طراحی و آزمون اثربخشی بسته آموزش شناخت اجتماعی مدرسه محور بر پرخاشگری کودکان

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

دوره 17، شماره 66، دی 1399، صفحه 167-180   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

امید شکری^{* 1}؛ جواد صالحی فدردی²؛ جلیل فتح ‌آبادی³؛ وحید نجانی⁴؛ عباس ذبیح ‌زاده⁵

¹استادیار گروه روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی

²استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی

⁴دانشیار گروه روان‌شناسی بالینی و سلامت دانشگاه شهید بهشتی

⁵استادیار گروه روان‌شناسی تحولی اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این پژوهش با هدف طراحی و آزمون اثربخشی بسته آموزش شناخت اجتماعی مدرسه‎محور بر کاهش پرخاشگری فعادلانه کودکان بر اساس آموزه‎های برآمده از نظریه بازنگری‌شده پردازش اطلاعات اجتماعی (مدل سیپ) انجام شد. در این پژوهش شبه‎تجربی با طرح پیش‎آزمون‎ـ پس‎آزمون با گروه گواه و همراه با پیگیری، 34 دانش‎آموز دختر 8 تا 12 ساله در دو گروه آزمایش (17 دانش‎آموز) و گواه (17 دانش‎آموز)، قبل و بعد از آموزش به سیاهه خشم کودکان (نلسون و فینچ، 2000) و سیاهه سازگاری دانش‌آموزان با مدرسه (سینها و سینگ، 1993) پاسخ دادند. بسته آموزش شناخت اجتماعی مدرسه‎محور طی 10 جلسه و هر جلسه دو ساعت، به‌صورت گروهی برای گروه آزمایش اجرا شد. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری و تک‎متغیری در کوتاه‎مدت و بلندمدت نشان داد که برنامه آموزشی شناخت اجتماعی مدرسه‎محور در افزایش سازگاری هیجانی، تحصیلی و اجتماعی و کاهش نمره ابعاد چندگانه خشم کودکان شامل ناکامی، پرخاشگری بدنی، روابط با همسالان و روابط با مراجع قدرت دانش‎آموزان دختر مؤثر بود. به‌طورکلی، نتایج این پژوهش نشان می‎دهد که بسته آموزش شناخت اجتماعی مدرسه‎محور، از طریق کاهش تجارب تنیدگی‎زای بین ‎فردی، تحمل‎پذیر کردن و تعدیل رخدادهای منفی در بافت تعامل با دیگران، حفظ خودانگاره مثبت، حفظ تعادل هیجانی و تداوم روابط رضایت‎بخش با دیگران، در تحقق اندیشه ایمن‎سازی و مصونیت روانی فراگیران به‌طور تجربی مؤثر واقع می‎شود.

کلیدواژه‌ها

شناخت اجتماعی؛ مدیریت خشم؛ سازگاری اجتماعی/ هیجانی/ تحصیلی؛ مدل سیپ

مراجع

باقرزاده نیم‎چاهی، ص.، حسینی طبقدهی، ل. و حافظیان، م. (1397). رابطه خودآگاهی و یادگیری خودتنظیمی با سازگاری اجتماعی دانش‎آموزان دختر دوره متوسطه. مجله مطالعات روان‎شناسی تربیتی، 15(30)، 50 -29.

جهرمی، ف. گ.، شهنی ییلاق، م.، بهروزی، ن. و امیدیان، م. (1396). بررسی تأثیر آموزش برنامه پیشگیری از قلدری بر سازگاری، همدلی و قلدری دانش‎آموزان دختر دوره اول متوسطه شهر اهواز. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 5(8)، 204 -183.

خدابخشی کولایی، آ.، سبزیان، م. و فلسفی‌نژاد، م. ر. (1394). تأثیر شعردرمانی و حرکات ریتمیک بر کاهش اضطراب و پرخاشگری کودکان پیش‎دبستانی. مجله پرستاری کودکان، 4، 21 -11.

سرمد، ز.، بازرگان، ع. و حجازی، ا. (1396). روش‎های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.

شکوهی یکتا، م.، پرند، ا.، زمانی، ن. و اکبری زردخانه، س. (1389). اثربخشی آموزش مدیریت خشم بر ابزار و مهار خشم والدین. فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 7(26)، 146 -137.

کبیری، ل.، شکری، ا. و پورشهریار، ح. (1398). تأثیر آموزش مهارت‌های شناختی‎ـ اجتماعی بر روابط مثبت با دیگران و سازگاری دانش‌آموزان. مجله تازه‌های علوم شناختی، 21(3)، 119 -105.

کرمی، ا. (1377). راهنمای پرسشنامه سازگاری دانش‎آموزان دبیرستانی. تهران: مؤسسه روان‎تجهیز سینا.

