بررسی عملکرد و صفات فیزیولوژیکی و فنولوژیکی مرتبط با آن در ارقام مختلف کلزا (Brassica napus L.)

اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

مقاله 9، دوره 12، 2(46) تابستان، شهریور 1397، صفحه 317-336   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

عباس فروغی^{* 1}؛ عباس بیابانی²؛ علی راحمی³؛ قربانعلی رسام⁴

¹دانش آموخته دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه گنبد کاووس، ایران.

²دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران.

³استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران.

⁴دانشیار مجتمع آموزش عالی شیروان- خراسان شمالی، شیروان، ایران.

چکیده

خصوصیات فیزیولوژیکی و فنولوژیکی ارقام و لاین‌های مختلف کلزا و نیز ارتباط بین این صفات و عملکرد دانه در تعداد 20 رقم و لاین کلزا در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی شیروان واقع در خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفتند. در طول فصول زراعی علاوه بر ثبت صفات فنولوژیک، نمونه‌برداری‌های تخریبی برای محاسبه صفات فیزیولوژیک مانند شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک و اندازه‌گیری نور و ضریب خاموشی نور صورت گرفت. در پایان فصول زراعی عملکرد و اجزای عملکرد و صفات مورفولوژیک و درصد روغن ارقام اندازه‌گیری شدند. تجزیه به عامل‌ها جهت توصیف رابطه بین صفات مورد مطالعه با استفاده از میانگین 23 صفت و به روش تجزیه به مؤلفه‌های اصلی صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که چهار مؤلفه اول مجموعاً 99 درصد تنوع کل موجود در بین داده‌ها را توجیه کردند. سهم هر کدام از دو مؤلفه اول به‌ترتیب حدود 8/83، 1/13درصد در سال اول و 3/83، 6/11 درصد در سال دوم بودند. از آن‌جا که مجموع سهم مؤلفه سوم و چهارم از کل تغییرات هر دو سال آزمایش کمتر از چهار درصد است؛ بنابراین، از دو مؤلفه اول و دوم که بیش از 96 درصد تغییرات را توجیه می‌کنند برای انتخاب ترکیب برتر استفاده شد و دیاگرام‌های مربوطه ترسیم شدند. بر این اساس، ارقامی که با جهت مثبت محور اول مرتبط بودند ارقام پر محصول با عملکرد بیولوژیک بالا، تعداد خورجین زیاد، طول دوره گل‌دهی طولانی و عملکرد روغن در نظر گرفته شدند (گروه A). در این ارقام پر شدن دانه در زمان نسبتاً کوتاه‌تری انجام می‌گیرد. در مقابل، ارقام گروه  Bدر نقطه مقابل ارقام گروه A قرار گرفته‌اند و در جهت منفی محور اول مرتبط می‌باشند. از طرف دیگر ارقام با وزن مثبت بیشتر بر روی محور دوم، ارقامی هستند با شاخص برداشت بالا، تعداد زیاد خورجین در بوته که روز تا شروع ساقه‌دهی آن‌ها طولانی‌تر ولی فاصله کاشت تا شروع رزت کوتاه‌تری دارند گروه C محسوب شدند. ارقام گروه D دارای وزن منفی بیشتر بر روی محور دوم می‌باشند. میانگین عملکردهای ارقام در سال اول 80/453 گرم در متر مربع و در سال دوم 84/401 گرم در متر مربع بودند. بخشی از کاهش عملکرد مرتبط با کاهش شاخص‌های رشد (عملکرد بیولوژیک) و بخشی دیگر مرتبط با کاهش شاخص برداشت می‌باشد که ناشی از کاهش معنی‌دار تشعشع بین دو سال است. در مجموع، سه رقم Bilbao، Traviata و Slm046 از بیشترین ارتباط مثبت با محور اول برخوردار بودند (گروه A).

