بررسی نقش دانش مالی سرمایه‌گذاران بر رفتار مالی در بازار سرمایه ایران Modeling the role of behavioral characteristics and financial literacy of real investors on financial management behavior in the Iranian stock market

اقتصاد مالی

دوره 15، شماره 54، خرداد 1400، صفحه 325-355   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

روح اله قیصری¹؛ اله کرم صالحی^{* 2}؛ صغری قبادی³

¹گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی خرمشهر، خرمشهر، ایران.

²گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مسجد سلیمان،،مسجدسلیمان، ایران.(

³گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز ،اهواز، ایران

چکیده

رفتارسرمایه­گذاران حقیقیمتاثر از خصوصیاترفتاری،دانش مالیو چگونگیواکنش آنها درمواجهبارخدادهایمالیمی باشد. هدف از پژوهش حاضر، طراحی مدلی از ویژگی هایرفتاری و دانش مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر رفتار مالی آن ها در بازار سرمایه است.این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر  روش نظریه زمینه یابی[i]است. با استفاده از نمونه­گیری تصادفیبه روش" گلوله برفی[ii]"  با 20 نفر از اساتید رشته­های حسابداری، مدیریت بازرگانی و مالی در دانشگاه­های کشور و مدیران و کارشناسان ارشد تالار بورس تهران، مصاحبه عمیق انجام گرفت. خصوصیاترفتاری و دانش مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر  رفتار مدیریت مالی دارای 18 بعد بهشرح 1. باورهای شخصی، 2. ویژگی‌های شخصیتی، 3. خصوصیات رفتاری، 4. دانش مالی، شرایط زمینه­ای 5. ارزش‌های شخصی و اجتماعی، 6. عوامل هیجانی، 7. اطلاعات و آگاهی، 8. هوش مالی، شرایط مداخله­ای 9. مؤسسات مالی، 10. ارتباط کلامی، 11. اضطراب مالی، 12. تورش‌های رفتاری، راهبرد 13. مدیریت ریسک، 14. تصمیمات سرمایه‌گذاری، 15. آموزش دانش مالی و پیامد 16. سودآوری سرمایه‌گذاری، 17. امنیت مالی و 18. رضایت سرمایه‌گذاران می باشد. یافته ها نشان می‌دهد رفتار مالی سرمایه­گذاران در قالب این مدل روند تصمیمات آنان در بازار سرمایه را پیش­بینی پذیر نموده است.بکارگیری مدل خصوصیاترفتاری و دانش مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر شناخت رفتار مالی در بازار سرمایه ایران، بسیار مهم به نظر می‌رسد
 
Modeling the role of behavioral characteristics and financial literacy of real investors on financial management behavior in the Iranian stock market
    
Ruhollah gheysari
 Allah Karam Salehi 
Soghra Ghobadi
 

[i]Grounded Theory
[ii]White Noise
The financial management behavior of a real investor is influenced by his behavioral characteristics and financial knowledge, explains how a person reacts when faced with financial events and affects the life of the capital market by affecting his life.The purpose of this study is to design a model of the role of behavioral characteristics and financial literacy of real investors on the behavior of financial management in the Iranian stock market. The research design is qualitative with grounded theory. In-depth interviews were conducted with 20 professors of accounting, business management and financial management in the country's universities and managers and senior experts of Tehran Stock Exchange using the "snowball" sampling method.
The results indicate that the model of the role of behavioral characteristics and financial literacy of real investors on financial management behavior includes 18 dimensions as: casual conditions(1. personal beliefs, 2. personality traits, 3. behavioral characteristics, 4. financial literacy) , contextual conditions (5. Personal and social values, 6. Emotional factors, 7. Information and awareness, 8. Financial intelligence), Intervention conditions (9. Financial institutions, 10.Verbal communication, 11.Financial anxiety, 12 Behavioral biases), strategy (13.Risk management, 14. Investment decisions, 15. Financial literacy training) and outcome (16.Investment profitability, 17. Financial security, and 18. Investors' satisfaction).
Investors' financial management behavior makes the process of their decisions in the stock market predictable, so applying the model of behavioral characteristics and financial literacy of real investors to understand the financial management behavior in the Iranian stock market, is very important and necessary.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی:خصوصیات رفتاری؛ سواد مالی؛ رفتار مدیریت مالی؛ بازار سرمایه ایران. طبقه بندی JEL: G02؛ G23؛ M41

