اثربخشی برنامه یادگیری اجتماعی هیجانی بر انگیزش و خودکارآمدی تحصیلی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

دوره 16، شماره 64، تیر 1399، صفحه 437-447   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مجتبی عاشوری^{* 1}؛ رحیم بدری²؛ شهرام واحدی²؛ مینا محبی³

¹دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی دانشگاه تبریز

²استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه تبریز

³دکتری تخصصی روانشناسی دانشگاه تبریز

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی برنامه یادگیری اجتماعی‎ـ هیجانی بر بهبود انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان انجام شد. طرح این پژوهش شبه‌تجربی از نوع پیش‌آزمون‎ـ پس‌آزمون همراه با گروه گواه و جامعه آماری آن شامل همه دانش‌آموزان پسر دوره دبیرستان در شهر زنجان بود. ابتدا یک مدرسه با روش نمونه‎برداری دردسترس انتخاب شد، سپس آزمودنی‎ها با روش نمونه‌برداری تصادفی، انتخاب (تعداد 44 نفر) و به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه قرار گرفتند (تعداد 22 نفر). بسته آموزشی مهارت‌های اجتماعی‎ـ هیجانی به مدت دوازده جلسه و هر جلسه به مدت یک ساعت به گروه آزمایشی آموزش داده شد، اما گروه گواه آموزشی دریافت نکرد. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش، پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان (گرین، میلر، کروسن، دوک و آکی، 2004) و پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر (1981) بود. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش مبتنی بر یادگیری اجتماعی‎ـ هیجانی بر انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی تأثیر مثبت معناداری دارد. همچنین یادگیری اجتماعی‎ـ هیجانی از عوامل مؤثر بر انگیزش یادگیری و خودکارآمدی تحصیلی است. بر همین مبنا، به کارشناسان آموزش‌وپرورش پیشنهاد می‎شود که برای داشتن دانش‌آموزانی با انگیزش و خودکارآمدی تحصیلی بالا، به نقش یادگیری اجتماعی‎ـ هیجانی توجه ویژه داشته باشند‎ـ 

کلیدواژه‌ها

انگیزش تحصیلی؛ خودکارآمدی تحصیلی؛ یادگیری اجتماعی‎ـ هیجانی

مراجع

ابراهیمی‌اورنگ، ا.، حسینی‌نسب، س. و بدری گرگری، ر. (1397). تأثیر آموزش برنامه یادگیری اجتماعی‎ـ هیجانی جامع بر خودآگاهی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان آذربایجان شرقی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(18)، 179 -165.

اخوان تفتی، م. و کدخدایی، م. (1395). بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای موفقیت در دانشگاه بر خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی دانشجویان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 9(1)، 66 -58.

بحرانی، م. (1388). بررسی روایی و اعتبار مقیاس انگیزش تحصیلی هارتر. مطالعات روان‌شناختی، 5(1)، 72 -51.

رهبر کرباسدهی، ف.، ابوالقاسمی، ع. و رهبر کرباسدهی، ا. (1297). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی‎ـ هیجانی بر باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال یادگیری خاص. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 6(10)، 55 -39.

زمانی، ب.، سعیدی، م. و سعیدی، ع. (1391). اثربخشی و پایداری تأثیر استفاده از چندرسانه‌ای‌ها بر خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی درس ریاضی. فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 2(4)، 87 -67.

سانقی، ع. و احمدی، خ. (1395). اثربخشی آموزش اهداف زندگی (مبتنی بر مدل سبک زندگی) بر انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی دانش‌آموزان. مجله‌ روان‌شناسی مدرسه، 5(3)، 99 -78.

سبزوار، م.، عابدی، ا. و لیاقتدار، م. (1392). مقایسه‌ یادگیری اجتماعی‎ـ هیجانی و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان مدارس غیردولتی بدون کیف و مدارس دولتی شهر اصفهان. مجله‌ علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 6(1)، 188 -171.

