واکنش ارقام هیبرید ذرت به قطع آبیاری در مرحله رشد زایشی در منطقه مغان

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 16، دوره 12، شماره 41، تیر 1399، صفحه 204-216   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم هادی¹؛ سدابه جهانبخش^{* 2}؛ مرتضی کامرانی³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

به منظور بررسی تأثیر قطع آبیاری بر ارقام هیبرید ذرت، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده بر پایه‌ی طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده‌ی کشاورزی و منابع طبیعی مغان اجرا گردید. قطع آبیاری در سه سطح شامل آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله‌ی گل‌دهی و قطع آبیاری در مرحله‌ی پرشدن دانه، در کرت‌های اصلی و هفت هیبرید تجاری ذرت، در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل هیبرید در قطع آبیاری بر اکثر صفات معنی‌دار بود. در شرایط نرمال، قطع آبیاری در مرحله‌ی گل‌دهی و پر شدن دانه، هیبرید سینکل‌کراس 704 به ترتیب 53/14، 38/9 و 53/10 تن در هکتار بیشترین عملکرد را به خود اختصاص داد. نتایج همبستگی ساده نیز نشان داد که تعداد دانه در بلال، تعداد ردیف در بلال، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع استقرار بلال، سطح برگ کل و پرچم و عملکرد بیولوژیک با عملکرد دانه دارای همبستگی مثبت و وزن هکتولیتر و تعداد انشعابات گل تاجی دارای همبستگی منفی بودند. بالاترین ضریب همبستگی به تعداد ردیف دانه در بلال با ضریب 908/0 اختصاص یافت. نتایج تجزیه رگرسیون نیز نشان داد، تعداد ردیف در بلال و وزن هزار دانه و تعداد انشعابات گل تاجی دارای اثر معنی‌داری بوده و وارد معادله تغییرات عملکرد دانه شدند. تعداد ردیف دانه با شیب خط 286/0 دارای بیشترین اثر بود. نبه طور کلی مشاهده شد هیبرید 704 در مقایسه با هیبریدهای دیگر تحمل بیشتری به تنش داشته و برای مناطق با خطر تنش اخر فصل قابل توصیه است.

کلیدواژه‌ها

عملکرد؛ تنش؛ رگرسیون؛ علیت

مراجع

اردلان، و.، ف. آقایاری،  ف. پاک نژاد، م. صادقی شعاع، ش. اسماعیل زاده خراسانی، و ف. ریکاز. 1391. بررسی اثر تنش کم آبیاری و شیوههای مختلف آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم ذرت. مجله زارعت و اصلاح نباتات. جلد 8، شماره3: 189-175.

امینی فر، ج.، غ.ر. محسن آبادی، م.ح. بیگویی، و ح. سمیع زاده. 1390. بررسی روابط میان عملکرد و صفات­های وابسته به آن در دو گروه رسیدگی سویا از راه تجزیه علیت. فیزولوژی گیاهان زراعی، جلد3، شماره 11: 58-47.

خواجه، م.، م. موسوی نیک، ع.ر. سیروس مهر، پ. یدالهی ده چشمه، و ا. امیری. 1394.  اثر تنش کم آبی و محلول پاشی سلیکون بر عملکرد و رنگدانه های فتوسنتزی گندم در منطقه سیستان. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. جلد 7، شماره 26: 19-5.

ربانی، ج. و ی. امام. 1390. پاسخ عملکرد دانه هیبریدهای ذرت به تنش خشکی در مراحل مختلف رشد. مجله تولید و فراوری محصولات زراعی و باغی. جلد 2: 78-65.

رشیدی، ش. 1384. بررسی اثر خشکی در مراحل مختلف رشد و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت در شرایط آب و هوایی (مطالعه موردی: استان خوزستان). پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی. خوزستان.

