طراحی برنامه تعمیم مهارت های اجتماعی در نوجوانان دارای درخودماندگی با کنش وری بالا: کاربرد مدل شناختی پردازش اطلاعات اجتماعی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

دوره 16، شماره 64، تیر 1399، صفحه 365-378   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

صدیقه السادات میرزائی¹؛ شهلا پاکدامن^{* 2}؛ ابراهیم علیزاده³

¹دانشجوی دکتری روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی

²دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی

³استادیار روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف این پژوهش، تدوین و تعیین اثربخشی برنامه‎ای مبتنی بر مدل پردازش اطلاعات بر مهارت‎های اجتماعی افراد دارای درخودماندگی با کنش‎وری بالا بود. این پژوهش از نوع شبه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون‌ـ پس‌آزمون و پیگیری با گروه گواه و جامعه آن شامل همه نوجوانان دارای درخودماندگی با کنش‎وری بالا در شهر سیرجان بود که از بین افراد مراجعه‌کننده به مرکز اتیسم مهرک، ابتدا 12 نفر به‌صورت هدفمند انتخاب و سپس به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (6n=) و گواه (6n=) تقسیم شدند. در مرحله پیش‌آزمون، مقیاس درجه‌بندی مهارت‌های اجتماعی گرشام و الیوت‌ـ نسخه والد و معلم (1990) و نیز مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با والدین و نوجوان روی گروه نمونه اجرا شد. برنامه آموزشی طی 12 جلسه دوساعته به‌صورت هفته‌ای دو بار روی گروه آزمایش اجرا شد و گروه گواه آموزشی دریافت نکرد. 60 روز پس از پایان جلسه‌ها، گروه‌ها به لحاظ وضعیت مهارت‌های اجتماعی بار دیگر ارزیابی شدند تا ماندگاری نتایج، مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان داد، آموزش مهارت‎های اجتماعی برمبنای این مدل به بهبود، تعمیم (مصاحبه با والدین و نوجوان) و ماندگاری مهارت‎های اجتماعی منجر شده است. بنابراین آموزش مهارت‎های اجتماعی متکی بر اصول مدل پردازش اطلاعات اجتماعی باعث بهبود، تعمیم و ماندگاری مهارت‎های اجتماعی در نوجوانان درخودمانده می‎شود.

کلیدواژه‌ها

نوجوانان دارای درخودماندگی با کنش‎وری بالا؛ مهارت‎های اجتماعی؛ پردازش اطلاعات اجتماعی

مراجع

اباذری، ک.، ملک‎پور، م.، قمرانی، ا.، عابدی، ا. و فرامرزی، س. (1395). تحول هیجانی کودکان درخودمانده بر اساس مدل تحولی تفاوت‎های فردی. روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 13(50)،142 -133.

شهیم، س. (1378). بررسی مهارت‌های اجتماعی در گروهی از کودکان عقب‌مانده ذهنی آموزش‌پذیر با استفاده از نظام درجه‌بندی مهارت‌های اجتماعی. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، 4، 87 -73.

شیرجنگ، ل.، مهریار، ا. ه.، جاویدی، ح. و حسینی، س. ا. (1397). اثربخشی آموزش مهارت‎های اجتماعی به والدین بر نشانه‎های اختلال نافرمانی مقابله‎ای در کودکان. فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 58(15)، 137 -127.

صادقی، س.، پوراعتماد، ح. ر. و فتح‌آبادی، ج. (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر مشکلات رفتاری مهارت‌های اجتماعی نوجوانان دچار اختلال طیف اُتیسم با عملکرد بالا.روان‌شناسی کاربردی، 10(4)، 499 -477.

عباسی اسفجیر، ع. ا. و خطیبی، ف. (1395). هنجاریابی سیستم درجه‌بندی مهارت‌های اجتماعی گرشام و الیوت (1990) برای کودکان پیش‌دبستانی شهر آمل. فصلنامه روان‎سنجی، 5(17)، 96 -77.

مختاری، ی. (1389). اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر مهارت‌های اجتماعی کودکان آسپرگر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

 

Anderson, A., Moore, D. W., Rausa, V. C., Finkelstein, S., Pearl, S., & Stevenson, M. (2017). A systematic review of interventions for adults with autism spectrum disorder to promote employment. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 4(1), 26-38.

Australian Bureau of Statistics (ABS). (2012). Prevalence of autism. Retrieved from https://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Latestproducts/4428.0Main%20Features32012?opendocument&tabname=Summary&prodno=4428.0&issue=2012&num=&view=

Aykan, S., & Nalçacı, E. (2018). Assessing Theory of Mind by Humor: The Humor Comprehension and Appreciation Test (ToM-HCAT). Frontiers in Psychology, 9, 1-13.

 

1. working memory capacity

 

Bambara, L. M., Cole, C. L., Chovanes, J., Telesford, A., Thomas, A., Tsai, S. C., ... & Bilgili, I. (2018). Improving the assertive conversational skills of adolescents with autism spectrum disorder in a natural context. Research in Autism Spectrum Disorders, 48, 1-16.

 

Barneveld, P. S., Swaab, H., Fagel, S., van Engeland, H., & de Sonneville L. M. J. (2014). Quality of life: a case-controlled long-term followup study, comparing young high-functioning adults with autism spectrum disorders with adults with other psychiatric disorders diagnosed in childhood. Comprehensive Psychiatry, 55(2), 302-310.

