نقش واسطه ای هویت اخلاقی در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و شادکامی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

دوره 16، شماره 64، تیر 1399، صفحه 351-364   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

امیرعباس فاتحی¹؛ فریده یوسفی^{* 2}؛ علی اصغر ملکی زاده¹

¹کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز

²دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

هدف این پژوهش، تعیین نقش واسطهای هویت اخلاقی (با دو بعد درونیسازی و نمادسازی) در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده (با دو الگوی گفتوشنود و همنوایی) و شادکامی بود. شرکتکنندگان 308 نفر از دانشجویان کارشناسی دانشگاه شیراز (125 زن و 183 مرد) بودند که با روش خوشهای تصادفی چندمرحلهای انتخاب شدند. برای گردآوری دادهها از پرسشنامه بازنگریشده الگوهای ارتباطی خانواده (کوئرنر و فیتزپاتریک، 2002ب)، مقیاس هویت اخلاقی (آکینو و رید، 2002) و پرسشنامه شادکامی آکسفورد (آرگیل، 2001) استفاده شد. یافتهها نشان داد که جهتگیری همنوایی بهصورت منفی معنادار و جهتگیری گفتوشنود بهطور مثبت معنادار شادکامی را پیشبینی میکنند و بعد نمادسازی هویت اخلاقی بهصورت مثبت معنادار پیشبین شادکامی است. همچنین از بین دو بعد هویت اخلاقی، فقط بعد نمادسازی اخلاقی با برقراری رابطه مثبت بین دو متغیر الگوهای ارتباطی خانواده و شادکامی، نقش واسطهای داشت. جهتگیری گفتوشنود نیز بهصورت غیرمستقیم با واسطهگری نمادسازی هویت اخلاقی، پیشبینیکننده مثبت معنادار شادکامی بود. بر اساس یافتههای این پژوهش میتوان نتیجه گرفتکه افزایش جهتگیری گفتوشنود خانواده منجر به نمادسازی هویت اخلاقی و شادکامی بیشتر فرزندان میشود.

کلیدواژه‌ها

الگوهای ارتباطی خانواده؛ شادکامی؛ نمادسازی؛ هویت اخلاقی

مراجع

احیاکننده، م. و یوسفی، ف. (1396). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سازگاری با دانشگاه: نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله با استرس. فصلنامه خانواده پژوهی، 50، 291 -273.

انجم شعاع، م.، حسینچاری، م.، لطیفیان، م. و خرمایی، ف. (1396). رابطه هوش عمومی و استدلال اخلاقی: نقش واسطه‌گری ابعاد هویت اخلاقی. فصلنامه مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 27، 86 -63.

پوررضائیان، ه. و پوررضائیان، م. (1393). نقش الگوی ارتباطی خانواده و سبک‌های فرزندپروری والدین در هویت والدین در هویت‌یابی و سلامت روان‌شناختی نوجوانان. ششمین کنگره ملّی آسیب‌شناسی خانواده (و جشنواره ملّی خانواده پژوهی)، 150 -149.

جزایری، ح.، دلاور، ع. و درتاج، ف. (1397). تدوین مدل شادکامی بر اساس ویژگی‌های شخصیتی، هوش هیجانی، سبک دل‌بستگی، فعالیت‌های ارادی و ویژگی‌های جمعیت شناختی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 9(35)، 56 -27.

جوکار، ب. و رستمی، ر. (1394). رابطه بین جهت‌گیری‌های ارتباطی خانواده و احساس تنهایی: بررسی نقش واسطه‌ای هویت معنوی. دوفصلنامه مشاوره کاربردی، 4(2)، 18 -1.

خرمایی، ف.، اکبری، ع.، صبری، م. و نیرومند، ح. (1394). پیش‌بینی شادکامی بر اساس ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با واسطه‌گری تاب‌آوری در دانش‌‌آموزان. مجله مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 21، 82 -64.

دلنواز، ز.، البرزی، م. و خوشبخت، ف. (1397). الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری با حل مسئله خلاق: نقش واسطه‌ای بازخوردهای خلاق. فصلنامه روا‌‌ن‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 15(57)، 57 -45.

