افشای دارایی‌های نامشهود: رویکردی کاربر محور برای بهبود گزارشگری مالی

مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار

مقاله 5، دوره 11، شماره 42، فروردین 1399، صفحه 89-137   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اکبر دلیریان¹؛ مهدی مشکی^{* 2}؛ فاضل محمدی نوده³؛ سینا خردیار⁴

¹گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

²گروه مالی، واحد رشت، دانشگاه پیام نور، رشت، ایران

³گروه مدیریت، دانشکده علوم انسانی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

⁴گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

با توجه به گذر جوامع از عصر صنعت به عصر اطلاعات، اهمیت دارایی­های نامشهود نیز در دنیای تجارت بیشتر شده است. موج حرکت شرکت­ها به سوی سرمایه­گذاری در دارایی­های نامشهود و تشکیل، تشویق و تمایل به ایجاد شرکت­های دانش بنیان و تکنولوژی محور نشان از تغییر مدل­های تجاری، استراتژی­ها و حرکت به سوی اقتصاد توسعه یافته است. با این حال، به نظر می­رسد استانداردهای حسابداری مربوط به دارایی­های نامشهود از این حرکت جا مانده و مورد غفلت واقع شده­اند. هدف این پژوهش طراحی الگویی برای بهبود گزارشگری مالی دارایی­های نامشهود بر اساس نظرات کاربران اصلی این گزارش­ها است. این پژوهش از نوع پژوهش­های کیفی بوده که با استفاده از رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شده است. جامعه آماری شامل حسابرسان، کارشناسان رسمی دادگستری، مسئول اعتبارات بانک­ها، مدیران شرکت­های سرمایه­گذاری و مدیران شرکت­های دانش محور بوده که با استفاده از رویکرد نمونه­گیری هدفمند در مجموع تعداد 15 نفر به عنوان مشارکت­کنندگان پژوهش انتخاب شدند. داده­ها به روش مصاحبه و بصورت نیمه ساختاریافته گردآوری شد و سپس با استفاده از تحلیل مضمون، مضامین اصلی شناسایی و با استفاده از نرم افزار NVIVO شبکه آنها رسم گردید. مقوله­های علی، محوری، راهبردی و پیامد معرفی شدند و در این میان گزارشگری مالی به عنوان متغیر مداخله­گر شناسایی شد، مولفه­ای که رد آن در تمام مقوله­ها قابل مشاهده بود سودمندی اطلاعات برای تصمیم­گیری در مورد دارایی­های نامشهود بود که به عنوان مقوله محوری معرفی گردید.

کلیدواژه‌ها

دارایی های نامشهود؛ اطلاعات مفید برای تصمیم گیری؛ تئوری داده بنیاد

مراجع

برزیده، فرخ؛ باباجانی، جعفر و عبدالهی، احمد. طراحی الگوی هویت در قضاوت حسابرسی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد. دانش حسابرسی. 1397. شماره 71، 36-5.

بیات، رقیه؛ شعبانی، مریم و کلانتری، محمدحسین. سرمایه­گذاری در دارایی­های نامشهود بر جریان­های نقد عملیاتی آتی شرکت­های پذیرفته سده در بورس اوراق بهادر تهران. فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری. 1395، 2 (1)، 85-97.

خدامی پور، احمد و برزایی، یونس. بررسی عوامل حاکمیتی موثر بر کیفیت افشا و تاثیر رقابت بازار بر رابطه بین آن ها. فصلنامه حسابداری مالی. 1392، 5 (20)، 22-41.

دانایی فرد، حسن و امامی، سید مجتبی. استراتژی­های پژوهش کیفی: تاملی بر نظریه پردازی داده بنیاد. اندیشه مدیریت. 1386. شماره 2، 97-69.

رحمانی، علی و بشیری منش، نازنین. مروری بر ادبیات افشاء اطلاعات در ایران. فصلنامه پژوهش حسابداری. 1393، 4 (15)، 35-68.

شمس، شهاب الدین و خلیلی، مهدی. بررسی رابطه سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. چشم انداز مدیریت مالی و حسابداری. 1390. شماره1، 65-51.

مشایخ، شهناز و میمنت آبادی، شیوا. افشای حسابداری، کیفیت حسابداری، محافظه کاری شرطی و غیر شرطی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی. 1393، 6 (24)، 53-70.

