اثر مقدار مصرف نیتروژن بر عملکرد دانه و انتقال مجدد ماده خشک ذرت (Zea mays L.) در شرایط تنش خشکی

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 5، دوره 12، شماره 41، تیر 1399، صفحه 68-77   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبدالکریم بنی سعیدی^* ؛ محمد معتمدی

استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

پژوهشی در سال 1392 در قالب آزمایش اسپلیت پلات با پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در شهرستان شوشتر اجرا شد. این پژوهش شامل تنش خشکی به‌صورت قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد گیاه (=V1 قطع آبیاری از ابتدای 10 برگی گیاه تا مرحله ظهور تاسل ها، V2=قطع آبیاری از ظهور 50 درصد تاسل تا قهوه‌ای شدن ابریشم‌ها و V3= آبیاری برابر نیاز آبی گیاه تا پایان فصل رشد) به‌عنوان کرت اصلی و سطوح نیتروژن (50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) به‌عنوان کرت فرعی بود. نتایج نشان داد عملکرد دانه به‌طور معنی‌دار تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفت. بیشترین میزان انتقال مجدد ماده خشک در تیمار قطع آبیاری از زمان ظهور 50 درصد تاسل ها تا قهوه‌ای شدن ابریشم‌ها بود و با افزایش میزان نیتروژن مصرفی، میزان انتقال ماده خشک کاهش معنی‌داری یافت. تیمار قطع آبیاری از زمان ظهور 50 درصد تاسل ها تا قهوه‌ای شدن ابریشم‌ها با میانگین 40 درصد، دارای بیشترین سهم انتقال مجدد ماده خشک در عملکرد دانه بود. افزایش میزان نیتروژن مصرفی، عامل جزئی تولید نیتروژن مصرفی را به‌طور معنی‌داری کاهش داد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، تأمین رطوبت و نیتروژن کافی در مرحله قبل از گلدهی، از طریق افزایش تحریک سهم و میزان انتقال مجدد ماده خشک به دانه در صورت بروز تنش در مرحله بعد، از کاهش شدید وزن دانه تا حدودی جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها

انباشت؛ انتقال مجدد؛ کود نیتروژن؛ ماده خشک

مراجع

 بحرانی، ع. س. حامدی و م. س. تدین. 1392. تأثیر نیتروژن و خشکی بر عملکرد دانه و انتقال مجدد ماده خشک در گندم و جو. مجله اکو فیزیولوژی گیاهی. سال پنجم، شماره 13: 14-1.

بهشتی، ع؛ و ب، بهبودی فر. 1389. بررسی تجمع و انتقال مجدد ماده خشک در ژنوتیپ های سورگوم دانه‌ای (Sorghum bicolor L. Moench) تحت شرایط نرمال و تنش خشکی در شرایط مزرعه‌ای. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 8، شماره 4، صفحه 717-725.

چوگان، ر. 1391. وضعیت تولید ذرت در جهان و ایران. دوازدهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران (مقالات کلیدی). دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، 19-1 صفحه.

حمزه ئی، ج.، ح. نجفی و ح. بابایی. 1395. اثر آبیاری و نیتروژن بر پارامترهای زراعی، عملکرد، کیفیت دانه و کارایی زراعی نیتروژن در آفتابگردان. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 14، شماره 4: 698-686.

خودشناس، م.، ع. قدبیکلو و ج.داد پور. 1394. اثرات نوع و مقدار نیتروژن و آبیاری برجذب نیتروژن ذرت علوفه‌ای و نیترات باقی‌مانده خاک. نشریه آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 29، شماره 6:1650-1640.

ربانی، ج؛ و ی. امام. 1390. پاسخ عملکرد دانه هیبریدهای ذرت به تنش خشکی در مراحل مختلف رشد. مجله تولید و فراوری محصولات زراعی و باغی، سال اول، شماره 2: 78-65.

سپهری، ع.س.، ع. مدرس ثانوی، ب. قره یاضی و ی. یمینی.1381. تأثیر تنش آب و مقادیر مختلف نیتروژن بر مراحل رشد و نمو، عملکرد و اجزای عملکرد ذرت. مجله علوم زراعی ایران، جلد 4، شماره 3: 201- 184.

فتائی، ا. 1386. مقدمه‌ای بر شناخت محیط‌زیست. چاپ اول، انتشارات مهدتمدن،253 صفحه.

فطری، م.، م. ا. قبادی، م. قبادی و غ.ر. محمدی. 1392. بررسی اثر عمق کاشت و انواع مالچ بر تسهیم و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در نخود دیم (CicerarietinumL). مجله فیزیولوژی گیاهان زراعی، سال پنجم، شماره 20: 69-55.

فولادوند، م؛ و ع.م. یدوی. 1394. اثر تراکم کاشت، مقدار و تقسیط کود نیتروژن بر خصوصیات کیفی و کارایی استفاده از نیتروژن گلرنگ (CarthamustinctoriusL.) در رقابت با علف‌های هرز. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 13، شماره 2: 368-358.

قبادی، ر.ع. شیرخانی و ع. جلیلیان. 1394. بررسی اثرات تنش خشکی و کود نیتروژن بر عملکرد و کارایی مصرف آب و نیتروژن گیاه ذرت (SC704). نشریه زراعت (پژوهش و سازندگی) شماره 106: 87-79.

کیهانی، ع؛ و ع. مدحج. 1393. واکنش رشد هیبریدهای ذرت (Zea mays L.) به کود نیتروژن. مجله فیزیولوژی گیاهان زراعی سال ششم، شماره 21: 15-5.

