ظرفیت دیداری در برابر فرایند شناختی: کاهش خطاهای دیکته از نوع حروف هم آوا

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 5، دوره 14، شماره 55، فروردین 1397، صفحه 285-304   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

حمیدرضا حسن آبادی^{* 1}؛ ندا جسری²؛ ربابه نوری قاسم آبادی³

¹استادیار روانشناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

²کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

³استادیار روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، مقایسۀ دو روش آموزشی تکلیف ـ فرایند و حافظه‌کاری در کاهش خطاهای دیکته از نوع حروف هم‌آوا، که ناشی از ضعف حافظة دیداری است، بود. بدین منظور آموزش‌ها در 10 جلسه به دانش‏‌‏آموزان پسر پایة سوم دبستان داده شد. شرکت‌کنندگان (30نفر) از میان دانش‌آموزان چهار دبستان پسرانه با توجه به نظر معلم‌ها و بررسی دیکته‌های پیشین و اجرای مقیاس هوشی وکسلر 4 انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و  گروه کنترل تقسیم شدند. در حین آموزش، به منظور بررسی میزان اثر آموزش بر حافظة دیداری از آزمون‌های حافظة دیداری (کیم کاراد و بنتون، 1945) استفاده شد. در پایان جلسة چهارم آزمون دیکته و آزمون‌های حافظه به منظور بررسی تغییرات و آخر کار آزمون نهایی و آزمون‌های حافظة دیداری و پس از بیست روز آزمون‌های پیگیری اجرا شد. نتایج تحلیل واریانس با اندازه‏‌‏گیری مکرر نشان داد که روش‏‌‏های آموزشی تکلیف ـ فرایند و حافظه‌کاری موجب بهبود حافظة دیداری و در نتیجه کاهش خطاهای دیکته‌نویسی می شود و در عین حال روش حافظه‌کاری از روش تکلیف ـ فرایند مؤثرتر است. بنابراین، می‌توان این روش‌ها را در کنار سایر روش‌های اصلاحی ـ ترمیمی به کار گرفت.

کلیدواژه‌ها

ناتوانی در دیکته‌نویسی؛ خطای دیکته‌نویسی؛ آموزش تکلیف ـ فرایند؛ حافظة دیداری؛ آموزش حافظه‌کاری

مراجع

ارجمندنیا، ع.، شریفی، ع. و رستمی، ر. (1393). اثربخشی برنامة تمرین رایانه‌ای شناختی بر عملکرد حافظه فعال دیداری فضایی دانش‌آموزان با مشکلات ریاضی. ناتوانی‌های یادگیری، 3، 24-6.

افروز، غ.، قاسم‌زاده، س.، تازیکی، ط.، مهاجرانی، م. و دالوند، م. (1393). اثربخشی مداخلات حسی-حرکتی بر افزایش دامنة توجه دانش‌آموزان با ناتوانی‌های یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری، 4، 37-23.

آقابابایی، س.، ملک‌پور، م. و عابدی، ا. (1391). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد تحصیلی با ناتوانی‌های یادگیری املا. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، 14، 72-63.

آقابابایی، س.، ملک‌پور، م. و عابدی، ا. (1390). مقایسه کنش‌های اجرایی در کودکان با و بدون ناتوانی یادگیری املا: عملکرد در آزمون عصب ـ روان‌شناختی نپسی. مجله روان‌شناسی بالینی، 3(4)، 40-35.

آناستازی، آ. (1371). روان آزمایی. ترجمه م. براهنی. تهران: دانشگاه تهران (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1982).

بزرگمنش، ا. و عبداللهی، م. ح. (1391). تأثیر تصویرسازی ذهنی بر عملکرد حافظه بینایی و کلامی دانش‌آموزان. مجله روان‌شناسی، 1، 15-3.

بهراد، ب. (1384). فراتحلیل شیوع ناتوانی‌های یادگیری در دانش‌آموزان ابتدایی ایران. پژوهش درحیطه کودکان استثنایی، 5، 436-417.

پاکت چی، ر.، یاریاری، ف. و مرادی، ع. (1392). تأثیر آموزش بازی‌های رایانه‌ای بر عملکرد حافظه بینایی دانش‌آموزات نارساخوان. تعلیم و تربیت استثنایی. 6، 38-30.

تبریزی، م. (1384). درمان ناتوانی دیکته‌نویسی. تهران: فراروان.