مشایخی، بیتا؛ بیرامی، هانیه و بیرامی، هانی. تعیین ارزش دارایی های نامشهود با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی. پژوهش های تجربی حسابداری. 1393، 4 (2)، 223-238.

مشایخی، بیتا؛ سیدی، جلال و زرگران یزد، هستی. بررسی عوامل موثر بر افشای سرمایه فکری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی های حسابداری و حسابرسی. 1393، 4 (16)،‌ 95-121.

مهرآذین، علیرضا و عباس نژاد، فاطمه. اثر محافظه کاری و افشا بر هزینه سرمایه سهام عادی. پژوهش های تجربی حسابداری. 1392، 3(1)، 110-90.

مهرآذین، علیرضا و عباس نژاد، فاطمه. اثر محافظه کاری و افشا بر هزینه سرمایه سهام عادی. پژوهش های تجربی حسابداری. 1392، 3(1)، 110-90.

نیک کار, جواد, همت فر, محمود, اعصامی, مریم. (1397). تأثیر سرمایه‌گذاری در دارایی نامشهود در توضیح دهندگی تأثیر سلامت مالی و مشکلات نمایندگی در ارزش بازار شرکت. مدیریت دارایی و تأمین مالی، 6 (1)، 11-28.

نیک کار, جواد, همت فر, محمود, اعصامی, مریم. تأثیر سرمایه‌گذاری در دارایی نامشهود در توضیح دهندگی تأثیر سلامت مالی و مشکلات نمایندگی در ارزش بازار شرکت. مدیریت دارایی و تأمین مالی. 1397، 6 (1)، 11-28.

 

Al-Hamadeen, R., Alsharairi, M & Qaqish, H. (2014). Intangibles Disclosure: Evidence from Annual Reports of the Jordanian Industrial Public Listed Companies.

Alwert, K., Bornemann, M., Will, M., (2009). “Does intellectual capital reporting matter to financial analysts?”. Journal of Intellectual Capital, Vol.10, No.3, p.366.

Andreou, N.A., Green, A., Stankosky, M., (2007). “A framework on intangible valuation areas and antecedents”. Journal of Intellectual Capital, Vol.8, No.1, pp.52-75.

Andriessen, D. IC valuation and measurement: classifying the state of the art. Journal of Intellectual Capital. 2004a, Vol.5, No.2, pp.230-242.

Arnold, V., Bedard, J.C., Phillips, J., Sutton, S.G. The impact of tagging qualitative financial information on investor decision making: implications for XBRL. International Journal of Accounting Information Systems. 2012, Vol. 13, No. 1, pp. 2-20.

Australian Accounting Standards Board (AASB), (2008). “Initial Accounting for Internally generated Intangible Assets”. Discussion Paper, October 2008, principal authors Keys, R. and Ardern, D., available at http://www.aasb.gov.au/Work-In-Progress/Pending.aspx (last visit on 6 January 2013).

Barney, Jey. Firm resources and sustained competitive advantage. Journal of Management. 1991, Vol. 17, No. 1, pp. 99-120.

Bounfour, A., (2003). ‘The IC-dVAL Approach’. Journal of Intellectual Capital, Vol.4, No.3, pp.396-412.

Burgman, R., Roos, G. The importance of intellectual capital reporting: evidence and implications. Journal of Intellectual Capital. 2007, Vol.8, No.1, pp.7 – 51.

Castilla-Polo, F., & Ruiz-Rodríguez, C. Content analysis within intangible assets disclosure: a structured literature review. Journal of Intellectual Capital. 2017, doi: 10.1108/JIC-11-2016-0123.

Castro, G.M. de, Sáez, P.L. Intellectual capital in high-tech firms: The case of Spain. Journal of Intellectual Capital. 2008, Vol.9, No.1, pp.25-36.

Chan, L. Lakonishok, T. & Sougiannis. The stock market valuation of research and development expenditures. The Journal of Finance. 2001, 56, 2431-2456.

Chander, S., & Mehra, V. (2011). A study on intangible assets disclosure: An evidence from Indian companies. Intangible Capital, 2011 – 7(1): 1-30 - ISSN: 1697-9818 doi:10.3926/ic.2011.v1n7.p1-30.

