پیشرفت‌های اخیر به ‌سوی کاربرد بیوتکنولوژی در حفاظت درون‌شیشه‌ای منابع ژنتیکی گیاهان زینتی کمیاب و در حال انقراض

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

مقاله 3، دوره 15، شماره 2، شهریور 1399، صفحه 23-37   

نوع مقاله: مروری

نویسنده

بهزاد کاویانی^*

دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

تعدادی از گیاهان زینتی از جمله لاله‌ی واژگون، شمشاد خزری، سوسن چلچراغ، سرخدار و برخی ارکیدها در معرض خطر انقراض قرار دارند. بنابراین، توسعه‌ی سریع رویکردهایی برای حفظ و نگهداری درازمدت این گونه‌ها ضروری به‌نظر می‌رسد. بسیاری از این گیاهان در بانک‌های بذر و یا به‌عنوان گیاهان زنده در شرایط طبیعی، نگهداری می‌شوند. این روش‌های نگهداری؛ غیرقابل اطمینان، سخت و هزینه‌بر هستند. بنابراین، رویکردهای درون‌شیشه‌ای به‌عنوان روش‌های مکمل، ابزار مهمی برای حفاظت خارج از محل طبیعی ژرم‌پلاسم گیاهان در نظر گرفته می‌شوند. امروزه، حفاظت ژرم‌پلاسم گیاهان زینتی با فنون نوآورانه به‌ویژه با فناوری تولید بذر مصنوعی، انجام می‌شود. در ذخیره‌ی رشد آهسته، واکشت‌های دوره‌ای کاهش می‌یابند. حفاظت انجمادی، ذخیره‌ی ریزنمونه‌ها در دمای بسیار پایین (ازت مایع، 196- درجه‌ی سانتی‌گراد) است. در سال‌های اخیر چندین روش حفاظت انجمادی بر اساس شیشه‌ای‌کردن محلول درون‌سلولی از جمله کپسوله‌کردن-شیشه‌ای‌کردن، قطره‌ای-شیشه‌ای‌کردن و استفاده از صفحات انجمادی آلومینیومی (نوع V و D) توسعه یافته است. امروزه، پرکاربردترین روش حفاظت انجمادی، کپسوله‌کردن-آب‌برداری است. در آینده؛ فنون ترکیبی، نگهداری DNA، بررسی ثبات ژنتیکی گونه‌های منجمدشده به‌ویژه کایمرها، انجماد درمانی و یافتن رویکردهای ساده، قابل اعتماد و ارزان و باززایی راحت‌تر ریزنمونه‌های نگهداری‌شده، بیشتر مورد توجه قرار خواهند گرفت. مطالعه‌ی زیادی روی نگهداری ژرم‌پلاسم گیاهان زینتی به‌ویژه گیاهان زینتی کمیاب و در حال انقراض انجام نشده است. بنابراین، هدف این مقاله‌ی مروری، بررسی فنون مختلف حفاظت درون‌شیشه‌ای و حفاظت انجمادی و استفاده‌ از آنها برای ذخیره، اصلاح و مبادله‌ی منابع ژنتیکی گیاهان زینتی به‌ویژه گیاهان زینتی در حال انقراض است.

کلیدواژه‌ها

ازت مایع؛ بانک ژن؛ بذر مصنوعی؛ حمایت‌کننده‌های انجمادی؛ ژرم‌پلاسم

مراجع

منابع

1)        Al-Hajry, H.A., S.A. Al-Maskry, L.M. Al-Kharousi, O. El-Mardi, W.H. Shayya and M.F.A. Goosen, 1999. Electrostatic encapsulation and growth of plant cell cultures in alginate. Biotechnology Progress,

2)        Bernard, F., H. Shaker-Bazarnov and B. Kaviani, 2002. Effect of salicylic acid on cold preservation and cryopreservation of encapsulated embryonic axes of Persian lilac (Melia azedarach L.). Euphytica, 123: 85–88.

3)        Dumet, D. and E.E. Benson, 2000. The use of physical and biochemical studies to elucidate and reduced cryopreservation-induced damage in hydrated/desiccated plant germplasm. In: Engelmann, F., Takagi, H. (eds.) Cryopreservation of Tropical Plant Germplasm, Italy, IPGRI.

4)        Dumet, D., A. Grapin, C. Bailly and N. Dorion, 2002. Revisiting crucial steps of anencapsulation/desiccation based cryopreservation process: importance ofthawing method in the case of Pelargonium meristems. Plant Sci. 163: 1121–1127.

5)        Engelmann, F., 2004. Plant cryopreservation: Progress and prospects. In Vitro Cell. Dev.–Biol. Plant, 40: 427–433.

6)        Engelmann, F. and J.M.M. Engles, 2002. Technology and strategies for ex situ conservation. In: Ramanatha Rao, V., Brown, A. H. D., Jackson, M. T. (eds.) Managing Plant Genetic Diversity, Wallingford, Rome, CAB International, IPGRI, pp. 89–104.

