اثربخشی درمانگری شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر خودکارآمدی اجتماعی و افسردگی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 6، دوره 14، شماره 55، فروردین 1397، صفحه 305-314   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سمیه مهدیزاده^{* 1}؛ سیدعلی محمد موسوی²؛ محمدرضا جلالی³؛ علیرضا کاکاوند²

¹کارشناس ارشد روانشناسی عمومی

²دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

³استادیار دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی شناخت‌درمانگری مبتنی بر ذهن‌‌آگاهی بر خودکارآمدی اجتماعی و افسردگی دختران نوجوان تحت سرپرستی بهزیستی اجرا شد. روش پژوهش از نوع شبه‌تجربی و با طرح پیش‌‌آزمون ـ پس‌‌آزمون پیگیری با گروه‌‌ گواه و جامعة‌‌ آماری دختران نوجوانان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست ساکن در مرکز نگهداری استان قزوین بود. از بین این دختران 12 نفر به روش نمونه‌‌برداری در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه جایگزین شدند. گروه آزمایشی طی دو ماه تحت‌‌ مداخلة شناخت‌‌درمانگری مبتنی بر ذهن‌‌آگاهی در 10 جلسة 70 تا 90 دقیقه‌ای قرار گرفت. هر دو گروه در سه مرحلة پیش‌‌آزمون، پس‌‌آزمون و پیگیری سه‌‌ماهه با پرسشنامة خودکارآمدی اجتماعی نوجوانان کنلی (1989) و افسردگی نوجوانان کوتچر (2002) ارزیابی شدند. نتایج تحلیل کوواریانس افزایش معنا‌‌دار خودکارآمدی اجتماعی و کاهش افسردگی را در گروه آزمایش نشان داد، که در پیگیری نیز تداوم داشت. نتایج پژوهش اثربخشی کاربست شناخت‌‌درمانگری مبتنی بر ذهن‌‌آگاهی را بر افزایش خودکارآمدی اجتماعی و کاهش افسردگی در دختران نوجوان بدسرپرست و بی‌‌سرپرست تأیید کرد.

کلیدواژه‌ها

شناخت‌‌درمانگری مبتنی بر ذهن‌‌آگاهی؛ خودکارآمدی اجتماعی؛ افسردگی؛ نوجوانی

مراجع

امیدی، ع. و محمدخانی، پ. (1387). آموزش حضورذهن به عنوان یک مداخلة بالینی: مروری مفهومی و تجربی. فصلنامة سلامت روان، 1(1)، 29-38.

بیرامی، م.، موحدی، ی.، محمدزادگان، ر.، موحدی، م. و وکیلی، س. (1392). اثربخشی شناخت‌درمانی گروهی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در کاهش اضطراب و افسردگی دانش‌آموزان مدارس دبیرستانی. مجلة دست‌آوردهای روان‌شناختی، 2 (4)، 18-1.

حبیبی، م.، حامدی‌نیا، ا.، عسگری‌نژاد، ف. و خلقی، ح. (1394). ویژگی مقیاس روان‌سنجی افسردگی کوتچر در دانش‌آموزان. پژوهش‌های کاربردی در روان‌شناسی تربیتی، 2(2)، 28-15.

چناری، س. (1393). ابعاد خودکارآمدی نوجوانان درگونه‌های مختلف خانواده در مدل بافت‌نگر فرآیند و محتوای خانواده. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی،  دانشگاه شیراز.

زاده‌محمدی، ع.، عابدی، ع. و خانجانی، م. (1387). بهبود حرمت خود و خودکارآمدی در نوجوانان. فصلنامة روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 15(4)، 252-245.

سپهریان‌آذر، ف.، محمدی، ن. و بلوتک، ح. (1393). بررسی میزان شیوع قلدری و مقایسة پیشرفت تحصیلی، سلامت عمومی و خودکارآمدی اجتماعی در نوجوانان با رفتار قلدری و عادی. فصلنامة پژوهش‌های کاربردی در روان‌شناسی تربیتی, 1(2)، 32-23.

سجادپور، س. ح.، مهرابی، ح.، حسینعلی زاده، م. و عبدالمحمدی، ک. (1392). بررسی رابطة بین مؤلفه‌های خودکارآمدی اجتماعی نوجوانان با گرایش به رفتارهای پرخطر. فصلنامة دانش انتظامی خراسان شمالی، 1(3)، 73-63.

شریعتی، م.، فضیلت‌پور، م. و حسینچاری، م. (1395). نقش واسطه‌ای خودکارآمدی اجتماعی در رابطة بین‌دلبستگی به گروه همسال و والدین با احساس تنهایی در دانش‌آموزان دبیرستانی. مطالعات آموزش و یادگیری، 8 (1)،70-27.

قدم‌پور، ع.، غلامرضایی، س. و رادمهر، پ. (1394). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کاهش اضطراب اجتماعی و افسردگی در نوجوانان مبتلا به همبودی اضطراب اجتماعی و افسردگی با پیگیری 60روزه. مجلة پزشکی ارومیه، ۲۶(۱۲)، 1041-1028.

کرین، ر. (1390). شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی. ترجمة ا. خوش لهجه‌صدق. تهران: بعثت (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2009).

گل‌محمدنژادبهرامی، غ. و رحیمی، ا. (1395). بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر سازگاری اجتماعی و خودکارآمدی اجتماعی دانش‌آموزان دختر متوسطة شهرستان نقده. نشریه علمی-پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 9(35)، 81-65.