Creswell J. (2005). Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. 2nd ed. Oxford: Oxford University Press.

Damodaran, A., (2002). “Investment Valuation – Tools and Techniques for Determining the Value of Any Asset”. 2nd Edition, New York: John Wiley & Sons, Inc.

De Waegenaere, A., Sansing, R. C., & Wielhouwer, J. L. (2017). Development cost capitalization during R&D races. Contemporary Accounting Research, 34(3), 1522–1546.

Dumay, J., Garanina, T. Intellectual capital research: A critical examination of the third stage. Journal of Intellectual Capital. 2013, Vol.14, No. 1  (Date online 16/9/2012; early cite pre-publication article; downloaded on 4 Jan. 2013).

Eckstein, C. The measurement and recognition of intangible assets. Accounting Forum. 2004, 28, 139-158..

Edvinsson, L. IC 21 – Reflections from 21 years of IC Practice and Theory. Journal of Intellectual Capital. 2013, Vol. 14, No. 1, pre-publication article.

Farooq, O., Nielsen, C., (2014). “Improving the information environment for analysts: Which intellectual capital disclosures matter the most?”. Journal of Intellectual Capital, Vol.15, No.1, pp.142-156.

Financial Accounting Standards Board (FASB), (2000). “Business reporting research project: electronic distribution of business information”. Norwalk: Financial Accounting Standards Board.

Financial Accounting Standards Board (FASB), (2001). “Business and Financial Reporting, Challenges from the New Economy”. Special Report, Financial Accounting Series No. 219-A, April 2001. Available also at: www.FASB.org.

Flamholtz, E.G., (1985). “Human Resource Accounting – Advances in Concepts, Methods, and Applications”. San Francisco/ USA: The Jossey-Bass management series.

Garanina, T. A., Dumay, J. Intellectual capital disclosure impact in IPOs pre and post GFC: evidence from NASDAQ. Proceedings of the 11th International Conference on Intellectual Capital, Knowledge Management and Organisational Learning, ICICKM. 2014, Sydney, pp.166-175.

Garcia-Ayuso, M., (2003). ”Factors explaining the inefficient valuation of intangibles”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol.16, No.1, pp.57-69.

Garcia-Meca, E., Martinez, I. The use of intellectual capital information in investment decisions – an empirical study using analyst reports”. The International Journal of Accounting. 2007, Vol.42, pp. 57-81.

Guthrie, J., Ricceri, F., Dumay, J. Reflections and projections: A decade of intellectual capital accounting research. 2012, British Accounting Review, Vol.44, No.2, pp.68-82.

Holland, J. “Fund management, intellectual capital, intangibles and private disclosure. Managerial Finance. 2006, Vol.32, No.4, pp.277-316.

Holland, J. Looking behind the veil’: invisible corporate intangibles, stories, structure and contextual information content of disclosure. Qualitative Research in Financial Markets. 2009, Vol.1, No.3, pp152-187..

Hoogendoorn, M., Bos, A. d., Krens, F., Veerman, W., Beek, H. t. TRANSPARENCY IN INTELLECTUAL CAPITAL. International Symposium – Measurement and Reporting Intellectual Capital: Experience, Issues and Prospects, Country Covered: The Netherlands, organized by the OECD, the Ministries of Economic Affairs, and of Education, Culture and Science of the Netherlands and the Nordic Industrial Fund, Technical Meeting 9-10 June 1999 in Amsterdam.

International Accounting Standards Board (IASB). Conceptual Framework for Financial Reporting”. International Standards Board, September 2010..

International Integrated Reporting Council (IIRC). The International <IR> Framework. Last retrieval on 13 January 2017 at: http://integratedreporting.org/wp-content/uploads/2015/03/13-12-08-THE-INTERNATIONAL-IR-FRAMEWORK-2-1.pdf.

Jones, S. Does the Capitalization of Intangible Assets Increase the Predictability of Corporate Failure?. Accounting Horizons. 2011, Vol.25, No.1, pp41-70..

Kang, H., Gray, S.J. The Content of Voluntary Intangible Asset Disclosures: Evidence from Emerging Market Companies. Journal of International Accounting Research. 2011, Vol.10, No.1, pp109-125..