اصل مقاله

بررسی نقش دانش مالی سرمایه­گذاران بر رفتار مالی

در بازار سرمایه ایران

 

روح اله قیصری^[1]

تاریخ دریافت: 20/10/1399            تاریخ پذیرش: 26/12/1399

 اله کرم صالحی^[2]

صغری قبادی^[3]

 

چکیده

رفتارسرمایه­گذاران حقیقیمتاثر از خصوصیاترفتاری،دانش مالیو چگونگیواکنش آنها درمواجهبارخدادهایمالیمی باشد. هدف از پژوهش حاضر، طراحی مدلی از ویژگی هایرفتاری و دانش مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر رفتار مالی آن ها در بازار سرمایه است.این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر  روش نظریه زمینه یابی[i]است. با استفاده از نمونه­گیری تصادفیبه روش" گلوله برفی[ii]"  با 20 نفر از اساتید رشته­های حسابداری، مدیریت بازرگانی و مالی در دانشگاه­های کشور و مدیران و کارشناسان ارشد تالار بورس تهران، مصاحبه عمیق انجام گرفت. خصوصیاترفتاری و دانش مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر  رفتار مدیریت مالی دارای 18 بعد بهشرح 1. باورهای شخصی، 2. ویژگی‌های شخصیتی، 3. خصوصیات رفتاری، 4. دانش مالی، شرایط زمینه­ای 5. ارزش‌های شخصی و اجتماعی، 6. عوامل هیجانی، 7. اطلاعات و آگاهی، 8. هوش مالی، شرایط مداخله­ای 9. مؤسسات مالی، 10. ارتباط کلامی، 11. اضطراب مالی، 12. تورش‌های رفتاری، راهبرد 13. مدیریت ریسک، 14. تصمیمات سرمایه‌گذاری، 15. آموزش دانش مالی و پیامد 16. سودآوری سرمایه‌گذاری، 17. امنیت مالی و 18. رضایت سرمایه‌گذاران می باشد. یافته ها نشان می‌دهد رفتار مالی سرمایه­گذاران در قالب این مدل روند تصمیمات آنان در بازار سرمایه را پیش­بینی پذیر نموده است.بکارگیری مدل خصوصیاترفتاری و دانش مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر شناخت رفتار مالی در بازار سرمایه ایران، بسیار مهم به نظر می‌رسد.

واژه‌های کلیدی:خصوصیاترفتاری، سواد مالی، رفتار مدیریت مالی، بازار سرمایه ایران.

