چالش های ترجمه قرآن

مطالعات نقد ادبی

مقاله 6، دوره 12، شماره 45، شهریور 1396، صفحه 117-133   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

نسرین انصاریان^*

مدرس و پژوهشگر جامعه الزهرا(س)

چکیده

قرآن، کتاب دینی برای همه انسان­ها بوده و رساندن پیام قرآن یک وظیفه دینی همگانی است، به دلیل عربی بودن ابتدائی­ترین وسهل­ترین راه فهم آن، ترجمه است که دارای مراحل مختلفی بوده و امکان به وجود آمدن چالش در هر مرحله وجود دارد از این رو طرح چالش­ها و بیان راه­کار برای رفع آنها در تقویت ارائه ترجمه­هایی کم نقص، کارساز است. در این پژوهش تلاش شد با تدبر و تعمق در آیات قرآن وتفاسیر پیرامون آنها و با تکیه بر روش تحلیل محتوائی برای هر یک از مراحل ترجمه، چالش­هائی مطرح و اشکالات چند ترجمه  و راه­کار لازم برای رفع آن­ها بیان گردد. دست­آورد تحقیق این شد که ترجمه­ای موفق است که در آن مترجم از همکاری متخصصان در علوم واژه شناسی، صرف، نحو و بلاغت بهره گرفته همین طور از وجود فردی که حافظ قرآن است و نیز از فردی که مسلط به گویش عربی است  بهره گردد.

کلیدواژه‌ها

تفاوت مترادفات؛ اوزان صرفی؛ اعراب‌های متعدد؛ بلاغت حروف جر؛ یکسان سازی؛ معادل یابی

مراجع

ابن منظور، محمد بن مکرم.(1414). لسان العرب، 15جلد، بیروت: دار صادر ، چاپ3.

ابن‏عادل، عمر بن على.(1419). اللباب فى علوم الکتاب، 20جلد، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ1.

ابن‏عاشور، محمدطاهر.(1420). تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، 30جلد، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، چاپ1.

ابن‏عرفه، محمد بن محمد.(2008). تفسیر ابن عرفة، 4جلد، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ1.

ابن‏عطیه، عبدالحق بن غالب.(1422). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز،بیروت: 6جلد، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ1.

ابوالفتوح رازى، حسین بن على.(1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، 20جلد، مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، چاپ1.

ابوحیان، محمد بن یوسف.(1420). البحر المحیط فى التفسیر، 11جلد، بیروت: دار الفکر، چاپ1.

ارفع، کاظم.(1381). ترجمه قرآن (ارفع)، 1جلد، تهران: فیض کاشانى، چاپ1.

ازهرى، محمد بن احمد.(1421). تهذیب اللغة، 15جلد، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ 1.

اشکورى، محمد بن على.(1373). تفسیر شریف لاهیجى، 4جلد، تهران: دفتر نشر داد، چاپ1.

آلوسى، محمود بن عبدالله.(1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، 16جلد،بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ1.

آیتى، عبدالمحمد.(1374). ترجمه قرآن (آیتى)، 1جلد، تهران: صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران، انتشارات سروش، چاپ4.

بروجردى، محمدابراهیم.(1366). ترجمه قرآن (بروجردى)، 1جلد، تهران: کتابخانه صدر، چاپ6.

بلاغى، عبدالحجه.(1386). حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، 7جلد، قم: حکمت (چاپخانه)، چاپ1.

بنت الشاطى‏، عائشة.(1404). الإعجاز البیانی للقرآن، قاهره: دارالمعارف‏، چاپ2.

پاینده، ابوالقاسم.(1375). ترجمه قرآن (ابو القاسم پاینده)، 1جلد، تهران: جاویدان، چاپ5.

پورجوادى، کاظم.(1414). ترجمه قرآن (پورجوادى)، 1جلد، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامى، چاپ1.

ثعلبى، احمد بن محمد.(1422). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، 10جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ1.

جوهرى، اسماعیل بن حماد.(1376). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، 6جلد، بیروت: دار العلم للملایین، چاپ1.

حجتى، مهدى.(1384). گلى از بوستان خدا (ترجمه قرآن)، 1جلد، قم: بخشایش، چاپ6.

خسروانى، علیرضا.(1390). تفسیر خسروى، 8جلد، تهران: کتابفروشى اسلامیه، چاپ1.

خفاجى، احمد بن محمد.(1417). حاشیة الشهاب المسماة عنایة القاضی و کفایة الراضی على تفسیر البیضاوی، 9جلد، لبنان، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون ، چاپ1.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد.(1383). مفردات ألفاظ القرآن، 1جلد، بیروت: دار القلم ، چاپ1.