Bauminger-Zviely, N., Alon, M., Brill, A., Schorr-Edelsztein, H., David, T., Tubul, G., & Al-Yagon, M. (2019). Social Information Processing Among Children with ASD, SLD, and Typical Development: The Mediational Role of Language Capacities. The Journal of Special Education, 53(11), 922-931.

Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2014). Prevalence of autism spectrum disorder among children aged 8 years. Morbidity and Mortality Weekly Report, 63(2), 1-22.

Cole-Fletcher, R. (2014). What’s in a face? Exploring components of social perception and social cognition in Williams syndrome and autism. Doctoral Dissertation, Newcastle University, Institute of Neuroscience.

Crick, N. R., & Dodge, K. A. (1994). A review and reformulation of social information-processing mechanisms in children's social adjustment. Psychological Bulletin, 115(1), 74-101.

Dawson, G., Toth, K., Abbott, R., Osterling, J., Munson, J., Estes, A., & Liaw, J. (2004). Early social attention impairments in autism: social orienting, joint attention, and attention to distress. Developmental Psychology, 40(2), 271-283.

Embregts, P. J. C. M., & Van Nieuwenhuijzen, M. (2009). Social information processing in boys with autistic spectrum disorder and mild to borderline intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 53(11), 922-931.

Gresham, F. M., & Elliott, S. N. (1990). Social skills rating system: Manual. American Guidance Service.

Hampton, L. H., Stern, Y., & Roberts, M. Y. (2018). Meta-analysis suggests early intervention for infants and toddlers at risk for autism may be effective for improving developmental outcomes. Evidence-Based Communication Assessment and Intervention, 12(4), 144-146.

Harms, M. B., Martin, A., & Wallace, G. L. (2010). Facial emotion recognition in autism spectrum disorders: a review of behavioral and neuroimaging studies. Neuropsychology Review, 20(3), 290-322.

Ke, F., Whalon, K., & Yun, J. (2018). Social skill interventions for youth and adults with autism spectrum disorder: A systematic review. Review of Educational Research, 88(1), 3-42.

Krasny, L., Williams, B. J., Provencal, S., & Ozonoff, S. (2003). Social skills interventions for the autism spectrum: Essential ingredients and a model curriculum. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 12(1), 107-122.

Laugeson, E. A., & Frankel, F. (2010). Test of Adolescent Social Skills Knowledge, Mental Status Checklist. The PEERS treatment manual. New York: Routledge.

Lerner, M. D., Mikami, A. Y., & Levine, K. (2011). Socio-dramatic affective-relational intervention for adolescents with Asperger syndrome & high functioning autism: Pilot study. Autism, 15(1),
21-42.

Markovits, H. (2013). Physical aggression facilitates social information processing. Journal of Experimental Social Psychology, 49(6), 1023-1026.

Mazza, M., Mariano, M., Peretti, S., Masedu, F., Pino, M. C., & Valenti, M. (2017). The Role of Theory of Mind on Social Information Processing in Children with Autism Spectrum Disorders: A Mediation Analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(5), 1369-1379.

Murphy, A. N., Radley, K. C., & Helbig, K. A. (2018). Use of superheroes social skills with middle school‐age students with autism spectrum disorder. Psychology in the Schools, 55(3), 323-335.

Palmen, A., Didden, R., & Arts, M. (2008). Improving question asking in high-functioning adolescents with autism spectrum disorders: Effectiveness of small-group training. Autism, 12(1), 83-98.

Pelphrey, K. A., Sasson, N. J., Reznick, S., Paul, G., Goldman, B. D., & Piven, J. (2002). Visual scanning of faces in autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 32(4), 249-261.

Rao, V. S., Mysore, A. V., & Raman, V. (2016). The Neuropsychology of Autism-A Focus on Three Major Theories. Journal of Indian Association for Child & Adolescent Mental Health, 12(2), 162-199.

Reichow, B., Steiner, A. M., & Volkmar, F. (2013). Cochrane review: social skills groups for people aged 6 to 21 with autism spectrum disorders (ASD). Evidence‐Based Child Health: A Cochrane Review Journal, 8(2), 266-315.

Samadi, S. A., & McConkey, R. (2015). Screening for autism in Iranian preschoolers: Contrasting M-CHAT and a scale developed in Iran. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(9), 2908-2916.

Shattuck, P. T., Roux, A.M., Hudson, L. E., Taylor, J. L., Maenner, M. J., & Trani, J. F. (2012). Services for adults with an Autism Spectrum Disorder. Canadian Journal of Psychiatry, 57(5), 284-291.

Stahmer, A. C., Rieth, S., Lee, E., Reisinger, E. M., Mandell, D. S., & Connell, J. E. (2015). Training teachers to use evidence‐based practices for autism: Examining procedural implementation fidelity. Psychology in the Schools, 52(2),
181-195.

Terzian, M. A., Li, J., Fraser, M. W., Day, S. H., & Rose, R. A. (2015). Social information-processing skills and aggression: A quasi-experimental trial of the making choices and Making Choices Plus programs. Research on Social Work Practice, 25(3), 358-369.

Vicky, T. (2017). Investigating the Use of a video-based Social Information Processing Interview Schedule (SIPIS) for Individuals with ASD subtypes. Clinical Psychiatry, 3(2). 1-12.

White, S. W., Ollendick, T., Albano, A. M., Oswald, D., Johnson, C., Southam-Gerow, M. A., ... & Scahill, L. (2013). Randomized controlled trial: Multimodal anxiety and social skill intervention for adolescents with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(2), 382-394.

Ziv, Y., Hadad, B. S., & Khateeb, Y. (2014). Social information processing in preschool children diagnosed with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(4), 846-859.