طبقه بندی JEL: G02, G23, M41

1- مقدمه

رفتارمالیوامورمالیشخصیازجنبه­هایمهمرفتاراجتماعیهستندکههمبرزندگیشخصیفردوهم براجتماعتأثیراتقابل‌ملاحظه‌ایمی­گذارند.برخلافتلاش­هایاکثریتافرادجامعه،رفاهاقتصادیومالی درزندگیشخصیافرادکمتردیدهمی­شود؛دربسیاریازمواردمشاهدهمی­شودکهافرادبادرآمدیاثروت بالاهمرضایتمالیندارندوهمیشهبامسائلمالیدرگیرهستند؛شایدبتوانریشهاینمشکلفراگیردر جامعهامروزرادرناتوانیافراددرمدیریتمسائلمالی­شانجست‌وجوکرد (آقابابایی و خادمی، 1398). شکستدرمدیریتکردنامورمالیفردینهتنهامی‌تواندبرای شخصبهپیامدهایبلندمدتیمنجرشود،بلکهبرایجامعهنیزچنیناست(مین و تائو[iii]، 2015). ازاین­رو،رفتار مدیریتمالیشخصیدرسالهایاخیرمورداهمیتوتوجهپژوهشگرانقرارگرفتهاست(آقابابایی و خادمی، 1398).بستهبهاهدافمالی،نگرشافرادبه پولواستفادهیآنهاازپولمتفاوتخواهدبود.استفادههایرایجپولشاملتواناییخریدقدرت، امنیت،عشقوآزادیاست.طبقنظرروانشناساناجتماعیشایدبتوانگفتپولمعنادارترینهدف احساسیدرزندگیمعاصراست(شی و کی[iv]، 2014)؛ بنابراین،صرفنظرازاینکهپولچگونهخرج شود،پولدرزندگیافرادحائزاهمیتاستورفتارآنهارابهروشهایمختلفتهییجمی­کند(آقابابایی و خادمی، 1398).دانشمالیتواناییفهماینکهپولدرجهانچگونهکارمیکند؛چگونهبعضیافرادپولبه دستمی­آورندیاآنراایجادمی­کنند،مدیریتمی­کنند،سرمایه­گذاریمی­کنندوبرایکمکبه دیگرانبخششمی­کنند؛به­طورخاص،بهمجموعه­ایازمهارتهاوعلوماشارهداردکهفردرابرتصمیم­گیریآگاهانهومؤثرترمنابعمالیاشتوانامی­کند(گیسلر و ورسی[v]، 2014).بحران­هایاقتصادیاخیراهمیتآگاهبودنمصرف­کنندگانوتصمیم­گیریمالیاثربخشرانشاندادند.باپیچیدگیهرچهبیشترمحصولاتمالیومسئولیتبیشترافرادمربوطبهنگهداریاوراقبهادارمالی،داشتندانشومهارتمالیکافیاهمیتبیشتریپیدامی­کند(بتی و همکاران[vi]، 2015).

فقداندانشدرمورداصولمدیریتمالیومسائلمالیمی­تواندعلتاینکهبعضیازخانواده­ها فعالیت­هایمالیتوصیه­شدهرادنبالنمی­کنندراتوضیحدهد.شواهدبسیارینشانمی­دهندکهدانش مالیمحدود،هزینه­هایبالاییایجادمی‌کند.احتمالاینکهافرادیباتواناییشناختیپایینو همچنینبادانشمالیپایینمرتکباشتباهاتمالیشوند،بیشتراست(آگاروال و مزومدر[vii]، 2013 & بنجامین و همکاران[viii]، 2013). مطالعاتروان‌شناسینشانمی­دهدکه شخصیتانسانتعیین­کنندهکلیدیرفتاروعملکردشاست (کانلین و همکاران^[ix]، 2015). بنابراینمی‌تواندبهتوصیف تفاوت­هایبینافراددرارتباطبامستعدبودنبرایبروزسوگیری­هاودرارتباطباسبکورفتارمعاملاتیومتعاقبآن عملکردمعاملاتیکمککند.بااین‌حال،تحقیقاتمالیرفتاریتاکنونبیشتربرروان‌شناسیشناختی^[x](بررسی سوگیری‌هایرفتاری) متمرکزبودهوکمترپیوندمیانروانشناسیشخصیت^[xi] ومالیرفتاریرانشانداده­اند.افرادبا ویژگی­هایشخصیتیوجمعیتشناختیمختلف،احتمالاًرفتارواستراتژی­هایمعاملاتیمختلفیراترجیحدادهوازخود بروزمی‌دهندواینموجبعملکردمتفاوتآن­هادرمقایسهبایکدیگریادرمقایسهبامیانگینعملکردبازارمی­شود (عملکرد بهتر یا بدتر از میانگین بازار). بهنظرمی­رسددرسطحخردمالیرفتاری،ایندوبعدروان‌شناسی،یعنی روان­شناسیشناختیوروان­شناسیشخصیتمی‌توانندمکملیکدیگرباشندونادیدهگرفتنهریکازآن‌هابهایجاد درکناقصیازواقعیترفتارسرمایه­گذارانمنجرخواهدشد (جمشیدی و قالیباف اصل، 1397). بهنظرمی­رسدکهتجربیاتشخصیسرمایه­گذارانرویشیوه­ایکهآن‌هااطلاعاتراانتخابوتفسیر می‌کنندتأثیرگذاراست،ازاین‌روتحلیلگرانموفقبازارسرمایهعلاوهبرتسلطکافیبرانواعتحلیل­ها، ویژگی‌هایشخصیتیخاصیهمدارند.مالیرفتارییکگامفراترازتحلیل‌هایبنیادیوتکنیکالخواهدرفت ودرحقیقتبعدسوممثلثیخواهدشدکهبهکمکتحلیلبنیادیوتحلیلتکنیکالشکلمی­گیرد.دراین بخشازعلم،رفتارتحلیلگرانموردبررسیقرارخواهدگرفتوبهاینمسئلهپرداختهمی‌شودکهیکسرمایه‌گذاردرواکنشبااطلاعاتخاصیچهعکس‌العملیخواهدداشت.مباحثونتایجگرفته‌شدهازپژوهش­های رفتاریگاهدرمقابلفرضیاتبازارکاراقرارگرفتهوبیانگرتأثیرعواملانسانیورفتاریدرعملکردفعالینبازار سرمایهخواهدبود (ابراهیمی، دستگیر و لطیفی، 1396).