دالوند، م. و الهی، ط. (1390). عملکرد حافظه کاری در کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ریاضی. فصلنامه علوم رفتاری، 6، 115-94.

درخانی، ز.، کجباف، م. ب.، مولوی، ح. و امیری، ش. (1387). تأثیر روش‌های آموزش فرایند و آموزش تکلیف-فرایند بر عملکرد املانویسی در دانش‌آموزان دبستانی. فصلنامه پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 9، 102-91.

زندی، ب.، نعمت‌زاده، ش.، سمایی، م. و نبی‌فر، ش. (1385). بررسی و توصیف خطاهای دانش‌آموزان پایه دوم دبستان. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 6 (32)، 660-639.

ساداتی، آ.، سازمند، ع. ح.، میرزایی، ه. و کریملو، م. (1388). بررسی تأثیر فعالیت‌های حرکتی درشت بر فرایند توجه دانش‌آموزان پسر مبتلا به نشاگان داون. توان‌بخشی، 10، 37-31.

سعدالهی، ع.، سلمانی، م.، افتخاری، ز.، بختیاری، ج.، کبی، ف.، محمدی، ا.، مداح، م.، رضایی، ح. و قربانی، ر. (1389). خطاهای دیکته‌نویسی دانش‌آموزان مدارس ابتدایی در جمعیت‌های ایرانی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، 12، 59-53.

سلطانلو، م.، علیایی، غ.، تهرانی‌دوست، م.، عبدالوهاب، م.، باقری، ح. و فقیه‌زاده، س. (1386). مقایسه حافظه کاری فضایی و استفاده از راهکارها در کودکان مبتلا به فلج مغزی دایپلژی اسپاتیک با کودکان طبیعی 7 تا 12 سال. توان‌بخشی نوین، 2، 14-9.

سلیکوتیز، م. (1384). نارساخوانی و سایر مشکلات یادگیری. ترجمه ع. فاضلی. تهران: یسطرون (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2001).

شریفی، ط. و ربیعی، م. (1391). کاربرد چهارمین ویرایش آزمون هوشی وکسلر کودکان در تشخیص اختلال زبان نوشتاری و ریاضی. ناتوانی‌های یادگیری، 2، 75-59.

صانعی، ف.، کارشکی، ح.، غنائی‌چمن‌آباد، ع. و شکیبا، ا. (1393). اثربخشی بازآموزش اسنادی همراه با آموزش ویژه در بهبود حافظه دیداری و حافظه شنیداری دانش‌آموزان دارای اختلال دیکته مناطق روستایی. مجموعه مقالات دومین همایش ملی روان شناسی تربیتی.

عابدی، ا. و عریضی، ح. ر. (1383). بررسی و مقایسهاثربخشی روش‌های آموزش ریاضی به دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری دوره ابتدایی شهر اصفهان. گزارش نهایی طرح پژوهشی منتشرنشده، شورای تحقیقات آموزش و پرورش اصفهان، اصفهان.

عبدی، ا.، کرمی، م. و حاتمی، ج. (1391). اثربخشی تقویت حافظه دیداری به طریق بازی درمانی بر کاهش خطاهای املایی دانش‌آموزان دارای اختلال نوشتن. پژوهش در علوم توانبخشی، 4، 105-89.

فلاح چای، ر. (1374). بررسی اختلال خواندن و اختلال نوشتن در بین دانش آموزان ابتدایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

فلاول، ج. اچ. (1377). رشد شناختی. ترجمه ف. ماهر. تهران: رشد (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1977)

کامیابی، م.، تیموری، س. و مشهدی، ع. (1393). اثربخشی آموزش حافظه کاری بر کاهش مشکلات خواندن و بهبود حافظه کاری دانش‌آموزان نارساخوان. مجله تعلیم و تربیت استثنائی، 2، 41-33.

کالاگر، ج. ج. و کرک، س. ا. (1387). آموزش و پرورش کودکان استثنایی. ترجمه م. جوادیان. مشهد: آستان قدس رضوی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1989).

کرک، س. و چالفانت، ج. (1377). اختلال‌ها یادگیری: تحولی و تحصیلی. ترجمه س. رونقی، ز. خانجانی و م. وثوقی‌رهبری. تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1984).