رضایى اصفهانى، محمدعلى.(1383). ترجمه قرآن (رضایى)، 1جلد، قم: موسسه تحقیقاتى فرهنگى دارالذکر، چاپ1.

زمخشرى، محمود بن عمر.(1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، 4جلد، لبنان، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ3.

سمرقندى، نصر بن محمد.(1416). تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم، 3جلد، لبنان، بیروت: دار الفکر، چاپ1.

سمین، احمد بن یوسف.(1414). الدر المصون فى علوم الکتاب المکنون، 6جلد، لبنان، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ1.

سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر.(1380). ترجمه الاتقان فى علوم القرآن، 2جلد، تهران: امیر کبیر، چاپ3.

شهرستانى، محمد بن عبدالکریم.(1387). تفسیر الشهرستانی المسمى مفاتیح الأسرار و مصابیح الأبرار، 2جلد، تهران: مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط، چاپ1.

شیخ‏زاده، محمد بن مصطفى.(1419). حاشیه محیى الدین شیخ زاده على تفسیر القاضى البیضاوى، 8جلد، لبنان، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ1.

طالقانى، محمود.( 1362). پرتوى از قرآن، 6جلد، تهران: شرکت سهامى انتشار، چاپ4.

طاهرى قزوینى، على‏اکبر.(1380). ترجمه قرآن (طاهرى)، 1جلد، تهران: قلم، چاپ1.

طباطبایى، محمدحسین.(1374). ترجمه تفسیر المیزان، 20جلد، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ5.

طبرانى، سلیمان بن احمد.(2008). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، 6جلد، اردن، اربد: دار الکتاب الثقافی، چاپ1.

طبرسى، فضل بن حسن.(1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 10جلد، تهران: ناصر خسرو ، چاپ3.

طریحى، فخر الدین بن محمد.(1375). مجمع البحرین، 6جلد،تهران: مرتضوی، چاپ3.

عسکرى، حسن بن عبدالله.(1400). الفروق فى اللغة، 1جلد، بیروت: دار الافاق الجدیدة ، چاپ1.

فخر رازى، محمد بن عمرو.(1420). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، 32جلد، لبنان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ3.

فراء، یحیى بن زیاد.(1980). معانى القرآن (فراء)، 3جلد، مصر، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ2.

فراستخواه‏، مقصود.(1376). زبان قرآن، 1جلد، تهران: علمى و فرهنگى‏، چاپ1.

فراهیدى، خلیل بن احمد.(1409). کتاب العین، 9جلد، قم: نشر هجرت، چاپ 2.

فیومى، احمد بن محمد.(1414). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، 2جلد، قم: موسسه دار الهجرة،چاپ2.

قرشى بنابى، على‏اکبر.(1375). تفسیر احسن الحدیث، 12جلد، بنیاد بعثت، تهران: مرکز چاپ و نشر، چاپ2.

کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله.(1313). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، 10جلد، تهران: کتابفروشى اسلامیه، چاپ1.

کاشفى، حسین بن على.(بی تا). تفسیر حسینى (مواهب علّیه)، 1جلد، سراوان: کتابفروشى نور، چاپ1.

محمد کریم الکواز، محمد کریم و  سیدى‏، سید حسین.(1386). سبک‏شناسى اعجاز بلاغى قرآن‏، 1جلدی، تهران: سخن‏، چاپ1.

مرتضى زبیدى، محمد بن محمد.(1414). تاج العروس من جواهر القاموس، 20جلد، بیروت: دار الفکر، چاپ1.

مرکز فرهنگ و معارف قرآن.(1385). ترجمه قرآن (مرکز فرهنگ و معارف قرآن)، 1جلد، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم)، چاپ1.

مصطفوی، حسن.(1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏.

مکى بن حموش.(1423). مشکل اعراب القرآن، 1جلد، لبنان، بیروت: دار الیمامة، چاپ3.

میبدى، احمد بن محمد.(1371). کشف الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى )، 10جلد، تهران: امیر کبیر، چاپ5.

نظام الاعرج، حسن بن محمد.(1416). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، 6جلد، لبنان، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ1.

الهى قمشه‏اى، مهدى.(1380). ترجمه قرآن (الهى قمشه‏اى)، 1جلد، قم: فاطمه الزهراء، چاپ2.

یاسوف‏، احمد.(1419). جمالیات المفردة القرآنیة، 1جلدی، دمشق: دار المکتبى‏، چاپ2.