نتایج پژوهش آقابابایی و خادمی (1398) در خصوص عواملتأثیرگذاربررفتارمدیریتمالی نشان داد که نگرشمالیودانشمالیبارفتارمدیریتمالیرابطهیمثبتومعناداردارند؛ دانشمالیرابطهبیننگرشمالیورفتار مدیریتمالیراتعدیلمی­کند.ایندرحالیاستکه بینمنبعبیرونیکنترلرفتارورفتارمدیریتمالیرابطهمعناداریوجودنداردومنبعبیرونیکنترل،میانجی رابطهنگرشمالیورفتارمدیریتمالینیست. در تحقیقی که توسط جمشیدی و قالیباف اصل (1397) و در خصوصتأثیرشخصیتسرمایه‌گذارانبررفتارمعاملاتیوعملکردسرمایه‌گذاری، انجام گرفت، نتایجنشانداد،فراوانیمعاملهافرادبامرکزکنترلبیرونی،رفتارنوع A و تمایلبهحداکثر سازیزیاد،بیشتراست (بیشترخریدوفروشمی­کنند).همچنینافرادبامرکزکنترلبیرونیوخودارزیابیوهیجانخواهیزیاد،تنوعپرتفویکمتریداشته، نتیجه نهایی این بوده که ویژگی­هایشخصیتیمتفاوت،اجزایمتمایزرفتارمعاملاتیوبهدنبالآنعملکردمعاملاتیرامتأثرمی‌کند. نتایجتحقیق یزدانی و همکاران(1397) و در خصوصتأثیرعزت‌نفسودانشمالیبررفتارمالی،نشانداد کهعزت‌نفسبررفتارمالیودانشمالیذهنی تأثیرمثبتومعناداریدارد.همچنیندانشمالیعینیبردانشمالیذهنیتأثیرمثبتومعناداریدارد، امابر رفتارمالیتأثیرمثبتومعناداریندارد. دانشمالیذهنیبه‌عنوانمتغیرمیانجیدراینپژوهشبررفتارمالی تأثیرمثبتومعناداریدارد. نتایج تحقیق دهقانی­سلطانی، جعفری و سلمانی­صمدی (1397) و در خصوص عوامل مؤثر بر رفتار سرمایه‌گذاران جوان، نشان داد ریسک ادراک‌شده، عدم محافظه‌کاری، بررسی سود و زیان نسبی، سواد مالی، احساسات و مادی‌گرایی بر رفتار سرمایه‌گذاران جوان در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معناداری دارد. نتایج تحقیق امامی­حیدری و اسماعیلی (1397) و در خصوص تأثیر سواد مالی بر ارتباط بین شخصیت سرمایه‌گذار و رفتارخریدوفروش سهام،نشان داد، در سرمایه‌گذارانی که فاقد سوادمالی هستند، ابعاد شخصیتی وضوح تجربه و وظیفه­شناسی اثر منفی و معکوس بر رفتار معامله­گری داشته و ابعاد شخصیتی برونگرایی، سازگاری و روان رنجوری، اثر مثبت و مستقیم بر رفتار معامله­گری (رفتار خریدوفروش) سرمایه­گذاران دارند. همچنین در سرمایه­گذارانی که دارای سوادمالی هستند، ابعاد شخصیتی وضوح تجربه، برون‌گرایی و روان رنجوری، اثر منفی و معکوس بر رفتار معامله‌گری آنان دارند و ابعاد شخصیتی وظیفه‌شناسی و سازگاری، اثری بر رفتار معامله‌گری سرمایه‌گذاران نداشته است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده پژوهش عبدالهی و مجدزاده­طباطبایی (1397) و در خصوص تأثیر ویژگی­های فردی بر ریسک‌پذیری مالی با توجه به نقش تعدیل­کننده سواد مالی، هوش هیجانی بر ریسک­پذیریمالی تأثیر مثبت و معناداری داشت و منبع کنترل بر ریسک‌پذیری مالی تأثیر منفی داشت؛ اما ریسک گریزی عمومی بر تمایل به سرمایه‌گذاری ریسکی تأثیر منفی معنی‌داری ندارد. همچنین سواد مالی سبب می‌شود احساسات و هیجان بر تصمیمات مالی و ریسک‌پذیری تأثیر کمتری داشته باشد. یافته­های مطالعه خشامن، شیرازیان و خدایاری (1397) و در خصوص بررسی نقش سواد مالی مدیریت پول در مدیریت مالی شخصی، مؤید تاثیرمعنادار سواد مالی مدیریت پول مؤلفه‌هایشان بر مدیریت مالی شخصی سرمایه‌گذاران تالار منطقه‌ای بورس همدان بود. نتایج تحقیق محمدی، طولیان­اصفهانی و ولیخانی (1397) و در خصوص تأثیر سواد مالی بر میزان مشارکت سرمایه‌گذاری، نشان داد که میزان سواد مالی بر میزان مشارکت شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معناداری دارد. همچنین نتایج آزمون خی دو نشان داد که منابع اطلاعاتی و دسته‌بندی اطلاعاتی تأثیر معناداری بر میزان مشارکت شرکت­ها دارند اما ثروت خانوادگی و نگرش نسبت به خطرپذیری تأثیر معناداری بر میزان مشارکت ندارند.