کلیدواژه‌ها

تجزیه به عامل‌ها؛ شاخص برداشت؛ عملکرد بیولوژیک؛ کلزا

مراجع

• · Anonymous. 2014. FAO Stat database. Available online at: http://faostat3.fao.org/faostat- gateway/go/to/download/Q/QC/E. 
• · Attarbashi, M.R., S. Galeshi, A. Soltani, and E. Zinali. 2002. Relationship of phenology and physiology with grain yield in wheat under rainfed condition. Iranian Journal of Agriculture Science. 2: 21-27. (In Persian).
• · Azizi, M., A. Soltani, and S. Khavari khorasani. 2000. Brassica oilseeds (production). Iranian Academic Center for Culture and Research (ACECR). Mashhad. 230p. (In Persian).
• · Beigi, S., H. Zamanizadeh, M. Razavi, and R. Zare. 2011. Genetic diversity of Iranian isolates of barley scald pathogen (Rhynchosporium secalis) making use of molecular markers. Journal of Agricultural Science Technology. 15: 843-854.
• · Berry, M.P., and J.H. Spink. 2006. A physiological analysis of oilseed rape yield, past and future (review). Journal of Agricultural Science. Cambridge. 199: 381-392.
• · Chango, G., and P.B.E. McVetty. 2001. Relationship of physiological characters to yield parameters in oilseed rape. Canadian Journal of Plant Science. 81: 1-6.
• · Diepenbrock, W. 2000. Yield analysis of winter oilseed rape (Brassica napus L.): A Review. Field Crops Research. 67: 35-49.
• · Friedt, W., R. Snowdon, F. Ordon, and J. Ahlemeyer. 2007. Plant breeding: Assessment of genetic diversity in crop plants and its exploitation in breeding. Progress in Botani. 168: 152-177.
• · Gunasekera, C.P., L.D. Martin, K.H.M. Siddique, and G.H. Walton. 2006. Genotype by environment interactions of Indian mustard (Brassica juncea L.) and canola (B.napus L.) in Mediterranean type environments. 1. Crop growth and seed yield. European Journal of Agronomy. 25: 1-12.
• · Hristov, N., N. Mladenov, V. Djuric, A. Kondic-Spika, A. Marjanovic-Jeromela, and A.D. Simic. 2009. Genotype by environment interactions in wheat quality breeding programs in Southeast Europe. Euphytica. 174: 315-324.
• · Hu, S.W., J. Ovesna, L. Kucera, V. Kucera, and M. Vyvadilova. 2003. Evaluation of genetic diversity of Brassica napus germplasm from China and Europe assessed by RAPD markers. Plant, Soiland Environment. 49: 103-113.
• · Johnson, R.A., and D.W. Wichern. 2007. Applied multivariate statistical analysis. Springer, New Jersy.
• · Keshavarz Afshar, R., M.R. Chaichi, K. Rezaei, M.H. Asareh, M. Karimi, and M. Hashemi. 2015. Irrigation regime and organic fertilizers influence on oil content and fatty acid composition of milk thistle seeds. Agronomy Journal. 107(1): 187-194.
• · Mohammadjani Asrami, M., H. Najafi Zarrini, and S.R. Mousavi. 2014. Multivariate analysis of important morphological traits in some rapeseed (Brassica napus L.) genotypes. International Journal of Agronomy and Agricultural Research. 5(6): 9-14.
• · Rameah, V. 2012. Correlation and factor analyses of quantitative traits in rapeseed (Brassica napus L.). International Journal of Agriculture Innovations andResearch. 1: 1473-2319.
• · Rameah, V. 2016. Stepwise regression and principal component analyses for quantitative traits of rapeseed genotypes at different sowing dates. The Journal of Agriculture Science. 61: 323-332.
• · Sharafi, Y., M.M. Majidi, M. Jafarzadeh, and A. Mirlohi. 2015. Multivariate analysis of genetic variation in winter rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Journal of Agricultural Science Technology. 17: 1319-1331.

• Sylvester Bradley, R., and R.J. Makepeace. 1984. Code for stages of development in oilseed rape (Brassica napus L.). The Food and Agriculture Organization (FAO).