گورمن، ج. (1384). اختلال‌ها عاطفی و ناتوانی‌های یادگیری در کلاس‌ها ابتدایی. ترجمه ح، راغب. تهران: پژوهشکده کودکان استثنایی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1999).

لرنر، ژ. (1390). ناتوانی‌های یاگیری: نظریه‌ها، تشخیص و راهبردهای تدریس. ترجمه ع. دانش. تهران: دانشگاه شهید بهشتی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1997).

مارنات، گ. (1389). راهنمای سنجش و آسیب روانی. ترجمه ح. پ. شریفی و دیگران. تهران: رشد (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2004).

محمدی، ف.، کرمی، ج. و بیرامی، م. (1387). بررسی میزان اثربخشی رویکرد تکلیف ـ فرایند در درمان ناتوانی ویژه یادگیری ریاضی. فصلنامه دانشگاه تبریز، 10، 129-107.

مرادی، ش. و میرمهدی، ر. (1389). تأثیر آموزش حافظه کاری و روش سازماندهی بر بهبود عملکرد نوشتاری دانش‌آموزان با اختلال بیان نوشتاری. مجله تعلیم و تربیت تربیت استثنایی، 103، 11-3.

مقدم، ک.، استکی، م.، سعادت، م. و کوشکی، ش. (1390). تأثیر آموزش نقاشی و سفالگری بر بهبود مهارت‌های ادراک دیداری فضایی و حافظه دیداری دانش‌آموزان با مشکلات حساب. کودکان استثنایی، 2، 141-150.

 ملکیان، ف. و آخوندی، آ. (1389). تأثیر چندرسانه‌ای آموزش در درمان اختلال املای دانش‌آموزان با اختلال ویژة یادگیری. اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 6، 162-145.

هونجانی، ا. (1386). بررسی تأثیر آموزش دقت بر توانایی دیکته‌نویسی دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری در اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه اصفهان.

 

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Pub­lishing.

Alloway T. P., Gathercole S. E., Willis, C., & Adams. A. M. (2004). A structural analysis of working memory and related cognitive skills in young chil­dren. Journal of Experimental Child Psychology, 87, 85-106.

Baddeley, A. D. (2002). Is working memory still work­ing? American Psychologist, 56, 851– 864.

Beers, K. (2003). When kids can’t read: What teachers can do a guide for Teachers? Portsmouth, NH: Heinemann.

Berninger, V. W., Abbott, R. D., Jones, J., Wolf, B. J., Gould, L., Anderson- Youngstrom, M., et al.(2006). Early development of language by hand composing, reading, listening, and speaking con­nections; three letter-writin modes; and fast map­ping in spelling. Developmental Neuropsychol­ogy, 29,134-156.              

Chacko, A., Uderman, J., Feirsen, N., Bedard, A, C., & Marks, D. (2013). Learning and Cognitive Disor­ders Multidiscipline Treatment Approaches. Child Adolesc Psychiatric Clin, 22, 457–477.

Cordewener, K. A. H., Bosman, A. M. T., & Verhoeven, L. (2012). Predicting early spelling difficulties in children with specific language im­pairment: A clinical perspective. Research in De­velopmental Disabilities, 33, 2279–2291.

Dahlin, K. R. E. (2011). Effects of working memory training on reading in children with special needs. Read Writ, 24, 479–491.

Feder, K. P., & Majnemer, A. (2003) Children’s hand­writing evaluation tools and their psychometric properties.  Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, 23(3), 65-84.

Graham, S. (1983). Effective spelling instruction. The Elementary School Journal, 83, 560-567.

Graham, S., & Harris, K. R. (2009). Almost 30 Years of Writing Research: Making Sense of It All with The Wrath of Khan. Learning Disabilities Re­search & Practice, 24(2), 58–68.

Hartshorn, K., Olds, L., Field, T., Delage, J., Cullen, C. & Escalona, A. (2001). Creative Movement ther­apy benefits children with autism. Early Child­hood Development and Care, 166(1), 1-5.

Heron, T. E., Okyere, B. A., & Miller, A. D. (1991). A taxonomy of approaches to teach spelling. Journal of Behavioral Education, 1, 117–130.

Klingberg, T. (2010). Training and plasticity of work­ing memory.Trends in Cognitive Science, 14, 317–324.

