ارزیابی ترکیبات شیمیایی و اثرات ضد میکروبی و آنتی‌اکسیدانی عصاره گیاه پنجه‌برگ راست (Potentilla recta)

میکروب شناسی مواد غذائی- Journal of Food Microbiology

مقاله 2، دوره 4، شماره 2، شهریور 1396، صفحه 1-13   

نوع مقاله: اصیل پژوهشی

نویسندگان

حجت ازاد^{* 1}؛ تورج مهدی زاده²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد میکروبیولوژی،گروه زیست‌شناسی،دانشکده علوم پایه،واحد ارومیه،دانشگاه آزاد اسلامی،ارومیه،ایران

²گروه بهداشت و کنترل کیفی مواد غذایی دانشکده دامپزشکی دانشگاه ارومیه

چکیده

از دیرباز استفاده از گیاهان دارویی در میان مردم رایج بوده است. گیاهان دارویی علاوه بر ماده موثراصلی، دارای موادی با اثر درمانی هستند که ضمن تشدید اثر درمانی گیاه در بسیاری از موارد می‌توانند از سمیت و اثرات ناخواسته آن نیز جلوگیری نمایند. در این مطالعه برای اولین بار سه نوع مختلف عصاره گیاه‌پنجه‌برگ راست(Potentilla recta)، از گیاهان دارویی بومی ایران و منطقه آذربایجان ازنظرترکیبات شیمیایی تشکیل‌دهنده، قدرت ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی مورد مطالعه قرار گرفت. پس از جمع‌آوری گیاه و تهیه عصاره‌های اتانولی، متانولی و اتیل استاتی، از روش کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی‌برای شناسایی ترکیبات تشکیل دهنده عصاره‌ها استفاده شد. برای اندازه‌گیری قدرت آنتی‌اکسیدانی روش ربایش رادیکال آزاد DPPH استفاده و نتایج بر اساس اندیس IC50 گزارش شد. روش چاهک برای اندازه‌گیری قدرت ضدمیکروبی و روش براث میکرودایلوشن نیز برای تعیین MICو MBCبه‌کار رفت. داده‌ها با استفاده از آنالیز واریانس یک‌طرفه و روش مقایسه میانگین دانکن با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS 16.0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج اثرات ضدمیکروبی عصاره‌های مورد استفاده در تحقیق نشان داد که عصاره متانولی موجب افزایش معنی‌داری در مساحت هاله بازدارندگی رشد میکروبی در محیط کشت می‌شود به‌طوری‌که بیشترین تأثیر بر روی باکتری لیستریا مونوسایتوژنز مشاهده شد (05/0>p). تمامی عصاره‌های تهیه ‌شده دارای توانایی رادیکال دی فنیل پیکریل هیدرازیل بودند و بالاترین قدرت آنتی‌اکسیدانی پس از گذشت 30 دقیقه به عصاره متانولی متعلق بود. بیشترین ترکیبات شیمیایی در عصاره‌های متانولی، اتانولی و اتیل استاتی را به ترتیب: متیل لینولئات، اتیل لینولئات و پنتاکوزان را تشکیل دادند. نتایج این مطالعه نشان داد که عصاره‌ی متانولی گیاه پنجه‌برگ راست دارای خواص ضد باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی بالاتری در مقایسه با سایرین بوده و می‌تواند با تحقیقات بیشتر کاربردهای مختلفی داشته باشد.از دیرباز استفاده از گیاهان دارویی در میان مردم رایج بوده است. گیاهان دارویی علاوه بر ماده موثراصلی، دارای موادی با اثر درمانی هستند که ضمن تشدید اثر درمانی گیاه در بسیاری از موارد می‌توانند از سمیت و اثرات ناخواسته آن نیز جلوگیری نمایند. در این مطالعه برای اولین بار سه نوع مختلف عصاره گیاه­پنجه‌برگ راست(Potentilla recta)،از گیاهان دارویی بومی ایران و منطقه آذربایجان ازنظرترکیبات شیمیایی تشکیل‌دهنده، قدرت ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی مورد مطالعه قرار گرفت. پس از جمع‌آوری گیاه و تهیه عصاره‌های اتانولی، متانولی و اتیل استاتی، از روش کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی­برای شناسایی ترکیبات تشکیل دهنده عصاره‌ها استفاده شد. برای اندازه‌گیری قدرت آنتی‌اکسیدانی روش ربایش رادیکال آزاد DPPH استفاده و نتایج بر اساس اندیس IC₅₀ گزارش شد. روش چاهک برای اندازه‌گیری قدرت ضدمیکروبی و روش براث میکرودایلوشن نیز برای تعیین  MICو  MBCبه­کار رفت. داده‌ها با استفاده از آنالیز واریانس یک‌طرفه و روش مقایسه میانگین دانکن با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS 16.0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج اثرات ضدمیکروبی عصاره‌های مورد استفاده در تحقیق نشان داد که عصاره متانولی موجب افزایش معنی‌داری در مساحت هاله بازدارندگی رشد میکروبی در محیط کشت می‌شود به‌طوری‌که بیشترین تأثیر بر روی باکتری لیستریا مونوسایتوژنزمشاهده شد (05/0>p). تمامی عصاره‌های تهیه ‌شده دارای توانایی رادیکال دی فنیل پیکریل هیدرازیل بودند و بالاترین قدرت آنتی‌اکسیدانی پس از گذشت 30 دقیقه به عصاره متانولی متعلق بود. بیشترین ترکیبات شیمیایی در عصاره‌های متانولی، اتانولی و اتیل استاتی را به ترتیب: متیل لینولئات، اتیل لینولئات و پنتاکوزان را تشکیل دادند. نتایج این مطالعه نشان داد که عصاره‌ی متانولی گیاه پنجه‌برگ راست دارای خواص ضد باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی بالاتری در مقایسه با سایرین بوده و می‌تواند با تحقیقات بیشتر کاربردهای مختلفی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

آنتی‌اکسیدان؛ ضدباکتریایی؛ استافیلوکوکوس اورئوس؛ لیستریا منوسیاتوژنز؛ اشریشیاکلی؛ پنجه‌برگ راست

مراجع