در پژوهشی که توسط فنگ و همکاران[xii](2019) و در خصوص سواد مالی و امور مالی خانوار، انجام گرفت،نتایج نشان داد که سواد مالی خانوارهای چینی به طرز نگران‌کننده‌ای پایین است و سواد مالی به‌طور هم‌زمان بر امور مالی خانوار تأثیر می‌گذارد. در پژوهشی که توسط گرومان، کلوس و منخوف[xiii](2018) و در خصوصتاثیر سواد مالی بر اجزاء مالی، انجام گرفت، نتایج نشان داده شد که درجه بالاتر سواد مالی نیز دارای اثر سودمندی است. با توجه به "استفاده از خدمات مالی"، تأثیر سواد مالی بالاتر تأثیر عمق مالی بیشتر را تقویت می‌کند. علاوه بر این، تأثیر مثبت سواد مالی بر سطح درآمد و زیرگروه‌های متعددی در داخل کشورها است.نتایج تحقیق بلوفاتو، دی هانت و دی واینه[xiv](2018) و در خصوص رابطه بین سواد مالی و رفتار سرمایه‌گذاران خرده‌فروشی، نشان داد که سواد مالی ذهنی به تبیین تغییرات مقطعی در رفتار سرمایه­گذاران خرده‌فروشی کمک کرده، سرمایه‌گذاران که سطح بالای سواد مالی را گزارش می‌کنند، حتی پس از کنترل جنسیت، سن، ارزش اوراق بهادار، تجربه تجاری و تحصیل، باهوش‌تر هستند. آن‌ها بیشتر تجارت می‌کنند و کم‌تر مستعد اثرات گرایش هستند. آن‌ها تمایل دارند که پرتفوی خود را بر روی مجموعه کوچکی از سهام متمرکز کرده و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری به تنوع دست یابند. گروهمان[xv] (2018) به بررسیسوادمالیورفتارمالیافرادطبقهمتوسط درآسیاپرداختونشاندادکهسوادمالیمنجربهبهبودقابلتوجهدرتصمیماتمالیافرادمی­گردد. ژووهمکاران[xvi] (2017) اثرشرایطاقتصادیرابررفتارمالیشخصیموردبررسیقراردادند. دراین پژوهشکهدرمیانمردمچینصورتگرفتبابررسیعواملیمانندسن،جمعیتخانوادهوجنسیت،رفتارمالی شخصیافرادموردبررسیقرارگرفت. یافته­های پژوهش مونا و انیس[xvii](2017) و در خصوص سواد مالی و پیامدهای آن بر رفتار سرمایه‌گذاری، نشان داد: اول، افراد با سطح پایین سواد مالی کم‌تر در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری می‌کنند.ثانیاً، سطح سواد مالی تحت تأثیر سن، سطح تحصیلات و درآمد سالانه قرار می‌گیرد.فارلوهمکاران[xviii](2016)بهبررسیتاثیرخودکارآمدیمالیبررفتارمالیشخصیزناناسترالیاپرداختند؛دراینبین،دانشمالیوسوادمالیدربهبودعملکردمالیجامعههدف،تاثیرمثبتومعنادارداشتند.تانگوبیکر[xix] (2016) درپژوهشخودبهبررسیارتباطبیناعتمادبه­نفس،دانشمالیورفتارمدیریتمالیدربینافرادبالغدر آمریکاپرداختندونشاندادندکهارتباطمستقیموغیرمستقیممیاناعتمادبه­نفسوعملکردمدیریتمالیوجود دارد.

سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی یکی از مهم‌ترین عوامل رشد و توسعه اقتصادی در هر کشوری است وباید در بازار سرمایه هر کشور تلاش شودتا سرمایه­گذاری در اوراق بهادار به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود. ازآنجایی‌که هدف از هر سرمایه­گذاری در بورس اوراق بهادار، دست­یابی به بازده مورد انتظار و حتی افزایش آن است، بایستی تصمیم‌گیری‌های مناسبی از سوی فرد سرمایه‌گذاراخذشده و رفتار مالی بجایی را از خود نشان دهد. همچنین؛ بمنظور کارایی بازار سرمایه، نمی‌توان از طریق به‌کارگیری اطلاعات موجود به پیش­بینی آینده پرداخته و به بازده­های مازاد بااهمیتی دست‌یافت، ولی توجه به مشاهده واکنش­های نادرست و غیرمنطقی سرمایه­گذاران نسبت به اطلاعات جدید که عمدتاً ناشی از سواد مالی پایین و خصوصیات رفتاری آن‌هاست، در بازارهای اوراق بهادار، لزوم پژوهش در این زمینه اهمیت می­یابد. همچنین مفهوم مالی رفتاری در مقایسه با دیگر تئوری‌های مالی مفهوم نسبتاً جدیدی است. در کشورهای درحال‌توسعه، مالی رفتاری به‌طور وسیعی جهت کشف رفتارهایی که تصمیمات سرمایه­گذاری را تحت تأثیر قرار می­دهد، کاربرد دارد. به‌هرحال، مالی رفتاری کاربرد محدودتری برای بازارهای کشورهای درحال‌توسعه یافته دارد. این پژوهش با این دید انجام می­شود که خصوصیات رفتاری و سواد مالی می‌تواند رفتار مدیریت مالی را پیش­بینی کند. همچنین این پژوهش از این لحاظ منبع خوبی برای سرمایه‌گذاران حقیقی است که به آن‌ها کمک می‌کند که روند بازار سهام را قبل از تصمیم­گیری به‌خوبی تجزیه‌وتحلیل کنند. درنهایت این پژوهش فرصت خوبی برای نویسندگان و محققان جهت درک نظری و عملی از بازار سهام و تئوری­های مالی رفتاری فراهم می­آورد. با عنایت به مطالب فوق‌الذکر، پیداست که در تحقیقات مالی کشورمان جای چنین تحقیقاتی خالی است. لذا مدیران، ذینفعان و سازمان بورس اوراق بهادار می­توانند از نتایج این پژوهش استفاده کنند.