صدری دمیرچی، ا. و اسماعیلی قاضی ولوئی، ف. (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی‎ـ هیجانی بر تنظیم شناختی هیجان و مهارت‌های اجتماعی کودکان دارای اختلال یادگیری خاص. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 5(4)، 86 -59.

غلامی، ی.، خداپناهی، م. ک.، رحیمی‌نژاد، ع. و حیدری، م. (1385). رابطه انگیزش پیشرفت و خودپنداشت با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه هشتم در درس علوم بر اساس تحلیل نتایج «تیمز‎ـ آر». فصلنامه روا‌‌ن‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 2(7)، 219 -207.

فرجی‌حرانی، ک. (1392). سهم هوش هیجانی و هوش شناختی با پیشرفت تحصیلی. فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، 5(15)، 114 -102.

لطفی عظیمی، ا. و ابراهیمی‌ قوام، ص. (1393). سبک‌های انگیزش و پیشرفت تحصیلی: نقش واسطه‌ای خودپنداشت تحصیلی. فصلنامه روا‌‌ن‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11(43)، 257 -247.

مصطفائی، ع. و محمدخانی، م. (1397). تأثیر خودگویی بر خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 6(11)، 135 -117.

مهبد، م. و شیخ‌الاسلامی، ر. (1394). خودناتوان‌سازی بر اساس فرایندهای خانواده: اثر واسطه‎ خودکارآمدی تحصیلی. فصلنامه روا‌‌ن‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11(44)، 404 -391.

یوسفی، ی.، فرخی، ن. و صرامی، غ. (1392). فراتحلیل عوامل مؤثر بر انگیزش تحصیلی. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 13(4)، 168 -133.

 

Ansong, D., Eisensmith, S. R., Okumu, M., & Chowa, G. A. (2019). The importance of self-efficacy and educational aspirations for academic achievement in resource-limited countries: Evidence from Ghana. Journal of Adolescence, 70, 13-23.

Artino, A. R. (2012). Academic self-efficacy: From educational theory to instructional practice. Perspectives on Medical Education, 1(2), 76-85.

Ashdown, D. M., & Bernard, M. E. (2012). Can explicit instruction in social and emotional learning skills benefit the social-emotional development, well-being, and academic achievement of young children? Early Childhood Education Journal, 39(6), 397-405.

Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs: Prentice Hall.

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.

Bergey, B. W., Parrila, R. K., & Deacon, S. H. (2018). Understanding the academic motivations of students with a history of reading difficulty: An expectancy-value-cost approach. Learning and Individual Differences, 67, 41-52.

Buxton, C. E. (1966). Evaluations of forced-choice and Likert-type tests of motivation to academic achievement. British Journal of Educational Psychology, 36, 192-201.

Chon, Y. V., & Shin, T. (2019). Profile of second language learners' metacognitive awareness and academic motivation for successful listening: A latent class analysis. Learning and Individual Differences, 70, 62-75.

Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2011). Research methods in education, 7th Edition. London: Routledge Falmer.

Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning (CASEL). (2012). 2013 CASEL guid: Effective social and emotional learning programs-preschool and elementary school edition. Chicago: Author.

Consortium on the School-Based Promotion of Social Competence. (1994). The school-based promotion of social competence: Theory, research, practice, and policy. In R. J. Haggerty, L. R. Sherrod, N. Garmezy, & M. Rutter (Eds.), Stress, risk, and resilience in children and adolescents: Processes, mechanisms, and interventions (pp. 268-316). Cambridge, England: Cambridge University Press.

Eccles, J. S., Adler, T. F., Futterman, R., Goff, S. B., Kaczala, C. M., Meece, J. L., & Midgley, C. (1983). Expectancies, values and academic behaviors. In J. T. Spence (Ed.). Achievement and achievement motives (pp. 75-146). San Francisco, CA: Freeman.

Friedlaender, D., Burns, D., Lewis-Charp, H., Cook-Harvey, C. M., & Darling-Hammond, L. (2014). Student-centered schools: Closing the opportunity gap. Stanford Center for Opportunity Policy in Education.

