاره گیاه وج (Acorus calamus L.) بر میزان حافظه و یادگیری در مو شها ی صحرایی نر، فصلنامه گیاهان دارویی، سال نهم، دوره دوم، شماره 34 .

8. Bogner, J .2011. Acorales (Sweet Flag). In: eLS. John Wiley & Sons, Ltd: Chichester.DOI: 10.1002/9780470015902.a0003701.pub2

9. Burits, M., Bucar, F .2000.Antioxidant activity of Nigella sativa essential oil. Phytotheraphy Research 14, 323–328.

10. Espin, J.C, Soler, C and wichers H.J.2000.characterisation of the total free radical scavenger capacity of vegetabale pils and oil fractions using 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl radical.J.of Agr.and food chemistry, 48:648-656.

11. Gholipour,A & Sonboli,A. 2013. Rediscovery of Acorus calamus (Acoraceae) in Iran. Taxonomy and Biosystematics, 5th Year, No. 15                          .

 

12. Haumann, B.F. 1994. Antioxidants: Health implications still debated. INFORM 5:52-242.

13. Iqbal,S., Haleem,S., Akhtar,M., Zia-ul-Haq, M., Akbar, J. 2008. Efficiency of pomegranate peel extracts in stabilization of sunflower oil under accelerated conditions ,Journal of Food Research International, 41 (2), 194-200.

14. Kim YH, Cho J, Kong JY, Yang CH, Park CG.2002. Protection of cultured rat corticalneurons from excitotoxicity by asarone, a major essential oil component in the rhizomes of Acorus gramineus. Life Sci. 71(5): 591 - 9.

15. Mirheidar H. .aref kiahi.1375 Daftar NashrFarhang Eslami. Eslamic Republic of Iran. pp: 342 - 5.

16. Mahdavi, D.L., Deshpande, S.S. and Salunkhe, D.K. 1996. Food Antioxidants New York: Marcel Dekker, Inc,USA.378P.

17.Nabavi,S.F. Ebrahimzadeh,M.A. Nabavi,S.M. Eslami, B. Dehpour,A.2010. Antihemolytic and antioxidant activities of Biebersteinia multifida. European Review for Medical and Pharmacological Sciences. 14: 823-830.

18. Rakic, S., Povenovic, D., Tesvic, V., Simic, M., and Maletic, R. 2006. Oakacorn, polyphenols and antioxidant activity in function food. IJFE. 74: 416-423.

19. Seabury, k., 2002 .The effect of antioxidants in preventing farther oxidation in TBA analysis. California state science fair. Project number, Jo404.

20. Shantha, N.C., and Decker E.A . 1994. Rapid, sensitive, iron-based spectrophotometric methods for determination of peroxide values of food lipids. Journal of the American Oil Chemis' Society, 77: 21–424.

21. Stoilova I, Krastanov A, Stoyanova A, Denev P, Gargova S. 2007. Antioxidant activity of ginger extract(Zingiber officinale). Food Chemistry; 102: 764-70.

22.Unver, A , Arslan, D, Ozcan, M.M and Akbulut, M. 2009. Phenolic content and antioxidant activity of some spices, World Appl, Sci, J. 6: 373 - 7.

 

23. Zhang XL, Sullivan JA, Moskal JR,Stanton PK.2008. A NMDA receptor glycine site partial agonist, GLYX-13, simultaneously enhances LTP and reduces LTD at Schaffer collateral-CA1 synapses in hippocampus.Neuropharmacology. 55: 1238 - 50.

24. Zia-ur, R., Habib, F., Shah, W.H. 2004. Utilization of potato peels extract as a natural antioxidant in soy bean oil.Journal of Food Chemistry. (85): 215–20.

 

 

 

1.  احمدوند،ح. امیری،ح. اکباتانذهمدانی، س. باقری ش.1391. ویژگی های آنتی اکسیدانی عصاره هیدروالکلی و اسانس برگ گیاه ویتکس (Vitex pseudo-negundo). ; 14 (2) :5-13.

2. رفیعی،ز.جعفری، س،م.اعلمی،م.خمیری،م. 1392. ویژگی های آنتی اکسیدانی عصاره برگ زیتون و کاربرد آن در روغن آفتابگردان، مجله پژوهش های صنایع غذایی،جلد21،شماره1،صفحه12-23.

3. عشقی,ن.حدادخداپرست,م،ح.حسینی,ف.بلوریان،ش. 1392. مقایسه کارایی آنتی اکسیدانی کورکومین زردچوبه با آنتی اکسیدان های طبیعی و سنتزی در سیستم مدل غذایی (روغن سویا)، نوآوری در علوم و فناوری غذایی (علوم و فناوری غذایی)،دوره5،شماره1،صفحه13-22.