ذهبیون، ش. و حسینی، م. (1396). مدل تأثیر علی سبک فرزندپروری و الگوهای ارتباطی خانواده، تعهد به مدرسه و حرمت خود در آمادگی اعتیاد دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر آبادان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 18(1)، 109 -100.

رحیمی، م. و یوسفی، ف. (1389). نقش الگوهای ارتباطی خانواده در همدلی و خویشتن‌داری فرزندان. فصلنامه خانواده پژوهی، 6(24)، 447 -433.

رستمی، ر. (1392). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و احساس تنهایی: بررسی نقش واسطه‌ای هویت معنوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شیراز.

سامانی، س. و ترابی، ع. (1390). شادکامی نوجوانان در گونه‌های مختلف خانواده بر اساس مدل بافت‌نگر فرایند و محتوای خانواده. دو فصلنامه مشاوره کاربردی، 1(1)، 20 -3.

فاتحی، ا.، فولادچنگ، م. و عابدی، ف. (1396). نقش واسطه‌گری خودتنظیمی رفتاری در رابطه بین ابعاد کارکرد خانواده و ابراز وجود. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 8(28)، 70 -49.

فاتحی، ا. و یوسفی، ف. (1396). نقش واسطه‌ای پایداری روانی در رابطه بین شیوه‌های والدگری و تبلور وجودی. فصلنامه روا‌ن‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 14(54)، 120 -107.

فرحمند، س. و فولادچنگ، م. (1396). تبیین علّی سرزندگی تحصیلی بر اساس الگوهای ارتباطی خانواده: نقش واسطه‌ا‌ی ابرازگری هیجانی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 13(51)، 269 -257.

فرخی، ا. و سبزی، ن. (1394). شادکامی و ادراک الگوهای ارتباطی خانواده: نقش واسطه‌ای سرمایه روان‌شناختی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11(43)، 323 -313.

کشتکاران، ط. (1388). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده با تاب‌آوری در دانشجویان دانشگاه شیراز. فصلنامه دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 39(11)، 53 -43.

کورش‌نیا، م. و لطیفیان، م. (1386). بررسی روایی و پایایی ابزار تجدیدنظرشده الگوهای ارتباطات خانواده. خانواده پژوهی، 3(12)، 875 -855.

 

Akbari, A., Khormaiee, F., Keshtkar, A., Mehboodi, K., & Amrai, M. (2014). The prediction of test anxiety based on family communication pattern dimensions: The mediating role of academic resilience among first year high school students. International Journal of School Health, 1(2), e22363.

Aquino, K., & Reed, I. I. (2002). The self-importance of moral identity. Journal of Personality and Social Psychology, 83(6), 1423-1440.

Argyle, M. (2001). The psychology of happiness (2nd Ed.). London: Rutledge Press, Taylor & Francis Group.

Argyle, M., & Lu, L. (1990). The happiness of extraverts. Personality and Individual Differences, 11, 1011-1017.

Argyle, M., Martin, M., & Lu, L. (1995). Testing for stress and happiness: The role of social and cognitive factors. Stress and Emotion, 15, 173-187.

Berzonsky, M. D., Cieciuch, J., Duriez, B., & Soenens, B. (2011). The how and what of identity formation: Associations between identity styles and value orientations. Personality and Individual Differences, 50(2), 295-299.

Blasi, A. (1980). Bridging moral cognition and moral action: A critical review of the literature. Psychological Bulletin, 88(1), 1-45.

Butauski, M. (2016). Young adults' identity exploration: Privacy management and parent-child communication on topics of career, religion, and politics (Doctoral dissertation, Kent State University).

Campos, D., Cebolla, A., Quero, S., Bretón-López, J., Botella, C., Soler, J., García-Campayo, J., Demarzo, M., & Baños, R. M. (2016). Meditation and happiness: Mindfulness and self-compassion may mediate the meditation-happiness relationship. Personality and Individual Differences, 93, 80-85. 

Cannella Jr, A. A., Jones, C. D., & Withers, M. C. (2015). Family-versus lone-founder-controlled public corporations: Social identity theory and boards of directors. Academy of Management Journal, 58(2), 436-459.

Chowdhury, M. (2018). Emphasizing morals, values, ethics, and character education in science education and science teaching. MOJES: Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 4(2), 1-16.