Greene, B. A., Miller, R. B., Crowson, M., Duke, B.L., & Akey, K. L. (2004). Predicting high school students' cognitive engagement and achievement: Contributions of classroom perceptions and motivation. Contemporary Educational Psychology, 29, 462-482.

Harter, S. (1981). A new self -report scale of intrinsic versus extrinsic orientation in classroom: Motivational and informational components. Developmental Psychology, 17(3), 300-312.

Honicke, T., & Broadbent, J. (2016). The influence of academic self-efficacy on academic performance: A systematic review. Educational Research Review, 17, 63-84.

Jiang, Y., Rosenzweig, E. Q., & Gaspard, H. (2018). An expectancy-value-cost approach in predicting adolescent students’ academic motivation and achievement. Contemporary Educational Psychology, 54, 139-152.

Klaeijsen, A., Vermeulen, M., & Martens, R. (2018). Teachers’ innovative behaviour: The importance of basic psychological need satisfaction, intrinsic motivation, and occupational self-efficacy. Scandinavian Journal of Educational Research, 62(5), 769-782.

Lepper, M. R., Corpus, J. H., & Iyengar, S. S. (2005). Intrinsic and extrinsic motivational orientations in the classroom: Age differences and academic correlates. Journal of Educational Psychology, 97(2), 184.

Mantasiah, R., & Yusri, Y. (2018). Pay it forward model in foreign language learning to increase student’s self-efficacy and academic motivation. 2nd International Conference on Statistics, Mathematics, Teaching, and Research.

Meens, E. E., Bakx, A. W., Klimstra, T. A., & Denissen, J. J. (2018). The association of identity and motivation with students' academic achievement in higher education. Learning and Individual Differences, 64, 54-70.

National Research Council. (2013). Education for life and work: Developing transferable knowledge and skills in the 21st century. National Academies Press.

Nie, Y., Lau, S., & Liau, A. K. (2011). Role of academic self-efficacy in moderating the relation between task importance and test anxiety. Learning and Individual Differences, 21(6), 736-741.

Nolen-Hoeksema, S., Fredrickson, B., Loftus, G. R., & Lutz, C. (2014). Introduction to psychology, 16th Edition. Cengage Learning.

Pajares, F. (1996). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Research, 66, 543-578.

Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 54-67.

Schunk, D. H., & Zimmerman, B. J. (2006). Competence and control beliefs: Distinguishing the means and ends. In P. A. Alexander & P. H. Winne (Eds.), Handbook of educational psychology (2nd ed.) (pp. 349-367). Mahwah, NJ: Erlbaum.

Schunk, D. H., Pintrich, P. R., & Meece, J. L. (2008). Motivation in education: Theory, research, and applications. Upper Saddle River, NJ: Merrill Prentice Hall.

Talsma, K., Schüz, B., & Norris, K. (2019). Miscalibration of self-efficacy and academic performance: Self-efficacy≠self-fulfilling prophecy. Learning and Individual Differences, 69, 182-195.

Weissberg, R. P., Durlak, J. A., Domitrovich, C. E., & Gullotta, T. P. (Eds.). (2015). Social and emotional learning: Past, present, and future. In J. A. Durlak, C. E. Domitrovich, R. P. Weissberg, & T. P. Gullotta (Eds.), Handbook of social and emotional learning: Research and practice (p. 3-19). The Guilford Press.

Wigfield, A., & Eccles, J. S. (2000). Expectancy-value theory of achievement motivation. Contemporary Educational Psychology, 25, 68-81.

Wigfield, A., Rosenzweig, E. Q., & Eccles, J. (2017). Achievement values: Interactions, interventions, and future directions. In A. Elliot, C. Dweck, & D. Yeager (Eds.). Handbook of competence and motivation: Theory and application (2nd ed.). New York, NY: Guilford Press.

Yeager, D. S. (2017). Social and emotional learning programs for adolescents. The Future of Children, 27(1), 73-94.