محمدی دهاقانی، م. و یوسفی، ف. (1395). رابطه انواع خودکارآمدی با خشم: بررسی نقش واسطه‎ای حل مسئله اجتماعی. فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 12(47)، 250 -237.

 

Arsenio, W. F., & Lemerise, E. A. (2004). Aggression and moral development: Integrating social information processing and moral domain models. Child Development, 75, 987-1002.

Arsenio, W. F., Adams, E., & Gold, J. (2009). Social information processing, moral reasoning, and emotion attributions: Relations with adolescents’ reactive
and proactive aggression. Child Development, 80,
1739-1755.

Bergeron, J. L., Nolan, R. F., Dai, Y., & White, B. (2013). Interpersonal skills training with at-risk high school students. National Forum of Applied Educational Research Journal, 26(3), 1-10.

Bowen, K. N., Roberts, J., Kocian, E. J., & Bartula, A. (2014). An empirical test of social information processing theory and emotions in violent situations. Western Criminology Review, 15(1), 18-33.

Chen, P., Coccaro, E. F., & Jacobson, K. C. (2012). Hostile attribution bias, negative emotional responding, and aggression in adults: Moderating effects of gender and impulsivity. Aggressive Behavior, 38, 47-63.

Coccaro, E. F., Noblett, K. L., & McCloskey, M. S. (2009). Attributional and emotional responses to socially ambiguous cues: Validation of a new assessment of social/emotional information processing in healthy adults and impulsive aggressive patients. Journal of Psychiatric Research, 43, 915-925.

Coie, J. D. (2004). The impact of negative social experiences on the development of antisocial behavior. In J. B. Kupersmidt, & K. A. Dodge (Eds.), Children's peer relations from development to intervention (pp. 209-222). Washington, DC: American Psychological Association.

Cornelius, H., & Faire, S. (2006). Everyone can win: Responding to conflict constructively. Australia: Simon and Schuster.

Covey, S. (1998). The 7 habits of highly effective teens. London: Simon and Schuster.

Crick, N. R., & Dodge, K. A. (1994). A review and reformulation of social information-processing mechanism in children’s social adjustment. Psychological Bulletin, 115, 74-101.

Crozier, J. C., Dodge, K. A., Fontaine, R. G., Lansford, J. E., Bates, J. E., Pettit, G. S., & Levenson, R. W. (2008). Social information processing and cardiac predictors of adolescent antisocial behavior. Journal of Abnormal Psychology, 117(2), 253-267. 

De Castro, B. O. (2004). The development of social information processing and aggressive behavior: Current issues. European Journal of Developmental Psychology, 1, 87-102.

De Castro, B. O., Veerman, J. W., Willem, K., Bosch, J. D., & Monshouwer, H. J. (2002). Hostile attribution of intent and aggressive behavior: A meta-analysis. Child Development, 73, 916-934.

Desai, M. (2010). A rights-based preventative approach for psychosocial well-being in childhood, children’s well-being. Springer Science & Business Media.

Dodge, K. A. (2006). Translational science in action: Hostile attributional style and the development of aggressive behavior problems. Development and Psychopathology, 18, 791-814.

Dodge, K. A., & Rabiner, D. L. (2004). Returning to roots: On social information processing and moral development. Child Development, 75, 1003-1008.

Dodge, K. A., Coie, J. D., & Lynam, D. (2006). Aggression and antisocial behavior in youth. Pp.719-788 in Handbook of Child Psychology, Volume 3: Social, Emotional, and Personality Development (6th ed.), edited by W. Damon, R.M. Lerner (Series Eds.), and N. Eisenberg (Vol. Ed.). New York, NY: Wiley.

Fontaine, R. G., Tanha, M., Yang, C., Dodge, K. A., Bates, J. E., & Pettit, G. S. (2010). Does response evaluation and decision (RED) mediate the relationship between hostile attributional style and antisocial behavior in adolescence? Journal of Abnormal Child Psychology, 38, 615-626.

Ford, L. (2006). Human relations: A game plan for improving personal adjustment (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

Fossum, S., Handegard, B., Martinussen, M., & Morch, W. (2008). Psychosocial interventions for disruptive and aggressive behavior in children and adolescents. European Child & Adolescent Psychiatry, 17, 438-451. 

Fraser, M. W., Galinsky, M. J., Smokowski, P. R., Day, S. H., Terzian, M. A., Rose, R. A., & Guo, S. (2005). Social Information-Processing Skills Training to Promote Social Competence and Prevent Aggressive Behavior in the Third Grades. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73(6), 1045-1055.

Fraser, M. W., Lee, J-S., Kupper, L. L., & Day, S. H. (2011). A controlled trial of the Making Choices program: 6-month follow-up. Research on Social Work Practice, 21, 165-176.