4. عیوقی، ف. برزگر، م. سحری، م ع. نقدی بادی، ح. بهار (1388). بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی در روغن سویا و مقایسه ی آن با آنتی اکسیدان های (Anethum graveolens) اسانس شوید شیمیایی، فصلنامه گیاهان دارویی، سال هشتم، دوره دوم، شماره مسلسل سی ام.

5. قره خانی،م.قربانی،م.ابراهیم زاده،م،ع.جعفری،س،م. صادقی ماهونک،ع. 1388. اثر عصاره برگ گیاه گزنه (Urtica dioica) در جلوگیری از اکسیداسیون روغن سویا، مجله الکترونیک فرآوری و نگهداری مواد غذایی، جلد اول، شماره دوم،صفحه 85-102.

6. میرزایی، ع. محمدی، ج. میرزایی، ن. میرزایی، م. 1390.  ارزیابی خواص آنتی اکسیدانی و فنل تام عصاره هیدروالکلی خاکشی، بارهنگ، زنیان، گشنیز و شنبلیله. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا.; 1 (3) :160-167.

7. نادری،غ.خلیلی،م.کریمی،م.سلطانی،م. 1389. بررسی مصرف خوراکی و تزریق داخل صفاقی عصاره گیاه وج (Acorus calamus L.) بر میزان حافظه و یادگیری در مو شها ی صحرایی نر، فصلنامه گیاهان دارویی، سال نهم، دوره دوم، شماره 34 .

8. Bogner, J .2011. Acorales (Sweet Flag). In: eLS. John Wiley & Sons, Ltd: Chichester.DOI: 10.1002/9780470015902.a0003701.pub2

9. Burits, M., Bucar, F .2000.Antioxidant activity of Nigella sativa essential oil. Phytotheraphy Research 14, 323–328.

10. Espin, J.C, Soler, C and wichers H.J.2000.characterisation of the total free radical scavenger capacity of vegetabale pils and oil fractions using 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl radical.J.of Agr.and food chemistry, 48:648-656.

11. Gholipour,A & Sonboli,A. 2013. Rediscovery of Acorus calamus (Acoraceae) in Iran. Taxonomy and Biosystematics, 5th Year, No. 15                          .

 

12. Haumann, B.F. 1994. Antioxidants: Health implications still debated. INFORM 5:52-242.

13. Iqbal,S., Haleem,S., Akhtar,M., Zia-ul-Haq, M., Akbar, J. 2008. Efficiency of pomegranate peel extracts in stabilization of sunflower oil under accelerated conditions ,Journal of Food Research International, 41 (2), 194-200.

14. Kim YH, Cho J, Kong JY, Yang CH, Park CG.2002. Protection of cultured rat corticalneurons from excitotoxicity by asarone, a major essential oil component in the rhizomes of Acorus gramineus. Life Sci. 71(5): 591 - 9.

15. Mirheidar H. .aref kiahi.1375 Daftar NashrFarhang Eslami. Eslamic Republic of Iran. pp: 342 - 5.

16. Mahdavi, D.L., Deshpande, S.S. and Salunkhe, D.K. 1996. Food Antioxidants New York: Marcel Dekker, Inc,USA.378P.

17.Nabavi,S.F. Ebrahimzadeh,M.A. Nabavi,S.M. Eslami, B. Dehpour,A.2010. Antihemolytic and antioxidant activities of Biebersteinia multifida. European Review for Medical and Pharmacological Sciences. 14: 823-830.

18. Rakic, S., Povenovic, D., Tesvic, V., Simic, M., and Maletic, R. 2006. Oakacorn, polyphenols and antioxidant activity in function food. IJFE. 74: 416-423.

19. Seabury, k., 2002 .The effect of antioxidants in preventing farther oxidation in TBA analysis. California state science fair. Project number, Jo404.

20. Shantha, N.C., and Decker E.A . 1994. Rapid, sensitive, iron-based spectrophotometric methods for determination of peroxide values of food lipids. Journal of the American Oil Chemis' Society, 77: 21–424.

21. Stoilova I, Krastanov A, Stoyanova A, Denev P, Gargova S. 2007. Antioxidant activity of ginger extract(Zingiber officinale). Food Chemistry; 102: 764-70.

22.Unver, A , Arslan, D, Ozcan, M.M and Akbulut, M. 2009. Phenolic content and antioxidant activity of some spices, World Appl, Sci, J. 6: 373 - 7.

 

23. Zhang XL, Sullivan JA, Moskal JR,Stanton PK.2008. A NMDA receptor glycine site partial agonist, GLYX-13, simultaneously enhances LTP and reduces LTD at Schaffer collateral-CA1 synapses in hippocampus.Neuropharmacology. 55: 1238 - 50.

24. Zia-ur, R., Habib, F., Shah, W.H. 2004. Utilization of potato peels extract as a natural antioxidant in soy bean oil.Journal of Food Chemistry. (85): 215–20.