محمدخانی، پ. و خانی‌پور، ح.(1390 ). درمان‌های مبتنی بر حضور ذهن. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

ناصح، ا. (1386). درمانگری افسردگی: تألیف شناخت ـ رفتار درمانگری گروهی، مهارت‌آموزی والدین و جلسه‌های مشترک نوجوانان ـ والدین. فصلنامة روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 12(3)،
323-332.

Ahmad, A., Qahar, J., Siddiq. A., Majeed, A., Rasheed, J., Jabar, F., & Knorring, A.L. (2005). A 2-year follow-up of orphans' competence, socioemo­tional problems and post-traumatic stress symp­toms in traditional foster care and orphanages in Iraqi Kurdistan. Child Care Health Dev, 31(2), 203-215.

Ames, C. A., Richardson, J., Payne, S., Smith, P., & Leigh, E. (2014). Innovation in Practice: Mindful­ness-based cognitive therapy for depression in ad­olescents. Child and Adolescent Mental Health, 19(1), 74-78.

Baer, R. A. (2003). Mindfulness Training as a Clinical Intervention: A Conceptual and Empirical Re­view. Clinical Psychology. Science and Practice, 10 (2), 125-143.

Baer, R. A. (2014). Mindfulness-Based Treatment Ap­proaches: Clinician's Guide to Evidence Base and Applications. Elsevier.

Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human be­havior (Vol. 4, pp. 71-81). New York: Academic Press.

Bandura, A., Pastorelli, C., Barbaranelli, C., & Caprara, G. V. (1999). Selfefficacy pathways to childhood depression. Journal of Personality and Social Psychology, 76, 258-269.

Bilgin, M. (2011). Relations among proposed predic­tors and outcomes of social self-efficacy in Turk­ish late adolescents. Cukurova University Faculty of Education Journal, 40, 1-18.

Collishaw, S., Hammerton, G., Mahedy, L., Sellers, R., Owen, M. J., Craddock, N., Thapar, A., Harold, G., Rice, F., & Thapar, A. (2016). Mental health resilience in the adolescent offspring of parents with depression: a prospective longitudinal study. The Lancet Psychiatry, 3(1), 49-57.

Connolly, J. (1989). Social self-efficacy in adoles­cence: Relations with self-concept, social adjust­ment, and mental health. Canadian Journal of Be­havioural Science, 21(3), 258.

Edition, F. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. American Psychiatric Publish­ing, Arlington, VA.

Fawzy, N., & Fouad, A. (2010). Psychosocial and de­velopmental status of orphanage children: Epide­miological study, Current Psychiatry, 17(2), 41-48.

Freire, T., Teixeira, A., Silva, E., & Matias, G. (2014). Interventions for youth depression: From symp­tom reduction to well-being and optimal function­ing. Journal of Behavior, Health & Social Issues, 6(2), 9–19.

Gesinde, A. M., & Sanu, O. J. (2014). Prevalence and Gender Difference in Self-Reported Depressive Symptomatology among Nigerian University Stu­dents: Implication for Depression Counselling. The Counsellor, 33(2), 129-140.

Gupta, S. K. (2015). Mindfulness-based cognitive ther­apy in early adolescents who stutter. Delhi Psychi­atry Journal, 18(2), 452-455.

Juengsiragulwit, D., Thongthammarat, Y., Praneetpol­grung, P., Choompudsa, P., & Tantipiwattanasa­kul, P. (2015). The efficacy of group mindfulness-based cognitive therapy in prevention of youth depression; a pilot study. Journal of Mental Health of Thailand, 23 (3) 143-153.

Kabat-Zinn, J. (1994). Mindfulness Meditation for Eve­ryday Life. New York: Hyperion.

LeBlanc, J. C., Almudevar, A., Brooks, S. J., & Kutcher, S. (2002). Screening for adolescent depression: comparison of the Kutcher Adoles­cent Depression Scale whit the Beck Depression Inventory. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology, 12(2), 113-126

Marchand, W. R. (2012). Mindfulness-based stress reduction, mindfulness-based cognitive therapy, and zenmeditation for depression, anxiety, pain, and psychological distress. Journal of Psychiatric Practice, 18, 232-259.

Neufeld, S. A., Dunn, V. J., Jones, P. B., Croudace, T. J., & Goodyer, I. M. (2017). Reduction in adoles­cent depression after contact with mental health services: a longitudinal cohort study in the UK. The Lancet Psychiatry, 4(2), 120-127.

Parsons, C. E., Crane, C., Parsons, L. J., Fjorback, L. O., & Kuyken, W. (2017). Home practice in Mindfulness-Based Cognitive Therapy and Mind­fulness-Based Stress Reduction: A systematic review and meta-analysis of participants' mindful­ness practice and its association with outcomes. Behaviour Research and Therapy, 95, 29-41.

Schunk, D. H., & Meece, J. L. (2005). Self-efficacy beliefs in adolescences. Charlotte, NC: Infor­mation Age Publishing, Inc.

Statz, A. (2015). Effectiveness of MBSR and MBCT in Reducing Clinical Symptoms in Adolescents. Master of Social Work Clinical Research Papers, 525, 1-63.

Weissman, M. M., Wolk, S., Goldstein, R. B., Moreau, D., Adams, P., Greenwald, S., & Wickramaratne, P. (1999). Depressed adolescents grown up. Jama, 281(18), 1707-1713.