Kaplan, R.S., Norton, D.P., (1996). ‘Using the Balanced Scorecard as a Strategic Management System’. Harvard Business Review, Vol.74, No.1, pp.75-85.

Kaplan, R.S., Norton, D.P., (2000). ‘Having Trouble with your Strategy? Then Map It’. Harvard Business Review, Vol.78, No.5, pp.167-176.

Kaufmann, L., Schneider, Y. Intangibles – A synthesis of current research. Journal of Intellectual Capital. 2004, Vol.5, No.3, pp.366-388..

Kelton, A.S., Pennington, R.R. Internet financial reporting: The effects of information presentation format and content differences on investor decision making. Computers in Human Behavior. 2012, Vol. 28, pp. 1178-1185..

Keuleneer, L., Verhoog, W., (2003). “Recent Trends in Valuation: From Strategy to Value”. Chichester, England: John Wiley & Sons Ltd.

Konrad Group, (1989). „The Invisible Balance Sheet – key indicators for accounting, control and valuation of know-how companies”. K.E.Sveiby (Ed.).

Kristandl, G., Bontis, N. Constructing a definition for intangibles using the resource based view of the firm. Management Decision. 2007, Vol.45, No.9, pp.1510-1524..

Laughlin, R..C. Critical reflections on research approaches, accounting regulation and the regulation of accounting. The British Accounting Review. 2007, Vol. 39, pp271-289.

Laughlin, R.C., Puxty, A.G. Accounting Regulation: An Alternative Perspective. Journal of Business Finance and Accounting. 1983. Vol. 26, pp.451-.471.

Lev, B. (2018). Ending the Accounting-for-Intangibles Status Quo. European Accounting Review.

Lev, B. A rejoinder to Douglas Skinner’s ‘Accounting for intangibles – a critical review of policy recommendations. Accounting and Buinsess Research. 2008. Vol.38, No.3, pp.209-213..

Lev, B., Radhakrishnan, S., Zhang, W. Organizational capital. Abacus. 2009. Vol.45, No.3, pp.275-298.

Lewis, R., Pendrill, D. Advanced Financial Accounting. Harlow/ Essex/ England: Pearson Education Limited, Seventh Edition. International Integrated Reporting Council (IIRC), 2017. “The International <IR> Framework”. Last retrieval on 13 January 2017 at: http://integratedreporting.org/wp-content/uploads/2015/03/13-12-08 THEINTERNATIONAL-IR FRAMEWORK-2-1.pdf.

Lewis, R., Pendrill, D. Advanced Financial Accounting. Harlow/ Essex/ England: Pearson Education Limited, Seventh Edition. 2004.

Linnainmaa, J. T., & Roberts, M. R. (2018). The history of the cross-section of stock returns. The Review of Financial Studies, 31(7), 2606–2649.

Luthy, D.H. Intellectual capital and its measurement. College of Business, APIRA98  working paper, 1988. No.25. Utah/ USA: Utah State University.

Mard, M.J., Hitchner, J.R., Hyden S.D., (2007). “Valuation for Financial Reporting: The Determination of Fair Value for Audited Intangible Assets”. 2nd Ed., Hoboken, New York: John Wiley & Sons.

Mills, R. Intangible assets and intellectual capital. Faculty of Finance and Management. 2002. Issue 20, pp.17-22.

Milost, F., (2007).”A dynamic monetary model for evaluating employees”. Journal of Intellectual Capital, Vol.8, No.1, pp.124-138.

Muehlenbrock, S. Intangibles disclosure: A user-based approach to enhanced external financial reporting. 2017. PhD Thesis. University of Brighton.

Nazari, J.A., Herremans, I.M., Warsame, H.A. Sustainability reporting: external motivators and internal facilitators. Corporate Governance. 2015, Vol.15, No. 3, pp. 375-390

Nold, H.A. Linking knowledge processes with firm performance: organizational culture. Journal of Intellectual Capital. 2012, Vol.13, No.1, pp.16- 38.

Oswald, D. R., Simpson, A. V., & Zarowin, P. (2017). The information benefits of R&D capitalization. New York University. Retrieved from SSRN: https://ssrn.com/abstract = 2952388 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2952388.

Ousama, A.A., Fatima, A.H., Hafiz Majdi, A.R. Usefulness of intellectual capital information: preparers’ and users’ view. Journal of Intellectual Capital. 2011. Vol.12, No.3, pp.430-445.