 

موادوروشها

باتوجه به هدف پژوهش حاضر که طراحی نقش خصوصیاترفتاری و سواد مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر  رفتار مدیریت مالی در بازار سرمایه ایران بوده، طرح تحقیق از نوع کیفی با روش گراندد تئوری است.

جامعه آماری تحقیق،اساتید رشته­های حسابداری، مدیریت بازرگانی و مدیریت مالی در دانشگاه­های کشور و مدیران و کارشناسان ارشد تالار بورس تهران انتخاب شدند و مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. این انتخاب و انجام مصاحبه، تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و پس از آن متوقف شد. خصوصیات مورد نظر برای خبره­بودن افراد، شامل موارد زیر بود: اشراف به مبحث رفتار مدیریت مالی، اشراف به مبحث بازار سرمایهو اشراف به مباحث شخصیتی و رفتاری در مدیریت بود.

به منظور نمونه­گیری در این بخش با توجه به اهمیت موضوع پژوهش تلاش گردید؛ طیفی از آگاهان کلیدی در زمینه رفتار مدیریت مالیانتخاب شوند که با توجه به حاکمیت رویکرد کیفی از روش نمونه­گیری"گلوله برفی" استفاده شد. به عبارت دیگر، از نمونه گیری نظری استفاده شد. منظور از نمونه گیری نظری نوعی نمونه گیری هدفمند بوده که تمرکز آن بر تدوین نظریه است. به عبارت دیگر پژوهشگر از طیف افراد بالقوه برای مشاهده، کسانی را انتخاب می­کند که بتوانند در فرآیند گردآوری، خزانه داده های مورد نیاز را غنی نمایند تا امکان ساختن نظریه فراهم شود (بازرگان­هرندی، 1397).در نهایت؛20 نفر انتخاب گردیدند.

روش گردآوری اطلاعات» نظریه داده بنیاد

گلاسرواستراوس[xx]براینخستینبارراهبردنظریهپردازیدادهبنیاد[xxi]رابهجامعهعلمیمعرفیکردند(حق­گویان و همکاران، 1394). براساسنظراستراوسوکوربیننظریهمبناییعبارتاستازآنچهکهبهطوراستقراییاز مطالعهپدیدهایبهدستآیدونمایانگرآنپدیدهاست.رویهنظریهمبنایییکروشتحقیق کیفیاستکهیکسلسلهرویههایسیستماتیکرابهکارمیگیردتانظریه­ایمبتنیبراستقرا دربارهپدیدهایایجادکند(استراوس و کوربین، 1390). تئوری بنیادی با شروع آفرینش نظریه به روش استقرایی و تلاش برای درک درست و احساس مناسب از وقایع روزمره، تلاش می­کند برای درک دنیای مشارکت کنندگان، آن طور که خود آنان ساخته­اند، بین مفاهیم ارتباط برقرار کند و از وقایع و امور مادی، مفاهیم انتزاعی ایجاد کند که شاید با پژوهش های کمی به دشواری قابل انجام است. تئوری داده بنیاد یا همان نظریه زمینه ای مستلزم آن است که فرد سازه­ها و قوانین را مستقیماً از داده­های بی­واسطه که گردآوری کرده است، استخراج ­کند؛ نه از پژوهش­ها و نظریه­های قبلی که وجود دارد (گال و همکاران، 1393). بنابراین محقق، پروژه را با یک نظریه قبلی در ذهن آغاز نمی­کند، بلکه محقق اجازه می دهد تا نظریه از اطلاعات و داده­ها پدیدار شود، نظریه مشتق شده از داده­ها به احتمال زیاد شبیه به واقعیت است، تا یک نظریه به دست آمده از کنار هم قرار دادن یک سری از مفاهیم بر اساس تجربه یا صرفاً از طریق حدس و گمان، به دست آید. 