7)        Engelmann, F., 2011. Use of biotechnology for conservation of plant biodiversity. In Vitro Cell. Dev.–Biol. Plant, 47: 5–16.

8)        Fabre, J. and J. Dereuddre, 1990. Encapsulation-dehydration: A new approach to cryopreservation of Solanum shoot tips. CryoLett. 11: 413–426.

9)        Fukai, S., M. Goi and M. Tanaka, 1991b. Cryopreservation of shoot tips of Caryophyllaceae ornamentals. Euphytica, 56: 149–153.

10)    Galdiano, R.F.J., E.G.M. Lemos, R.T. Faria and W.A. Vendrame, 2012. Cryopreservation of Dendrobium hybrid seeds and protocorms as affected by phloroglucinol and supercool X1000. Sci. Hortic. 148: 154–160.

11)    González-Arnao, M.T., A. Panta, W.M. Roca, R.H. Escobar and F. Engelmann, 2008. Development and large scale application of cryopreservation techniques for shoot and somatic embryo cultures of tropical crops. Plant Cell, Tiss. Org. Cult. 92: 1–13.

12)    Helliot, B., B. Panis, Y. Poumay, R. Swennen, P. Lepoivre and E. Frison, 2002. Cryopreservation for the elimination of cucumber mosaic and banana streak viruses from banana (Musa spp.). Plant Cell Rep. 20: 1117–1122.

13)    Kobayashi, T., T. Niino and M. Kobayashi, 2006. Cryopreservation of tobacco BY-2 suspension cell cultures by vitrification with encapsulation. Plant Biotechnol. 23: 333–337.

14)    Kaviani, B., 2011. Conservation of plant genetic resources by cryopreservation. Aus. J. Crop Sci. 5: 778–800.

15)    Kaviani, B., D. Hashemabadi, A. Mohammadi Torkashvand and S. Sedaghat Hoor, 2009. Cryopreservation of seeds of lily (Lilium ledebourii (Baker) Bioss.): use of sucrose and dehydration. Afr. J. Biotechnol. 8 (16): 3809–3810.

16)    Kaviani, B., M.N. Padasht Dahkaei, D. Hashemabadi and A.H. Darabi, 2010. Cryopreservation of Lilium ledebourii (Baker) Bioss. by encapsulation-vitrification and in vivo media for planting of germplasm. Amer-Eur. J. Agric. Environ. Sci. 8 (5): 556–560.

17)    Kaviani, B., M.R. Safari-Motlagh, M.N. Padasht-Dehkaei, A.H. Darabi and A. Rafizadeh, 2008. Cryopreservation of lily [Lilium ledebourii (Baker) Bioss.] germplasm by encapsulation-dehydration. Intl. J. Bot. 4 (4): 491–493.

18)    Khoddamzadeh, A.A., U.R. Sinniah, P. Lynch, M.A. Kadir, S.B. Kadzimin and M. Mahmood, 2011. Cryopreservation of protocorm-like bodies (PLBs) of Phalaenopsis bellina (Rchb. f.) Christenson by encapsulation-dehydration. Plant Cell, Tiss. Org. Cult. 107: 471–481.

19)    Kim, H.H., Y.G. Lee, D.J. Shin, H.C. Ko, J. Gwag, E.G. Cho and F. Engelmann, 2009. Development of alternative plant vitrification solutions in droplet-vitrification procedures. Cryobiol. 59 (3): 370–418.

20)    Kim, H.M., J.H. Shin and J.K. Sohn, 2006. Cryopreservation of somatic embryos of the herbaceous peony (Paeonia lactiflora Pall.) by air drying. Cryobiol. 1 (53): 69–74.

21)    Kulus, D. and M. Zalewska, 2014. Cryopreservation as a tool used in long-term storage of ornamental species – A review. Sci. Hortic. 168: 88–107.

22)    Lin, W.Q., H.W. Bian, J.H. Wang and M.Y. Zhu, 2004. Analysis of dehydrins in cryopreservation of protocorm-like-bodies of Dendrobium candidum by the air-drying method. Acta Hortic. Sinica, 31: 64–68 (in Chinese with English abstract).

23)    Matsumoto, T., 2017. Cryopreservation of plant genetic resources: conventional and new methods. Rev. Agric. Sci. 5: 13–20.

24)    Matsumoto, T., A. Sakai and K. Yamada, 1995. Cryopreservation of in vitro-grown apical meristems of lily by vitrification. Plant Cell, Tiss. Org. Cult. 41: 237–241.

25)    Moges, A.D., R.A. Shibli and N.S. Karam, 2004. Cryopreservation of African violet (Saintpaulia ionantha Wendl.) shoot tips. In Vitro Cell. Dev.– Biology Plant, 40: 389–395.

26)    Nadarajan, J. and H.W. Pritchard, 2014. Biophysical characteristics of successfuloilseed embryo cryoprotection and cryopreservation using vacuum infiltration vitrification: an innovation in plant cell preservation. PLoS One, http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0096169.

