تحلیل محتوای کتاب‌های تفکر و سبک زندگی دوره اول متوسطه برحسب میزان توجه به مولفه‌های سرمایه فرهنگی

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 5، دوره 12، شماره 31، شهریور 1396، صفحه 117-142   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

محمد حرفتی سبحانی^{* 1}؛ موسی پیری²

¹کارشناس ارشد برنامه‌ریزی درسی، گروه علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

²دانشیار برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب­های تفکر و سبک زندگی دوره متوسطه اول، برحسب میزان توجه به مولفه­های سرمایه فرهنگی بود. با توجه به اینکه کتاب­های تفکر و سبک زندگی کتاب­های جدیدالتالیفی هستند که در راستای تقویت مهارت‌های تفکر و پرورش عادات اصیل اجتماعی و فرهنگی وارد عرصه کتاب­های درسی گشته‌اند، ضرورت بررسی جایگاه مولفه­های سرمایه فرهنگی در آنها بیش از پیش احساس می‌شود. جامعه آماری این پژوهش شامل محتوای تمامی کتاب­های تفکر و سبک زندگی دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 95-94 بوده و برای بالابرن تعمیم‌پذیری پژوهش، نمونه آماری با جامعه آماری یکسان در نظر گرفته شد. ابزار پژوهش شامل سیاهه­ تحلیل محتوای محقق ساخته سرمایه فرهنگی برحسب نظریه بوردیو بود که جهت برآورد روایی ابزار از روایی محتوایی استفاده شد. پایایی سیاهه تحلیل نیز از طریق روش اسکات برابر 54/89 درصد محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها در گام نخست از سنجش فراوانی و سپس برای برآورد باراطلاعاتی و ضریب اهمیت مولفه‌ها و مقوله‌ها از روش آنتروپی شانون استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد که در بین مولفه‌های سرمایه فرهنگی، مولفه نهادینه که سبب رسمیت بخشیدن نهادی به سرمایه فرهنگی تجسم­یافته و بهره‌مندی ازاثرات و پاداش آن در جامعه شود از کمترین میزان توجه برخوردار بوده، مولفه عینیت‌یافته توجه تا اندازه‌ای مطلوب را داشته و مولفه تجسم‌یافته که بیشترین ارتباط را با با اصول و محورهای کتاب­های تفکر و سبک زندگی دارد جایگاهی درخور ندارد. گذشته از این در بخش مقوله­ها نیز نوعی ناهمگونی به چشم می­خورد و مقوله­های گرانمایه­ای نظیر موسیقی، محیط مجازی، شبکه‌های اجتماعی، توجه به مفاخر و مفاهیم میهنی و شرکت در جشنواره­ها و مسابقات علمی و فرهنگی و کسب مدارک ادبی، هنری و ورزشی هیچ جایگاهی در کتاب­های یاد شده ندارند.
 

کلیدواژه‌ها

سرمایه فرهنگی؛ کتاب‌های تفکر و سبک زندگی؛ دوره اول متوسطه؛ تحلیل محتوا

مراجع

 

آذر، عادل. بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده ها در تحلیل محتوا. فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، دوره11، شماره های37 و 38،1380،18-1.

اسکات، ویلیام  تئوری حسابداری مالی. مترجم: علی پارسائیان، جلد اول، ( تهران، ترمه، 1391).

برنامه درسی جمهوری اسلامی ایران.  مصوب جلسات 857 الی 872 شورای عالی آموزش و پرورش تاریخ 9/12/90 الی 28/6/1391،(تهران، شورای عالی آموزش و پرورش، 1390).

بوردیو، پی یر . نظریه کنش: دلائل عملی و انتخاب عقلانی. مترجم: مرتضی مردیها، ( تهران، فلسفه،1393)

بوردیو، پی یر و همکاران. شکل های سرمایه؛ سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه. مترجم: حسن پویان وافشین خاکباز، (تهران ، شیرازه، 1389).