رفیعی، م. 1381. اثرات تنش کمبود آب، روی و فسفر بر شاخصهای ریشه و عملکرد کمی و کیفی ذرت دانه ای. پایان نامه دکتری تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات اهواز. 260 صفحه.

سپهری، ع.، س. مدرس ثانوی، ب. قره یاضی، و ی. ویمینی. 1381. تأثیر تنش آب ومقادیر مختلف نیتروژن برمراحل رشد و نمو عملکرد و اجزای عملکرد ذرت. مجلة علوم زراعی ایران. جلد 4، شماره 3: 200-189.

شعاع حسینی، س. م.، م. فارسی، و ش. خاوری خراسانی. 1387. بررسی اثرات تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد در چند هیبرید ذرت دانه­ای با استفاده از تجزیه علیت. دانش کشاورزی. جلد 18، شماره1 :  85-71.

شیخی، م.، ن.ع. ساجدی، و م. جیریایی. 1391. تأثیر تنش کمبود آب بر خصوصیات زراعی هیبریدهای ذرت در شرایط اقلیمی اراک. مجله زارعت و اصلاح نباتات. جلد 8، شماره 3: 110-101.

غلامی، ع.و م. محمودی، 1393. بررسی اثر قارچ میکوریزا(VAM) و مقادیرکود فسفر بر ویژگی­های کمی و کیفی ذرت دانه­ای سینگل کراس کارون. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز- جلد 6، شماره 22،:130-115.

عبدالهی، م و س. ملکی فراهانی، 1393. تاثیر الگوی کم آبیاری بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد دو گونه بالنگو(Lallemantia royleana) از منطقه مشهد و ارومیه. نشریه پژوهشهای زراعی ایران. جلد 12، شماره3: 515-502.

قلی پور، س.، عبادی، ع. و ق.، پرمون، 1395. بررسی اثر تنش خشکی بر انتقال مجدد مواد، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ژنوتیپ­های مختلف گندم نان. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.جدل 8، شماره 31: 128-111.

ذوالفقاران، ا.، علیزاده ا. ، خاوری، س. ، بنایان، م. و ح. انصاری، 1395. بررسی و مقایسه بهرهوری آب در کشت نشایی و مستقیم ذرت در رژیمهای مختلف آبیاری نشریه آبیاری و زهکشی ایران. جلد1، شماره 4: 519-508.

جعفری، ع.، پاک نژاد، ف.،  جامی الاحمدی، م.  نصری، م. و م , ایلکایی، 1388. بررسی روابط علیت عملکرد دانه هیبرید های ذرت در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی. پژوهش­های به زراعی (تنش­های محیطی در علوم گیاهی). جلد1، شماره 1: 13-1.

 Ahmadi, J., H. Zieinal and R. Chogun. 2000. Study of drought resistance in commercially late maturing dent corn hybrids. Iranian J. Agric. Sci. 31: 891-907.

Bannayan, M., F. Nadjafi, M. Azizi, L. Tabrizi and M. Rastgoo. 2008. Yield and seed quality of Plantago ovata and Nigella sativa under different irrigation treatments. Indus. Crops Prod. 27: 11-16.

Campos, H., M. Cooper, J.E. Habben, G.O. Edmeades and J.R. Schussler. 2004. Improving drought tolerance in maize: a view from industry, Field Crops Res. pp.:19-34.

Devi, I. S., S. Muhammad and S. Mohammed. 2001. Character association and path coefficient analysis of grain yield and yield components in double cross of maize (Zea mays L.). Crop Rese. Hisar. 21 (3): 335-359.

Emam, Y. and M. Niknejed. 2004. An introduction to the physiology of crop yield. Shiraz university press, 571p.

Emam, Y. and M. Seghateleslami. 2005. Crop, yield, physiology and processes. Shriaz University Press. 593p.

Farley, O. and M. Shaw. 1989. Temperature and soil water effects on maize growth, development, yield and forage quality. Crop Sci. 36: 341-348.