Chui, W. H., & Wong, M. Y. (2016). Gender differences in happiness and life satisfaction among adolescents in Hong Kong: Relationships and self-concept. Social Indicators Research, 125(3), 1035-1051.

Churchill, S. A., Appau, S., & Farrell, L. (2019). Religiosity, income and wellbeing in developing countries. Empirical Economics, 56(3), 959-985.

Crocetti, E., Branje, S., Rubini, M., Koot, H. M., & Meeus, W. (2017). Identity processes and parent–child and sibling relationships in adolescence: A five‐wave multi‐informant longitudinal study. Child Development, 88(1), 210-228.

Drumwright, M., Prentice, R., & Biasucci, C. (2015). Behavioral ethics and teaching ethical decision making. Decision Sciences Journal of Innovative Education, 13(3), 431-458.

Fitzpatrick, M. A. (2004). Family communication patterns theory: Observations on its development and application. Journal of Family Communication, 4(3-4), 167-179.

Fitzpatrick, M. A., & Ritchie, L. D. (1994). Communication schemata within the family: Multiple perspectives on family interaction. Human Communication Research, 20(3), 275-301.

Grubbs, K. (2018). Identity, purpose, and happiness: Helping high-achieving Adolescents find all three. Parenting for High Potential, 7(2), 18-21.

Hardy, S. A., Bean, D. S., & Olsen, J. A. (2015). Moral identity and adolescent prosocial and antisocial behaviors: Interactions with moral disengagement and self-regulation. Journal of Youth and Adolescence, 44(8), 1542-1554.

Hardy, S. A., Bhattacharjee, A., Reed II, A., & Aquino, K. (2010). Moral identity and psychological distance: The case of adolescent parental socialization. Journal of Adolescence, 33(1), 111-123.

Hardy, S. A., Francis, S. W., Zamboanga, B. L., Kim, S. Y., Anderson, S. G., & Forthun, L. F. (2013). The roles of identity formation and moral identity in college student mental health, health‐risk behaviors, and psychological well‐being. Journal of Clinical Psychology, 69(4), 364-382.

Hertz, S. G., & Krettenauer, T. (2016). Does moral identity effectively predict moral behavior? A meta-analysis. Review of General Psychology, 20(2), 129-140.

Hoffman, K. (2018). Concepts of identity: Historical and contemporary images and portraits of self and family. Routledge.

Hogg, M. A. (2016). Social identity theory. In S. McKeown, R. Haji, & N. Ferguson (Eds.), Peace psychology book series. Understanding peace and conflict through social identity theory: Contemporary global perspectives (p. 3-17). Springer International Publishing.

Horstman, H. K., Colaner, C. W., & Rittenour, C. E. (2016). Contributing factors of adult adoptees’ identity work and self-esteem: Family communication patterns and adoption-specific communication. Journal of Family Communication, 16(3), 263-276.

Huang, L. N. (1999). Family communication patterns and personality characteristics. Communication Quarterly, 47(2), 230-243.

Jiang, S., Lu, M., & Sato, H. (2012). Identity, inequality, and happiness: Evidence from urban China. World Development, 40(6), 1190-1200.

Johnson, O. T. (2018). The role of racial identity, parental socialization, and school connectedness on the academic experiences of gifted black female adolescents attending predominantly white schools. Doctoral dissertation, North Carolina State University.

Joshanloo, M. (2015). Conceptions of happiness and identity integration in Iran: A situated perspective. Middle East Journal of Positive Psychology, 1(1), 24-35.

Khalek, A. M., & Lester, D. (2017). The association between religiosity, generalized self-efficacy, mental health, and happiness in Arab college students. Personality and Individual Differences, 109, 12-16.

Kim, H. J., & Kim, T. K. (2018). Family strengths, ego-identity, and school adjustment as perceived by college students. Indian Journal of Public Health Research & Development, 9(8). 901-907.

Kirkpatrick, L. A., & Hazan, C. (1994). Attachment styles and close relationships: A four-year prospective study. Personal Relationships, 1(2), 123-142.

Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th Ed.). New York: The Guilford Press.

Koepke, S., & Denissen, J. J. (2012). Dynamics of identity development and separation-individuation in parent-child relationships during adolescence and emerging adulthood-A conceptual integration. Developmental Review, 32(1), 67-88.

Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (2002a). Toward a theory of family communication. Communication Theory, 12(1), 70-91.

Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (2002b). Understanding family communication patterns and family functioning: The roles of conversation orientation and conformity orientation. Communication Yearbook, 26, 36-68.

Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (2006). Family Communication Patterns Theory: A Social Cognitive Approach. In D. O. Braithwaite & L. A. Baxter (Eds.), Engaging theories in family communication: Multiple perspectives (p. 50-65). Sage Publications.

Leveto, J. A. (2016). Happiness and identity theory. New Directions in Identity Theory and Research, 1, 628-654.

Liu, L., Gou, Z., & Zuo, J. (2016). Social support mediates loneliness and depression in elderly people. Journal of Health Psychology, 21(5), 750-758.

Lu, J., & Gao, Q. (2017). Faith and happiness in China: Roles of religious identity, beliefs, and practice. Social Indicators Research, 132(1), 273-290.

Mellado, C., Cumsille, P., & Martínez, M. L. (2018). Interactive associations of parental support, demands, and psychological control, over adolescents' beliefs about the legitimacy of parental authority. Journal of Adolescence, 64, 81-88.

Meral, E. L. Ç. İ., Yildiz, B., & Karabay, M. E. (2018). How burnout affects Turnover intention? The conditional effects of subjective vitality and supervisor support. International Journal of Organizational Leadership, 7(1), 47-60.

Mitchell, R. K., Robinson, R. E., Marin, A., Lee, J. H., & Randolph, A. F. (2013). Spiritual identity, stakeholder attributes, and family business workplace spirituality stakeholder salience. Journal of Management, Spirituality & Religion, 10(3), 215-252.

Oishi, S., & Gilbert, E. A. (2016). Current and future directions in culture and happiness research. Current Opinion in Psychology, 8, 54-58.

Orozco, J. (2018). A community-based approach to increasing parental influence and socialization in Hispanic adolescent ethnic identity development. (Doctoral dissertation, Azusa Pacific University).

Park, N., & Peterson, C. (2006). Character strengths and happiness among young children: Content analysis of parental descriptions. Journal of Happiness Studies, 7(3), 323-341.

Pellerone, M., Ramaci, T., & Micciche, S. (2018). Identity, family, relationships among groups and socioeducational disadvantage as factors of school failure: A cross-sectional study in a group of junior high school students of the Sicilian Hinterland. World Futures, 74(5), 321-342.

Rote, W. M., & Smetana, J. G. (2015). Parenting, adolescent-parent relationships, and social domain theory: Implications for identity development. In K. C. McLean & M. Syed (Eds.), Oxford library of psychology. The Oxford handbook of identity development (p. 437-453). Oxford University Press.

Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52(1), 141-166.

Ryan, R. M., & Frederick, C. (1997). On energy, personality, and health: Subjective vitality as a dynamic reflection of well‐being. Journal of Personality, 65(3), 529-565.

Sariçam, H. (2015). Subjective happiness and hope. Universitas Psychologica, 14(2), 685-694.

Segrin, C., & Flora, J. (2011). Family communication. Routledge.

Seligman, M. E. P. (2002). Positive psychology, positive prevention, and positive therapy. In C. R. Snyder & S. J. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology (p. 3-9). Oxford University Press.

Smits, I., Soenens, B., Vansteenkiste, M., Luyckx, K., & Goossens, L. (2010). Why do adolescents gather information or stick to parental norms? Examining autonomous and controlled motives behind adolescents’ identity style. Journal of Youth and Adolescence, 39(11), 1343-1356.

Steptoe, A. (2019). Happiness and health. Annual Review of Public Health, 40, 339-359.

Taylor, A. J., Douglass, S., Updegraff, K. A., & Marsiglia, F. F. (2018). A small‐scale randomized efficacy trial of the identity project: promoting adolescents’ ethnic-racial identity exploration and resolution. Child Development, 89(3), 862-870.

Veenhoven, R. (1988). The utility of happiness. Social Indicators Research, 20(4), 333-354.

Watts, A. (2018). The meaning of happiness: The quest for freedom of the spirit in modern psychology and the wisdom of the East. Novato: New World Library.

Witvliet, C. V., Richie, F. J., Root Luna, L. M., & Van Tongeren, D. R. (2019). Gratitude predicts hope and happiness: A two-study assessment of traits and states.