Klingberg, T., Forssberg. H., & Westerberg, H. (2002). Training of working memory in children with ADHD. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 24, 781-791

Kronenberger, W. G. (2003). Learning disorders. Jour­nal of Neurologic Clinics, 21, 25-34.

Kronenberger, W. G., & Dunn, D. W. (2003). Learning disorders. Journal of Neurologic Clinics, 21, 941-952.

Lauren, F., & Connie, K. (2004). Detecting a problem is half the buttle: The relation Language compre­hension and mathematics skills. Journal of Exper­imental Neurolopsyxhology, 26, 31-42.

Martinussen, R., Hayden, J., Hogg-Johnson, S., & Tannock, R. (2005). A meta-analysis of working­memory impairments in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psy­chiatry, 44, 377–384.

McCutchen, D. (1996). A capacity theory of writing: Working memory in text composition. Educa­tional Psychology Review, 8, 299–325.

Mercer, C. D., & Mercer, A. R. (1989). Teaching stu­dents with learning problems. 3rded Columbus, OH: Merrill.

Moats, L. C. (2005). How spelling supports reading. American Educator, 6, 42–43.

Nie, N. H., Hull, C. H., Jenkins, J. G., Stenbernner, K., & Ment, N. (1975). Stattshealpackage for the so­cial science. New York.inc.

Niemejer, A. S., & Van Galen, G. P. (2002). Fine motor deficiencies in children diagnosed as DCD based on poor grapho-motor ability. Journal of Human Movement Science, 20, 101-182.

Owens, A. (2008). Supporting children's development. Extract from putting children first. The Magazine of the National Childcare aAccreditation Council (NCAC), 28, 3-5.

Perebooma, M., Peeters, A. l., Overvelde, A., Nijhuis-van der Sanden, M. W. G., & Steenbergen, B. (2015) Learning of writing letter-like sequences in children with physical and multiple disabilities. Research in Developmental Disabilities, 36, 150–161.

Re, A. M., Mirandola, C., Esposito, S. S., & Capodieci, A. (2014). Spelling errors among children with ADHD symptoms: The role of working memory. Research in Developmental Disabilities 35, 2199–2204.

Pickering, S. J., & Gathercole, S. E. (2004). Distinctive Working Memory Profiles in Children with Spe­cial Educational Needs, Educational Psychology: An International. Journal of Experimental Educa­tional Psychology, 24(3), 393-408.

Ritchey, K, D., & Coker, D, L. (2014). Identifying Writing Difficulties in First Grade: An Investiga­tion of Writing and Reading Measures. Learning Disabilities Research & Practice, 29, 54–65

Savolainen, H., Ahonen, T., Aro, M., Tolvanen, A., & Holopainen, L. (2008). Reading comprehension, word reading, and spelling as predictors of school achievement andn choice of secondary education. Learning and Instruction, 18, 201–210.

Schiff, R., Bauminger, N., & Toledo, I. (2009). Analog­ical problem solving in children with verbal and nonverbal learning disabilities. Journal of Learn­ing Disabilities, 42, 3–13.

Swanson, H. L., & Berninger, V. (1996). Individual dif­ferences in children’s working memory and writ­ing skill. Journal of Experimental Child Psychol­ogy, 63, 358–385.

Torgesen, J. K., & Goldman, T. (1977). Verbal re­hearsal and short-term memory in reading-disa­bled children. Child Development, 48, 56-60.

Vaughn, S., Zumeta, R., Wanzek, J., Cook, B., & Klingner, J. K. (2014). University of Colorado Boulder Intensive Interventions for Students with Learning Disabilities in the RTI Era: Position Statement of the Division for Learning Disabilities Council for Exceptional Children. Learning Disabilities Research & Practice, 29(3), 90–92.

Vugs, B., Hendriks, M., Cuperus, J., & Verhoeven, L. (2014). Working memory performance and exec­utive functionbehaviors in young children with SLI. Research in Developmental Disabilities 35, 62–74.

Wang, T., & Huang, H. (2012). The Performance on a Computerized Attention Assessment System between Children with and without Learning Dis­abilities. Procedia-Social and Behavioral Sci­ences, 64, 202-208.

Wolpert, D. M., & Landy, M. S. (2012). Motor control is decision-making. Current Opinion in Neurobi­ology, 22(6), 996-1003.

Zangwill, O. L., & Blakemore, C. (1972). Dyslexia, reversal of the movementsckiring reading. Neuro­psychologi, 10, 373-377.