لک، ش.، ا. نادری، س.ع. سیادت، ا. آینه بند و ق. نور محمدی.1385. اثر سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته در شرایط مختلف رطوبتی بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کارایی مصرف آب ذرت دانه‌ای سینگل کراس 704 مجله علوم زراعی ایران جلد هشتم شماره 2: 170-153.

لک، ش.، ا. نادری، س.ع. سیادت، ا. آینه بند و ق. نور محمدی.1386. تأثیر سطوح مختلف آبیاری نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد اجزای عملکرد و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی ذرت دانه‌ای در شرایط آب و هوایی خوزستان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی سال یازدهم شماره 42: 14-1.

مادح خاکسار، آ.، ا. نادری، ا. آینه بند و ش. لک. 1393. برهمکنش کم آبیاری و قطع آب بر توزیع مجدد مواد ذخیره‌ای، فتوسنتز جاری و رابطه آن با عملکرد ذرت دانه‌ای. مجله فیزیولوژی گیاهان زراعی سال ششم، شماره 22: 68-53.

مجدم، م.، ا. نادری، ا. ق. نورمحمدی، س. ع. سیادت و ا. آینه بند. 1388. تأثیر تنش کمبود آب و مدیریت نیتروژن بر عملکرد دانه، میزان انتقال مجدد ماده خشک و فتوسنتز جاری ذرت دانه‌ای در شرایط آب و هوایی خوزستان (رامین). مجله فیزیولوژی گیاهان زراعی، سال اول، شماره 1: 95-86.

مدحج، ع.، ا. نادری، ی. امام، ا. آینه بند و ق. نورمحمدی. 1388. اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه، محتوی پروتئین دانه و کارایی زراعی مصرف نیتروژن در ژنو تیپ‌های گندم در دو شرایط بهینه و تنش گرمای پس از گرده‌افشانی. مجله به زراعی نهال و بذر جلد 2-25 شماره 3: 371-353.

مصطفوی راد، م.، ز. طهماسبی سروستانی و ر. محمودی. 1385. مطالعه اثر نوع کود نیتروژنه بر انتقال مجدد ماده خشک و نیتروژن عملکرد و اجزاء عملکرد در ارقام برنج. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد سیزدهم، شماره 3: 87-76.

مهرابیان مقدم، ن. م.، ج. آروین، غ.ر. خواجویی‌نژاد و ک. مقصودی.1396. اثر اسید سالیسیلیک بر رشد و عملکرد علوفه و دانه ذرت در شرایط تنش خشکی در مزرعه مجله به زراعی نهال و بذر دوره 27-2، شماره 1: 55-41.

مهرابیان مقدم، ن. م. ج. آروین، غ. ر. خواجویی نژاد و ک. مقصودی. 1390. اثر اسید سالیسیلیک بر رشد و عملکرد علوفه و دانه ذرت در شرایط تنش خشکی در مزرعه. مجله به زراعی نهال و بذر، شماره 1، جلد 2-27: 55-41.

همتی، ر. ک. مقصودی و ی. امام. 1393. پاسخ‌های مو رفو- فیزیولوژیک ذرت به تنش خشکی در مراحل مختلف رشد در منطقه نیمه‌خشک شمال فارس. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، سال چهارم، شماره 11: 74-67.

Abbasi, A. R. R. Sarvestani, B. Mohammadi, and A. Baghery. 2014. Drought stress-induced changes at physiological and biochemical levels in some common vetch (Vicia sativa L). Genotypes Jou. Of Agri. Sci. and Tech.16: 505–516.

Anjum S. A., U. Ashraf, M. Tanveer, I. Khan, S. Hussain, B. Shahzad, A. Zohaib, F. Abbas, M. F. Saleem, I. Ali and L. C. Wang. 2017. Drought Induced Changes in Growth, Osmolyte Accumulation and Antioxidant Metabolism of Three Maize Hybrids. Fron. in Plant Sci. 8:1-12.

Arduini, I., A. Masoni, L. Ercoli, and M. Mariotti. 2006. Grain yield, and dry matter and nitrogen accumulation and remobilization in durum wheat as affected by variety and seeding rate. Europ. J. Agronomy 25: 309–318.

Ding, J., Y. Zir, C. Li, Y. Peng, X. Zhu and W. Guo. 2016. Dry Matter Accumulation, partitioning, and Remobilization in High-Yielding Wheat under Rice–Wheat Rotation in China. Agro. Jour. 108: 604-614.

Dobermann A. R. 2005. Nitrogen Use Efficiency - State of the Art. University of Nebraska -Lincoln Digital Commons @University of Nebraska - Lincoln.

Haghjoo, M. and A. Bagrani. 2015. Grain yield, dry matter remobilization and chlorophyll content in maize (Zea mays L.) as influenced by nitrogen and water deficit. Bang. Jour. of Bot. 44(3): 359-365.

Li, L. Y., Ying, K. T., Bo, G.J., Jun, C. Z. and Z. J., Bin. 2018. Reducing nitrogen fertilization of intensive kiwifruit orchards decreases nitrate accumulation in soil without compromising crop production. Journal of Integrative Agriculture 17(6): 1421–1431.

Liu, E. K., X. R. Mei, R. C. Yana, D. Z. Gong, and Y. Q. Zhanga. 2016. Effects of water stress on photosynthetic characteristics, dry matter translocation and WUE in two winter wheat genotypes. Agri. Water Mana. 167: 75–85.

Pampana S., Mariotti M., Ercoli L., and Masoni A. 2007. Remobilization of dry matter, nitrogen and phosphorus in durum wheat as affected by genotype and environment. Ital. J. Agron., 3:303-314.

Pampana, S., L. Ercoli, A. Masoni, and I. Arduini. 2009. Remobilization of dry matter and nitrogen in maize as affected by hybrid maturity class. Ital. J. Agron 2:39-46.