تعیین زمان احیای بذر گیاهان دارویی جنس‌های مریم نخودی (Teucrium polium)، مریم گلی (Salvia virgata)، آویشن(Thymus daenensis , T. fedtschenkoi) و نعناع (Mentha pulegium, M. longifolia) با استفاده از مدلینگ متغیرهای مهم حفاظت (دماو رطوبت)

تحقیقات بذر

مقاله 4، دوره 3، شماره 8، مهر 1392، صفحه 32-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمیدرضا عیسوند^{* 1}؛ محسن نصیری²؛ حسن مداح عارفی³؛ علی اشرف جعفری⁴

¹استادیار، دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

²مربی، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران

³دانشیار، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران

⁴استاد، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران

چکیده

بذرهای موجود در بانک ژن به‌دلیل تبادل جهت مصارف مختلف و همچنین فرسودگی ناشی از مدت زمان ذخیره سازی، نیاز به احیاء دوره‌ای دارند. درصورت عدم احیاء به‌موقع، دستیابی به مزایای بالقوه سرمایه گذاری زیربنایی در نگهداری ژرم پلاسم به روش برون رویشگاهی (ex situ) ممکن نخواهد بود. پیش‌بینی طول عمر بذرها بر پایه معادله  قوه‌نامیه بذر استوار است. این معادله دارای چهار ضریب می‌باشد که برای هر گونه اختصاصی هستند. هدف این تحقیق تعیین ضرایب معادله قوه‌نامیه و استفاده از آنها برای پیش‌بینی مدت مفید نگهداری بذر و در نتیجه برآورد زمان تکثیر و احیاء بذر گونه‌های مهم دارویی شامل دو گونه آویشن (T. daenensis Thymus fedtschenkoi,)، دو گونه نعناع (Mentha pulegium, M. longifolia)، یک گونه مریم‌گلی (Salvia virgata) و یک گونه مریم نخودی (Teucrium polium) بود. ابتدا بذرها در سه محیط با رطوبت نسبی 20، 40 و 60 درصد به تعادل رطوبتی رسیدند و درصد رطوبت آنها اندازه گیری شد. این بذرها در پاکتهای نایلونی مهر و موم شده و در دماهای 30، 35 و 40 درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند. به فواصل یک ماه از آنها تست جوانه‌زنی با سه تکرار به‌عمل آمد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار اکسل برای برآورد ضرایب معادله قوه‌نامیه (K_E، C_w، C_H، C_Q) مورد استفاده قرار گرفتند. بیشینه و کمینه طول عمر برآورد شده به ترتیب در گونه‌های T. fedtschenkoi وM. pulegium  مشاهده شد. در صورتی ‌که قوه‌نامیه اولیه این نمونه‌ها در بدو ورود به بانک ژن 100 درصد باشد و با رطوبت هشت درصد در شرایط کلکسیون  فعال (دمای 5 درجه سانتی‌گراد) نگهداری شوند به‌ترتیب 241 سال بعد برای احیا بذر T. fedtschenkoi و 22 سال بعد برایM. pulegium  باید اقدام شود. ضریب K_E برای گونه‌های T. daenensis، T. fedtschenkoi، M. pulegium، M. longifolia، S. virgata و T. polium به‌ترتیب 14/5، 18/7، 312/4، 06/4، 29/4 و 72/4 بدست آمد که براساس آنها می‌توان زمان مناسب احیاء بذر در این گونه‌ها را برآورد نمود.

کلیدواژه‌ها

آویشن؛ بانک ژن؛ طول عمر بذر؛ گیاهان دارویی؛ مریم گلی؛ مریم نخودی؛ نعناع