ترییاندیس، هری چارالامبوس. فرهنگ رفتار اجتماعی. مترجم: نصرت فتحی، (تهران، رسانش،1391)

درویشی، لیلا و احمدی، پروین. تحلیل محتوای برنامه های فرهنگی دوره متوسطه براساس نمادهای ملی و مذهبی.  فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی، 9دوره ، شماره 8، 1391،32-15.

روحانی، حسن. درآمدی بر نظریه سرمایه فرهنگی. فصلنامه راهبرد، دوره 18، شماره53،1388،35-7.

سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه روش­های تحقیق در علوم رفتاری، جلد ششم، (تهران، آگاه،1393)

صالحی امیری، رضا. سرمایه فرهنگی، جلد اول،(تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک، 1391).

فتحی واجارگاه، کوروش. اصول برنامه­ریزی درسی، جلد پنجم، (تهران، ایران زمین، 1393).

قادری، طاهره و رضایی، سپیده. رابطه سرمایه فرهنگی و گرایش جوانان به مد ( تفاوت بین دختران و پسران). فصلنامه علوم اجتماعی،شماره 66،1393،35-1.

کارکنان نصرآبادی، محمد؛ جعفرپور مرتضی و بروری آررانی، زینب.. عوامل موثر بر سرمایه های فرهنگی در شهرستان­های کاشان و آران و بیدگل، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره8،1391، 170-143 .

گرشاسبی فخر، سعید (1394). پایان نامه دکترای تخصصی با عنوان بررسی سرمایه فرهنگی بر تولید ناخالص داخلی در استان های ایران، اساتید راهنما: رضا رنج پور وسید کمال صادقی، استاد مشاور: محمد علی متفکر آزاد ،تبریز، دانشگاه تبریز.

گنجی، محمد و حیدریان، امین. سرمایه فرهنگی و اقتصاد فرهنگ، فصلنامه راهبرد، دوره 23 ،شماره 72،1393، 97-77.

گیدنز، آنتونی و بردسال، کارن.جامعه شناسی، مترجم: حسن چاوشیان، (تهران، نی، 1393).

محمدی مهر، غلامرضا. روش تحلیل محتوا (راهنمای عملی تحقیق)، (تهران، دانش نگار، 1394).

ملکی، حسن. مقدمات برنامه ریزی درسی، (تهران،سمت، 1391).

نیازی، محسن و کارکنان، محمد. تبیینجامعهشناختیرابطهسرمایهفرهنگیخانوادهباهویت اجتماعیجوانان. فصلنامه مطالعات ملی،دوره 8، شماره 3،1386، 81-55.

 

Di Maggio, P and Mohr, J. Cultural Capital, Educational Attainment andMarital Selection. American Journal of Sociology, 90,6,1985, 210–32.

Edgerton, J. D. & Robert, L. W. Cultural capital or habitus? Bourdieu and beyond in the explanation of enduring educational inequality. Theory and Research in Education,12,2,2014,193-220.

Farkas, G. Cognitive skills and noncognitive traits and behaviors in stratification processes. Annual Review of Sociology, 29,2003, 541–562.

Lareau, A &. Weninger, E.B. Cultural Capital In Educational Research: A Critical Assessment. Journal Of The Theory and socity,32,2003, 267-286.

Marteleto, L and Andrade, F .The Educational Achievement of Brazilian Adolescents: Cultural Capital and the Interaction between Families and Schools. Sociology of Education, 87,1,2013, 16–35.

Smith, B.. Mentoring At-Risk Students Through Ihe Hidden Curriculum Of Higher Education. (United Kingdom, Lexington Books,2013)

Swartz. D. Culture and power: the sociology of Pierre Bourdieu. (The university of Chicago press1997).

Swidler, A.. Culture in action: Symbols and strategies. American Sociological Review. 51,1986, 273–286.

Wang, H. The Effects of Cultural Capital on Educational Aspirations among Adolescents in Macau. Chinese Sociological Review, 44,2,2011,52-75.