بررسی عوامل سازمانی موثر بر فرسودگی شغلی در کارکنان آب منطقه‌ای فارس

مجله توانمندسازی سرمایه انسانی

مقاله 4، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 9، شهریور 1399، صفحه 103-116   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجید عیدی بایگی^{* 1}؛ عبدالعزیز افلاک سیر²؛ زهرا دهقانی زاده³

¹دانشجوی دکتری تخصصی روانشناسی بالینی، دانشگاه شیراز، ایران

²دانشیار، گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه شیراز، ایران

³دانشجوی دکتری تخصصی روانشناسی بالینی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل سازمانی موثر بر فرسودگی شغلی کارکنان آب منطقه‌ای فارس بود. پژوهش حاضر پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارکنان شرکت آب منطقه ای فارس بودند که در سال 1396 در این شرکت مشغول به کار بودند. نمونه پژوهش حاضر شامل 181 نفر بودکه به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. اطلاعات پژوهش حاضر با استفاده از پرسشنامه فرسودگی شغلی، ابهام و تعارض نقش، گرانباری نقش، فشار روانی شغلی، خشنودی شغلی و پرسشنامه رفتار رهبری ادراک شده جمع‌آوری و با روش تحلیل رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد بین متغیرهای سازمانی عدالت سازمانی، خشنودی شغلی و سبک رهبری حمایتی با فرسودگی شغلی رابطه منفی معنی‌داری (0/01 <p) و بین متغیرهای سازمانی ابهام نقش، تعارض نقش، گرانباری نقش و استرس شغلی با فرسودگی شغلی رابطه مثبت معنی داری (0/01< p)وجود دارد. متغیرهای سازمانی خشنودی شغلی، گرانباری نقش، تعارض نقش و ابهام نقش 29/8 درصد از تغییرات فرسودگی شغلی کارکنان را تبیین نمودند. نتایج پژوهش حاضر گویای نقش عوامل سازمانی بر فرسودگی شغلی کارکنان آب منطقه‌ای بود.

کلیدواژه‌ها

عوامل سازمانی؛ فرسودگی شغلی؛ کارکنان

مراجع

ارشدی، نسرین (1369). بررسی رابطه‌ی فشار روانی ناشی از تعارض و ابهام نقش با عملکرد و خشنودی شغلی مدیران و کارکنان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب با توجه به اثر تعدیل‌کننده‌ی استقلال کاری و پیوستگی گروهی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد روانشناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

ارشدی، نسرین ( 1386 ). طراحی و آزمودن الگویی از پیشایندها و پیامدهای مهم انگیزش شغلی در کارکنان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب منطقه اهواز. پایان نامه دکتری روانشناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

امیری، مجتبی؛ اسدی، محمود رضا؛ دلبری راغب، فاطمه (1390). بررسی وضعیت فرسودگی شغلی در میان کارکنان و ارائه راهکارهای بهبود وضعیت آن. نشریه مدیریت بازرگانی. 3 (7): 56-37.

ایرانبان، سید جواد؛ ساعتچی، محمود؛ امیری، علی اصغر (1389). رابطه بین سرسختی روانشناختی و گرانباری نقش با سلامت روانی کارکنان. مجله تحقیقات روانشناختی. 6 (17): 92-76.

الماسیان، آناهیتا؛ رحیمی‌کیا، امین (1391). بررسی رابطه سبک رهبری مدیران و فرسودگی شغلی کارکنان ستادی دانشگاه علوم پزشکی لرستان در سال ۱۳۹۰. مجله علمی پژوهشی یافته. ۱۴ (۱) :79-69.

بابامیری، محمد؛ ظهیری هرسینی، آزیتا؛ طهماسبی، رضا؛ مروتی، ذکراله؛ یوسفی افراشته، مجید؛ دهقانی، یوسف (1394). بررسی عوامل موثر بر فرسودگی شغلی در کارکنان شرکت برق منطقه ای کرمان. مجله ارگونومی. 3 (4): 48-39.

باسامی، احمد؛ چیذری، محمد؛ عباسی، عنایت (1393). ارتباط بین ویژگی های شغل و تحلیل رفتگی شغلی در میان کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان. پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی. 7 (4): 42-27.

بختیاری، عاطفه؛ گودرزی، محمود؛ حمیدی، مهرزاد؛ قربانی، محمدحسین ( 1388 ). ارتباط عوامل انگیزشی بهداشتی و فرسودگی شغلی کارشناسان تربیت بدنی دانشگاه‌های دولتی تهران. نشریه‌ی مدیریت ورزشی. 3: 135-150

دمیری، حجت (1390). طراحی و آزمودن الگویی از برخی پیشایندها و پیامدهای فشار روانی شغلی در کارکنان ستادی ملی حفاری ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز.

دهقانی، یوسف؛ اصغری، فرهاد؛ سعید پور، فریبا؛ جوکار، اسماعیل (1396). پیش بینی فرسودگی شغلی پرستاران بر اساس رضایت شغلی، ویژگیهای شخصیتی و بهزیستی روانشناختی. پژوهش پرستاری. ۱۲ (۵) :۶۱-۷۰.

