اثر عصاره‌های آبی و الکلی شاخسارهای رویشی و زایشی Ajuga Chamaecistus و Ajuga austro-iranica (Lamiaceae) بر رشد برخی باکتری‌ها و قارچ‌ها

فصلنامه بیولوژی کاربردی

مقاله 1، دوره 10، شماره 39، مهر 1399، صفحه 5-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرخنده رضانژاد^{* 1}؛ صدیقه مهرابیان²

¹استاد، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

²استاد، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران.

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر مطالعه و مقایسه اثرات ضد میکروبی عصاره آبی و متانولی ساختارهای رویشی و زایشی دو گونهA. Chamaecistus و A. austro-iranica روی چندین گونۀ قارچ و باکتری است.
مواد و روش‌ها:در این پژوهش عصاره‌های آبی و متانولی دو گونه آژوگا (Ajuga Chamaecistusو
(A. austro-iranica از تیره نعناع در برابر باکتری گرم مثبت (Satphyloccocus aureou)، گرم منفی Pseudomonas aeroginosa) و  (Proteus vulgarisو قارچ‌ها (Aspergillus nigerوFusarium solani) بررسی شد. نوشاخه‌های رویشی و زایشی گیاه مورد بررسی، پودر و استریل شدند و عصاره‌های آبی و متانولی آنها تهیه شد. برای بررسی اثرات ضد میکروبی و تعیین غلظت مهاری حداقل، غلظت‌های 50، 100 و 200 میلی‌گرم در میلی‌لیتر عصاره‌ها تهیه گردید. همه آزمایش‌ها سه بار تکرار شدند. مطالعه فعالیت ضد باکتریایی با روش چاهک (cup-plate) و فعالیت ضد قارچی با روش چاهک و pour plate انجام شد.
یافته‌ها:بررسی اثر ضد باکتریایی عصاره‌های آبی روی میکروب‌های مورد مطالعه نشان داد که فقط عصاره برگی (نوشاخه رویشی) A. chamaecistus روی S. aureus مؤثر است. این نتایج بیانگر این است که در باکتری‌های گرم منفی، وجود دیوارۀ لیپوپلی ساکاریدی سبب مقاومت بیشتر می‌شود. عصاره‌های متانولی هر دو گونه نسبت به عصاره‌های آبی فعال‌تر بودند و روی همۀ باکتری‌های مورد آزمایش و نیز قارچ A. niger اثر میکروب‌کشی داشتند. در هر دو گونه، عصاره‌های بخش زایشی، اثر ضدقارچی قوی‌تری نشان دادند. در گونه‌های مختلف این سرده، وجود ترکیبات فنلی، تانن‌ها و ترپنوئیدها که دارای خواص ضد میکروبی هستند، خاصیت ضد میکروبی این گیاه را تائید می‌کند. به هرحال، میزان اثر، به گونه و سویه گیاه و میکروب، بخش مورد آزمایش (بخش زایشی یا رویشی (ساقه، ریشه و برگ)) غلظت عصاره‌ها، فصل نمونه‌برداری گیاه مورد آزمایش یا به عبارتی سن نمونه و نوع خاک بستگی دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها

آژوگا؛ گرم منفی؛ گرم مثبت؛ باکتری‌ها؛ قارچ‌ها؛ شاخسارهای رویشی و زایشی

مراجع

1. Camps F & Coll J. Insect allele chemicals from Ajuga plants. Phytochemistry. 1993; 32: 1361-1370.
2. Masoudi S. Volatile constituents from different parts of three Lamiacea herbs from Iran. Iranian journal of pharmaceutical research: IJPR. 2018; 17(1): 365.
3. Rechinger KH. Ajuga. In: Rechinger, KH (Ed.), Flora Iranica. Akademische Drucks Verlagsantalt, Graz; 1982, Vol. 150: 10–23.
4. Toiu A, Mocan A, Vlase L, Pârvu AE, Vodnar DC, Gheldiu AM, Moldovan C & Oniga I. Comparative phytochemical profile, antioxidant, antimicrobial and in vivo anti-inflammatory activity of different extracts of traditionally used Romanian Ajuga genevensis L. and A. reptans L.(Lamiaceae). Molecules. 2019; 24(8): 1597.
5. Takasaki M, Tokuda H, Nishino H & Konoshima T. Cancer chemopreventive agents (antitumor-promoters) from Ajuga decumbens. Journal of natural products. 1999; 62(7): 972-975.
6. Adam K, Sivropoulou A, Kokkini S, Lanaras T & Arsenakis M. Antifungal activities of Origanum vulgare subsp. hirtum, Mentha spicata, Lavandula angustifolia, and Salvia fruticosa essential oils against human pathogenic fungi. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 1998; 46(5): 1739-1745.
7. Aguiar GP, Lima KA, Severiano ME, Groppo M & Ambrósio SR. 2018. Antifungal activity of the essential oils of Plectranthus neochilus (Lamiaceae) and Tagetes erecta (Asteraceae) cultivated in brazil. Int J Complement Alt Med. 2018; 11(1): 00343.
8. Bremner PD, Simmonds MS, Blaney, WM & Veitch NC. Neo-clerodane diterpenoid insect antifeedants from Ajuga reptans cv catlins giant. Phytochemistry. 1998; 47(7): 1227-1232.
9. Callebaut A, Terahara N, De Haan, M & Decleire M. Stability of anthocyanin composition in Ajuga reptans callus and cell suspension cultures. Plant cell, tissue and organ culture. 1997; 50(3): 195.
10. Encarnacion Dimayuga R, Virgen M & Ochoa N. Antimicrobial activity of
    medicinal plants from Baja California Sur (Mexico). Pharmaceutical biology. 1998; 36(1): 33-43.
11. Ganaie HA, Ali MN, Ganai BA, Meraj M & Ahmad M. Antibacterial activity of
    14, 15-dihydroajugapitin and 8-o-acetylharpagide isolated from Ajuga bracteosa
    Wall ex. Benth against human pathogenic bacteria. Microbial pathogenesis. 2017; 103: 114-118.
12. Manena T & Muyima NYO. Comparative evaluation of the antimicrobial activities of essential oils of Artemisis afra, Pteronia and Rosmarinus officinalis on selected bacteria and yeast strains. Letters in Applied Microbioligy. 1999; 28: 291- 296.
13. Terahara N, Callebaut A, Ohba R, Nagata T, Ohnishi-Kameyama M & Suzuki M. Triacylated anthocyanins from Ajugareptans flowers and cell cultures. Phytochemistry. 1996; 42(1):
    199-203.
14. Tomás J, Camps F, Claveria E, Coll J, Melé E & Messeguer J. Composition and location of phytoecdysteroids in Ajuga reptans in vivo and in vitro cultures. Phytochemistry. 1992; 31(5): 1585-1591.
15. Yagi T, Morisaki M, Kushiro T, Yoshida H & Fujimoto Y. Biosynthesis of 24β-alkyl-Δ25-sterols in hairy roots of Ajuga reptans var. atropurpurea. Phytochemistry. 1996; 41(4): 1057-1064.
16. Yang D, Michel L, Chaumont JP & et al. Use of caryophyllene oxide as an antifungal agent in an in vitro experimental model of unychomycosis. Mycopathologia. 1999; 148(1):79–82.
17. Zengin H & Baysal AH. Antibacterial and antioxidant activity of essential oil terpenes against pathogenic and spoilage-forming bacteria and cell structure-activity relationships evaluated by SEM microscopy. Molecules. 2014; 19(11): 17773-17798.
18. Sahakyan N, Petrosyan M & Trchounian A. Comparative analysis of chemical composition and biological activities of Ajuga genevensis L. in vitro culture and intact plants. Int J Biol Biomol Agric Food Biotechnol Eng. 2016; 10: 322-326.
19. Madhavi DL, Juthangkoon S, Lewen K, Berber-Jimenez MD & Smith MAL. Characterization of anthocyanins from Ajuga pyramidalis metallica crispa cell cultures. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 1996; 44(4): 1170-1176.
20. Mohammadhosseini M, Pazoki A, Zamani HA & Akhlaghi H. Chemical composition of the essential oil from aerial parts of Ajuga chamaecistus Ging. subsp. scopria in Brackish regions of Iran. Journal of Essential Oil Bearing Plants. 2011; 14(1): 101-105.
21. Madhavi DL, Smith MAL, Linas AC & Mitiku G. Accumulation of ferulic acid in cell cultures of Ajuga pyramidalis metallica crispa. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 1997; 45(4): 1506-1508.
22. Movahhedin N, Zengin G, Bahadori MB, Sarikurkcu C, Bahadori S & Dinparast L. Ajuga chamaecistus subsp. scoparia (Boiss.) Rech. f.: A new source of phytochemicals for antidiabetic, skin-care, and neuroprotective uses. Industrial Crops and Products. 2016; 94: 89-96.
23. Tafesse TB, Hymete A, Mekonnen Y & Tadesse M. Antidiabetic activity and phytochemical screening of extracts of the leaves of Ajuga remota Benth on
    alloxan-induced diabetic mice. BMC complementary and alternative medicine. 2017; 17(1): 1-9.
24. Bhalodia NR, Shukla VJ. Antibacterial and antifungal activities from leaf extracts of Cassia fistula: An ethnomedicinal plant. Journal of advanced pharmaceutical technology and research. 2011; 2(2): 104-109.
25. Abi-Ayad M, Abi-Ayad FZ, Lazzouni HA, Rebiahi SA & Ziani_Cherif C. Chemical composition and antifungal activity of Aleppo pine essential oil. Journal of Medicinal Plants Research. 2011; 5(22): 5433-5436.