27)    Ozden-Tokatli, Y., A. De Carlo, F. Gumusel1, S. Pignattelli and M. Lambardi, 2008. Development of encapsulation techniques for the production and conservation of synthetic seeds in ornamental species. Prop. Ornamen. Plants, 8 (1): 17–22.

28)    Özüdoğru, E.A., A. Previati and M. Lambardi, 2010. In vitro conservation and cryopreservation of ornamental plants. In: Jain, S. M. (Ed.), Protocols for In Vitro Propagation of Ornamental Plants, 589, 1^st ed. Humana Press, Hertfordshire, pp. 303–305.

29)    Panis, B. and M. Lambardi, 2005. Status of cryopreservation technologies in plants (crops and forest trees). In: The role of biotechnology. Villa Gualino, 5-7 March. 2005, Turin, Italy 43-54.

30)    Rahmah, R., S.A. Mubbarakha, U.R. Sinniahb and S. Subramaniam, 2015. Effects of droplet-vitrification on Brassidium Shooting Star’s orchid protocorm-like bodies (PLBs). Sci. Hortic. 197: 254–260.

31)    Rao, N.K., 2004. Plant genetic resources: Advancing conservation and use through biotechnology. Afr. J. Biotechnol. 3 (2): 136–145.

32)    Reed, B.M., L. Schumacher, D. Dumet and E.E. Benson, 2005. Evaluation of a modified encapsulation-dehydration procedure in corporating sucrose pretreatments for the cryopreservation of Ribes germplasm. In Vitro Cell. Dev.– Biol. Plant, 41: 431–436.

33)    Rout, G.R., A. Mohapatra and S.M. Jain, 2006. Tissue culture of ornamental pot plant: a critical review on present scenario and future prospects. Biotechnol. Adv. 24: 531–560.

34)    Sakai, A. and F. Engelmann, 2007. Vitrification, encapsulation-vitrification and droplet-vitrification: a review. CryoLett. 28 (3): 151–172.

35)    Sakai, A., 2000. Development of cryopreservation techniques. In: Engelmann, F., Takagi, H. (eds.). Cryopreservation of Tropical Plant Germplasm. International of Plant Genetic Resources Institute, Rome, pp. 1–7.

36)    Sakai, A., 2004. Plant cryopreservation. In: Fuller, B., Lane, N., Benson, E. E. (eds.). Life in the Frozen State, London, CRC Press, pp. 329–346.

37)    Sekizawa, K., S. Yamamoto, T. Rafique, K. Fukui and T. Niino, 2011. Cryopreservation of in vitro-grown shoot tips of carnation (Dianthus caryophyllus L.) by vitryfication method using aluminium cryo-plates. Plant Biotechnol. 28: 401–405.

38)    Sopalun, K., K. Kanchit and K. Ishikawa, 2010. Vitrification-based
cryopreservation of Grammatophyllum speciosum protocorm. CryoLett. 31 (4): 347–357.

39)    Teixeira da Silva, J.A., 2014. Successful storage of protocorm-like bodies of hybrid Cymbidium (Orchidaceae) under low temperature conditions. J. Gen. Eng. Biotechnol. 12: 71–74.

40)    Teixeira da Silva, J.A., S. Zeng, R.F. Galdiano, J. Dobra´nszki, J.C. Cardoso and W.A. Vendrame, 2014. In vitro conservation of Dendrobium germplasm. Plant Cell Rep. 33: 1413–1423.

41)    Thinh, N.T. and H. Takagi, 2002. Cryopreservation of Colocasia esculenta L. Schott (Taro). In: Towill, L. E., Bajaj, Y.P.S. (eds.). Biotechnology in Agriculture and Forestry, 50. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, pp. 96–119.

42)    Vasile, L., V. Simona, A. Eliza and Z. Maria, 2011. Methods of conservation of the plant germplasm. In vitro techniques. Analele Universitatii din Oradea, Fascicula Protectia Mediului Vol. XVII.

43)    Vendrame, W.A., R.T. de Faria, M. Sorace and S.A. Sahyun, 2014. Orchid cryopreservation.Ciênc Agrotechnique, Lavras, 38 (3): 213–229.

44)    Withers, L.A. and F. Engelmann, 1997. In vitro conservation of plant genetic resources. In: Altman, A. (ed.). Biotechnology in Agriculture, Marcel Dekker, NY, pp. 57-88.

45)    Yamamoto, S., K. Fukui and T. Niino, 2011. A new cryopreservation method for vegetatively propagated plant genetic resources using aluminum cryo-plates. Dev. Technol. 10: 10–11.

46)    Zamecnik, J., M. Faltus and R. Kotkova, 2009. Glass transition determination in Allium shoot tips after dehydration. The 1^st International Symposium on Cryopreservation in Horticultural Species, Leuven, Belgium, 5-9 April 2009.