زرگر بالای جمع، ساناز؛ علیمرادنوری، محمد؛ دانشور، امین (1397). بررسی رابطه فرسودگی شغلی و ابعاد آن با استرس شغلی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال ۱۳۹۷. فصلنامه بیمارستان. ۱۷ (۳) :۸۷-۹۹.

ساعتچی، محمود (1376). روانشناسی بهره وری. تهران: ویرایش.

ساعتچی، محمود (1386). عوامل درون و برون سازمانی موثر بر فشار روانی و فرسودگی شغلی. بهداشت روان و جامعه. 3 (22): 3.

شریف زاده؛ فتاح؛ صالح اردستانی؛ عباس؛ حمیدیان؛ ماریا؛ نوری، حجت‌اله (1394). شناسایی علل فرسودگی شغلی کارکنان شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران و رابطه آن با بلوغ سازمانی نیروی انسانی. مجله فرایند نو. 10 (49): 113-99.

صافی، محمدحسین؛ محمدی، فریما؛ عموزاده، ایمان؛ عرشی، شهنام (1394). بررسی رابطه بین سبک رهبری مدیران با رضایت و فرسودگی شغلی کارکنان در مرکز بهداشت شمال تهران. فصلنامه علمی پژوهشی سلامت اجتماعی. 2 (2): 97-88.

ضیغمی‌محمدی، شراره؛ اصغرزاده‌حقیقی، سولماز (1390). بررسی ارتباط استرس شغلی و فرسودگی شغلی در پرسنل پرستاری. مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان. ۱۹ (۲) :۴۲-۵۲

عابدی، محمد رضا؛ شفیع آبادی، عبدالله؛ احمدی، احمد؛ و سلیمی زاده، کوروش (1382). بررسی میزان فرسودگی شغلی مشاوران آموزش و پرورش شهر اصفهان و عوامل مؤثر بر آن. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی. 15: 38-23.

علوی‌لنگرودی، سیدکاظم؛ غفوری، حمیده (1394). رابطه بین رضایت شغلی، تعهد سازمانی با فرسودگی شغلی دبیران. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 6 (3): 109-85.

      قدسی، احقر (1385). بررسی نقش فرهنگ سازمانی مدارس در فرسودگی شغلی دبیران دوره راهنمایی شهر تهران. فصلنامه تعلیم و تربیت. 22 (2): 123-93.

قنائیان، منیژه؛ طهرانی‌زاده، مریم؛ حاجی رستملو، رقیه (1397). رابطه امنیت شغلی و عدالت سازمانی با فرسودگی شغلی در کارکنان کمیته امداد. فصلنامه علمی پژوهش‌های مشاوره. ۱۷ (۶۸) :۱۵۲-۱۷۱.

معظمی گودرزی، علی ( 1386 ). بررسی رابطه ساده و چندگانه ابهام نقش، تعارض نقش و گرانباری نقش با عدم سلامت روانی، با توجه به نقش تعدیل کنندگی الگوی رفتاری سنخ الف و حس سامان یافتگی کارکنان یک شرکت در اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز.

نورعلیان، یاور؛ محمدپناه، امیرحسین؛ شمخانی، اژدر (1393). بررسی رابطة مدیریت استعداد با مؤلفه های عدالت سازمانی (مورد مطالعه: فرماندهی انتظامی استان همدان). فصلنامه منابع انسانی ناجا. 9 (36): 28-9.

وردی‌نژاد، فریدون؛ حسن‌زاده، زهرا ( 1385 ). بررسی ارتباط بین عوامل سازمانی با میزان فرسودگی شغلی کارکنان. مطالعه موردی: سازمان بنادر و کشتیرانی بندر انزلی. پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی. 6 (23): 129-1. 

AL Zahrani, A. (2011). The impact of organizational justice on job burnout: a study in private hospitals in Riyadh, Saudi Arabia, interdisciplinary. Journal of Contemporary Research in Business, 3 (6):627-637.

Anderson-Fele, L. (2005). Age related work-load: A work environment intervention with a life course perspective. International Congress Series, 12: 341-346.

 Argentero, P., & Setti I. (200 8). Job perception, work conditions and burnout in emergency workers. Giornale italiano di medicina del lavoro ed ergonomia, 30 (1): 64-70.

Ashtari, Z., Frhady, Y., Khodaee, MR. (2009). Relationship between Job Burnout and Work Performance in a Sample of Iranian Mental Health Staff. African Journal of Psychiatry, 2: 71-74.

Babakas, E., Yavas, U., & Ashill, N.J. (2009). The role of customer orientation as a moderator of the job demand- burnout-performance relationship: A surface-level trait perspective. Journal of Retailing, 85(4): 480-492.

Best, R.G., Stapleton, L.M., & Downey, R.G. (2005). Core self evaluations and job burnout: The test of alternative models. Journal of Occupational Health Psychology, 10: 441–451.

Bianchi, R., Schonfeld, I.S., & Laurent, E. (2015). Burnout–depression overlap: A review. Clinical Psychology Review, 36: 28-41.