Fraser, M. W., Thompson, A. M., Day, S. H., & Macy, R. J. (2014). Impact of social-emotional skills training on the risk status of third graders. The Elementary School Journal, 114(3), 1-28.

Giovanni, A. F., & Elena, T. (2009). Increasing psychological well-being and resilience by psychotherapeutic methods. Journal of Personality, 77(6), 1903-1934.

Gresham, F.M., Van, M.B., & Cook, C.R. (2006). Social skills training for teaching replacement behaviors: Remediating acquisition deficits in at-risk students. Behavioral Disorders, 31(4), 363-377.

Halligan, S. L., Cooper, P. T., Healy, S. J., & Murray, L. (2007). The attribution of hostile intent in mothers, fathers and their children. Abnormal Child Psychology, 35, 594-604.

Hamilton, V. M. (2007). Human relations: The art and science of building effective relationships. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.

Illeris, K. (2003). Towards a contemporary and comprehensive theory of learning. International Journal of Lifelong Education, 22(4), 296-406.

Johnson, D. W. (1986). Reaching out: Interpersonal effectiveness and self-actualization. UpperSaddle River, NJ: Prentice Hall.

Kaplow, J. B., Curran, P. J., & Dodge, K. A. (2002). Child, parent, and peer predictors of early-onset substance use: A multisite longitudinal study. Journal of Abnormal Child Psychology, 30(3), 199-216.

Kavale, K.A., Mathur, S.R., & Mostert, M.P. (2004). Social skills training and teaching social behavior to students with emotional and behavioral disorders. In R. Rutherford Jr., M. M. Quinn, & S. R. Mathur (Eds.), Handbook of research in emotional and behavioral disorders (pp. 446-461). New York, NY: The Guilford Press.

Lansford, J. E., Malone, P. S., Dodge, K. A., Crozier, J. C., Pettit, G. S., & Bates, J. E. (2006). A 12-year prospective study of patterns of social information processing problems and externalizing behaviors. Journal of Abnormal Child Psychology, 34(5), 715-724.

Li, R., & Xia, L. X. (2020). The mediating mechanisms underlying the longitudinal effect of trait anger on social aggression: Testing a temporal path model. Journal of Research in Personality, 88, 104-112.

Nelson, W. M., & Finch A. J. (2000). Children's Inventory of Anger. Los Angeles, CA: Western Psychological Services.

Patterson, D. S., Jolivette, K., & Crosby, S. (2006). Social skills training for students who demonstrate poor self-control. Beyond Behavior, 15(3), 23-27.

Peng, L., Li, M., Zuo, X., Miao, Y., Chen, L., Yu, Y., Liu, B., & Wang, T. (2014). Application of the Pennsylvania resilience training program on medical Students. Personality and Individual Differences, 61-62, 47-51.

Putallaz, M., Grimes, C. L., Foster, K. J., Kupersmidt, J. B., Coie, J. D., & Dearing, K. (2007). Overt and relational aggression and victimization: Multiple perspectives within the school setting. Journal of School Psychology, 45, 523-547.

Quan, F., Yang, R., Zhu, W., Wang, Y., Gong, X., Chen, Y., Dong, Y., & Xia, L. X. (2019). The relationship between hostile attribution bias and aggression and the mediating effect of anger rumination. Personality and Individual Differences, 139, 228-234.

Quinn, M. M., & Poirier, J. M. (2004). Linking prevention research with policy: Examining the costs and outcomes of the failure to prevent emotional and behavioral disorders. In R. Rutherford Jr., M. M. Quinn, & S. R. Mathur (Eds.), Handbook of research in emotional and behavioral disorders (pp. 78-97). New York, NY: The Guilford Press.

Rutter, M. (1967). A children's behavior questionnaire for completion by teachers: preliminary findings. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 8, 1-11.

Saleeby, D. (2006). Introduction: Power in the people. In D. Saleeby (Ed.) The Strengths Perspective in Social Work Practice (4th ed., pp. 1-24). Boston, MA: Pearson.

Sinha, A. K. P., & Singh, R. P. (1993). The Adjustment Inventory for School Students (AISS). Agra: National Psychological Corporation.

Smokowski, P. R., Fraser, M. W., Day, S. H., Galinsky, M. J., & Bacallao, M. L. (2004). School-based skill training to prevent aggressive behavior and peer rejection in childhood: Evaluating the Making Choices Program. The Journal of Primary Prevention, 25, 233-251.

Sternberg, R. J. (2003, May). President's column--The other three Rs: Part three, resilience. Monitor on Psychology, 34(5).

Werner, N. E., & Crick, N. R. (2004). Maladaptive peer relationships and the development of relational and physical aggression during middle childhood. Social Development, 13, 495-514.

West, R. and Turner, L. H. (2006). Understanding Interpersonal Communication: Making Choices in Changing Times. Southbank, VIC: Thomson.