Ghorbanzadeh, M., M. Moghaddam, A. Gerami and A. Bankehsaz. 2000. Path analysis of grain yield in lines and testcrosses of maize OPAC-2. In: Proceedings of the 6th Iranian Crop Sciences Congress, 5-8 Sep., University of Mazandaran, Babolsar, Iran, pp. 66.

Gooding, M., R. Ellis, P. Shewry and J. Schofield. 2003. Effect of restricted water availability and increased temperature on the grain filling, drying and quality of winter wheat. J. Cereal Sci. 37: 295-309.

Guang, C., Y.  Xue and S. X. Gou. 2002. Path analysis of eight yield components of maize. J. Maize Sci. 10 (3): 33-35.

Hopkins, W.G. and N.P. Huner. 2004. Introduction to plant physiology (3 rd ed). John Wiely & Sons. Inc. NewYork. 560 p

Hosseini, S., R. Chvkan, M.R. Byhmta and i.A.S. Mohammad. 2014. Estimation of combining ability and gene effects on maize line susingline × tester analysis under drought stress. Iranian J. Crop Sci. 15(1): 70-60.

Javier García Á., H. Néstor Riaño and S. Magnitskiy. 2014. Simulation of corn (Zea mays L.) production in different agricultural zones of Colombia using the Aqua Crop model. Agron. Colombiana. 32(3): 358-366,

Kalamian, S., A. Modares Sanavi and A. Sepehri. 2005. Effect of water deficit at vegetative and reproductive growth stage in leafy and commercial hybrids of maize. Agric. Res. (Water, Soil and Plant). 5: 38-53.

Khavari Khorasani, S., A. Esmaeili. and A. Bankehsaz. 2002. Analysis of correlation and path coefficients of traits related to yield in maize hybrids. Proceedings of the 7th Iranian Crop Sciences Congress, 24-26 Aug., Karaj, Iran, pp. 384.

Mohan Y. C., D. K. Singh and N. V. Rao. 2002. Path coefficient analysis for oil and grain yield in maize (Zea mays L.) genotypes. Inte. J. Plant Improv. 4 (1): 75-76.

Nielsen, R.L. 2002. Drought and heat stress effects on corn pollination. Ser. Internet. Www. Agry. Purdue. Edu/e.t/corn/pubs/corn o7.htm

Ouattar, S., R. Jones and K. Crookston. 1987. Effect of water deficit during grain filling on the pattern of maize kernel growth, and development. Crop Sci. 27: 726-730.

Ritchie, S., J. Hanway and G. Benson. 1992. How a corn plant develops. Special Report No, 48. Iow A State University, P21.

Sadek, S. E., M. A. Ahmed and H. M. Abd-El-Ghaney. 2006. Correlation and path coefficient analysis in parents inbred lines and their six white maize (Zea mays L.) single crosses developed and grown in Egypt. J. Applied Sci. Res. 2 (3): 159-167.

Seilsepoor, M., P. Jaafari and H. Mollahosseini. 2006. The effects of drought stress and plant density on yield and some agronomic traits of maize (SC 301). J. Res. Agric.Sci. 2: 13-24.

Seyedzavar J., M. Norouzi, S. Aharizad and B. tahmasebpour. 2014. Evaluation of correlation among traits in corn hybrids under drought stress conditions. Inte. J. Farm. Allied Sci. 3 (10): 1088-1091.

ShoeHosseini, S.M., M. Farsi and K.S. Khavarani. 2009. Evaluation of water deficiton yield and yield components. Several hybrid maize using path analysis. J. Agric. Sci. 18(1): 85-71.

Yordanov, I., Tsonko, T., Velikova, V., Georgieva, K., Ivanov, P., Tsenov, N. and T. Petrova, 2001. Change in CO₂ assimilation, transpiration and stomatal resistance to different wheat cultivars expressing drought under field conditions. Bulg. J. Plant Physiol. 27: 20-33.