Chang, E., Hancock, K. (2003). Role stress and role ambiguity in new nursing graduates in Australia, Nursing &Health sciences; 5(2):155-165.

Ghavidel, F., Fallahi-Khoshknab M., Molavynejad Sh., & Zarea. (2019). The role of organizational factors in nurse burnout: Experiences from Iranian nurses working in psychiatric wards. J Family Med Prim Care. 8:3893-9.

Glazer, S., Stetz, T.A., Izso, L. (2004). Effects of personality on subjective job stress: cultural analysis. Personality and Individual Differences, 37: 645-658.

Green, A. E., Albanese, B. J., Shapiro, N. M., & Aarons, G. A. (2014). The Roles of Individual and Organizational Factors in Burnout Among Community-Based Mental Health Service Providers. Psychol Serv. 11(1):41-9.

Green, T. (2000). Three steps to motivating employees. HR Magazine, 45(11):155-158.

Hallberg, U. E., & Sverke, M. (2004). Construct Validity of the Maslach Burnout Inventory: Two Swedish Health Care Samples. European Journal of Psychological Assessment, 20(4): 320-338.

Hosley, N. S. (2005). Collectiue Efficacy organizational health. Supervision Journal Uol; 67:25.

House, R.J., & Dessler, G. (1974). The Theory of Leadership: Some Post Hoc and Prior Tests. In Contingency Approaches to Leadership, James G. Hunt and Lars L. Larson (eds.), Carbondale, IL: Southern Illinois University Press.

Igodan, O. C. (1984). Factors Associated with Burnout among Extension Agents in the Ohio Cooperative Extension Service. Ph. D. dissertation, The Ohio State University.

Ironson, G. H., Smith, P. C., Brannick, M. T., Gibson, W. M., & Paul, K. B. (1989). Constrution of a job in general scale: A comparison of global, composite, and specific measures. Journal of Applied Psychology, 74: 193-200.

Jones, F. D. (2000). Military Psychiatry: Preparing in Peace for War. Washington: Government Printing Office.

Kahn, R.L., Wolfe, D.M., Quinn, R.P., Snoek, J.D., Rosenthal, R.A. (1964). Occupational stress: Studies in role conflict and ambiguity. New York: Wiley.

Karatepe, O. M., & Uludag, O. (2007). Role stress, Burnout and their Effects on Frontline Hotel Employees Job Performance: Evidence from Northern Cyprus. John Wiley & Sons, Ltd.

Lai Ping, Y. B. (2007). Job burnout among construction professionals in Hong Kong: A moderator model with coping strategies. Ph.D. dissertation, The University of Hong Kong.

Lambert, E. G., Hogan, N. L., Jiang, S., Elechi, O.O., Benjamin, B., Morris, A., et al. (2010). The relationship among distributive and procedural justice and correctional life satisfaction, burnout, and turnover intent: An exploratory study. Journal of Criminal Justice, 38(1):7-16.

Lambert, E., Hogan, N. L., & Altheimer, I. (2010). The Association Between Work-Family Conflict and Job Burnout Among Correctional Staff: A Preliminary Study. American Journal of Criminal Justice, 35: 37-55.

Lasebikan, V. O., Oyetunde, M.O. (2012). Burnout among Nurses in a Nigerian General Hospital: Prevalence and Associated Factors. International Scholarly Research Notices: Nursing, 2012: 4021-57.

Lee, R. T., & Ashforth, B. E. (1996). A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout. Journal of Applied Psychology, 81:123-133.

Leiter, M. P. (1992) Burn-out as a crisis in self-efficacy: Conceptual and practical implications. Work & Stress. 6(2): 107-115.

Liljegren, M., & Ekberg, K. (2009). The associations between perceived distributive, procedural, and interactional organizational justice, self-rated health and burnout. Work, 33(1):43-51.

Maslach, C. (1976). Burned-out. Human Behavior, 5(9):16-22.

Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The Measurement of  Experienced Burnout. Journal of Occupational Behavior, 2: 99-113.

Maslach, C., & Leiter, M. P. (2008). Early predictors of job burnout and engagement. Journal of Applied Psychology, 93(3), 498–512.

Maslach, C., Schaufeli, W.B., Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52(1):397-422.

 Myhren, H., Ekeberg, O., & Stokland, O. (2013). Job Satisfaction and Burnout among Intensive Care Unit Nurses and Physicians. Critical Care Research and Practice, 2013: 786176.

Niehoff, B. P., & Moorman, R. H. (1993). Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 36(3): 527-539.

Pamela, A., Jacobs, M. Y., Tytherleigh, C., & Webb, C. L. (2007). Predictors of work performance among higher education employees: examination using the ASSET model of stress. International Journal of Stress Management,14: 199-210.

Parker, D. F., & Decotiis, T. A. (1983). Organizational Determinants of Job Stress. Organizational Behavior and Human Performance, 32: 160-177.

Rizzo, J.R., House, R.J., Lirtzman, S.I. (1970). Role conflict and ambiguity in complexorganization. Administrative Science Quarterly, 15: 64– 150

Robbins, S.P. (2001). Organizational behavior. New Jersey: rentice Hall.