Ozcan, A. (2017). Analysis of value relevance of intangible assets under international financial reporting standards: evidence from Borsa Istanbul. Journal of Social Sciences Institute, 14 (40), 364-377.

Patel, N., Narain, U. Can intangible assets act as a cushion in a downturn?. Available at: http://www.watsonwyatt.com/pubs/directions/media/2009_EU_12783_Direct ions_CP05_Intangibles.pdf (last access 1 August 2011).

Reilly, R.F., (2001). “Valuation of Intangible Assets in Dot.Com and Intellectual Property Intensive Companies”. American Journal of Family Law, Vol.15, Part 1, pp.36-46.

Reilly, R.F., Schweihs, R.P., (1998). ’Valuing intangible assets’. New York: Mc Graw-Hill.

Rennie, M. (1999). “Accounting for Knowledge Assets: Do we need a new Financial Statement?”. forth coming in: The International Journal of Technology Management.

Rodov, I., Leliaert P. FiMIAM: Financial method of intangible assets measurement. Journal of Intellectual Capital, 2002. Vol. 3, No.3, p.323-336..

Roos, J., Roos, G., Edvinsson, L., Dragonetti, N.C., (1997). ‘Intellectual Capital – Navigating in the New Business Landscape”. London: Macmillan Press.

Samudhram, A., Shanmugam, B., Low, K.L.T., (2008). “Valuing human resources: an analytical framework”. Journal of Intellectual Capital, Vol.9, No.4, pp.655-667.

Securities and Exchange Commission (SEC). The Path Forward on Disclosure. Speech made by SEC Chair Mary Jo White at the National Association of Corporate Directors – Leadership Conference 2013  in National Harbor, Md., on 15 Oct. 2013. Text retrieved on 14 January 2017 at: https://www.sec.gov/News/Speech/Detail/Speech/1370539878806.

Skinner, D.J. Accounting for intangibles – a critical review of policy recommendations. Accounting and Business Research. 2008a. Vol.38, No.3, pp. 191-204.

Solomons, D. Criteria for Choosing an Accounting Model. Accounting Horizons. 1995. Vol.9, No.1, March, pp.42-51.

Stark, A.W. Intangibles and research – an overview with s specific focus on the UK: Plus ça change, plus c’est la meme chose. International Accounting Policy Forum: Accounting and Business Research. 2008. Vol.38, No.3, pp.275-285.

Strauss, A.L., Corbin, J.M., (1990). “Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques”. Newbury Park, Calif.: Sage.

Strauss, A.L., Corbin, J.M., (1998). „Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory”. 2nd Edition, Thousand Oaks/ Calif.: Sage.

Strauss, Anselm L., & Corbin, Juliet (1998), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, 2nd Ed., Sage.

Sullivan, P.H., (2000). “Value-driven intellectual capital: how to convert intangible corporate assets into market value”. New York: John Wiley & Sons.

Sveiby, K.E. Methods for Measuring Intangible Assets. Retrieved from www.sveiby.com/articles/IntangibleMethods. htm, last visit on 23  November 2009..

Tan, P. M.-S., Lim, C.Y., (2007). “The value relevance of accounting variables and analysts’ forecasts: The case of biotechnology firms”. Review of Accounting and Finance, Vol.6, No.3, pp.233-253.

Trigeorgis, L., (2000). “Real Options: Managerial Flexibility and Strategy in Ressource Allocation”. Cambridge/ London: MIT Press.

Valladares Soler, L. E., Cuello de Oro Celestino, D.J. Evaluating the scope of IC in firms’ value. Journal of Intellectual Capital. 2007. Vol.8, No.3, pp.470- 493.

Whitwell, G.J., Lukas, B.A., Hill, P. Stock analysts’ assessment of shareholder value of intangible assets. Journal of Business Research. 2007. Vol.60, pp.84-90..

Williams, S.M. Is intellectual capital performance and disclosure practices related?. Journal of Intellectual Capital. 2001, Vol.2, No.3, pp.192-203..

Wyatt, A. What financial and non-financial information on intangibles is value-relevant? A review of the evidence. Accounting and Business Research. 2008. Vol.38, No.3, pp.217-256..