در این پژوهش از تئوری بنیاد هم به عنوان یک روش تحقیق و هم به عنوان یک روش تجزیه و تحلیل استفاده می­شود. زیرا به دلیل فقدان یک چارچوب نظری منسجم و قوی در خصوص « مدلسازی نقش خصوصیاترفتاری و سواد مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر  رفتار مدیریت مالی در بازار سرمایه ایران »، محقق از آن به عنوان یک روش تحقیق و سپس به دلیل استفاده از مصاحبه­های نیمه ساختارمند مبتنی بر تئوری داده بنیاد، به عنوان یک روش تجزیه و تحلیل بهره برد.

با استناد به رهیافت نظام مند و به منظور استحصال داده های مورد نیاز جهت تبیین مدل پارادایم و دستیابی به تئوری نهایی، مصاحبه های انجام شده با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا در طی سه مرحله کد گذاری (کدگذاری باز[xxii]، کد گذاری محوری[xxiii]و کدگذاری انتخابی[xxiv]) (استراوس و کوربین، 1390)؛ انجام و سپس کدها و محورهای اساسی شناسایی می شوند.

 

 

شکل 1- مدل پارادایمی

فلیک، مترجم: جلیلی، 1397

 

براساس رهیافت نظام­مند تئوری داده بنیاد، برای تحلیل داده­های کیفی گردآوری شده، جهت تدوین نظریه باید سه مرحله کدگذاری را پشت سر بگذارد و به عرضه پارادایمی منطقی یا تصوری از یک نظریه در حال تکوین بپردازد(بازرگان هرندی، 1397). فرآیند انجام تئوری بنیادی در این پژوهش در قالب ابعاد مدل پارادایم به شرح زیر است:

• پدیده : این مقوله (پدیده[xxv]) همان برچسبی مفهومی است که برای چارچوب یا طرح بوجودآمده، درنظرگرفته می‌شود. بر اساس مدل پارادایم پدیده به عنوان طبقه محوری در فرایند پژوهش و ارتباط آن با سایرطبقات در نظر گرفته می شود. این ارتباط درپنج عنوان به شرح ذیل می‌تواند تحقق داشته باشد که در ادامه به اختصار توضیح داده شده است.
• شرایط علی: آنچه باعث ایجاد و شکل­گیری پدیده یا طبقه محوری می شود را شرایط علی[xxvi] گویند. این شرایط را مجموعه‌ای از عوامل به همراه ویژگی­های‌شان تشکیل می دهند.
• شرایط زمینه ای: به مجموعه ای از مفاهیم، طبقه ها یا متغیرهایی شرایط زمینه ای گویند که برکنش­ها و تعاملات تاثیر می­گذارند. شرایط زمینه ای[xxvii] در برابرشرایط علی که مجموعه ای از متغیرهای فعال است قرار دارد. تفکبک متغیرهای زمینه ای از متغیرهای علی بسیار مشکل است.
• شرایط مداخله گر: شرایط مداخله‌گر[xxviii]، شرایط ساختاری هستند که مداخله سایر عوامل را تسهیل یا محدود کرده و کنش ها و تعاملات از آن ها متاثرمی­شوند.
• راهبردها: به کلیه اقدامات خرد و کلان که در راستای کمک به بهبود و تقویت شکل گیری فرآیند مورد بررسی می پردازند راهبرد[xxix] گفته می­شود.
• پیامدها: برخی از متغیرها بیانگر نتایج و پیامدهایی[xxx] هستند که در اثر اتخاذ راهبردها به وجود می‌آیند(استراوس و کوربین، 1390).

روش تجزیه و تحلیل داده­ها در مرحله کیفی: درنظریهدادهبنیاد،روشتحلیلاینگونهاستکههرقسمتازداده­ها،بلافاصلهبعدازگردآوریآنقسمت(بهطورموازی) موردتحلیلقرارمیگیرد. سپسمحققرهنمودهاییرااز تحلیلداده­هایاولیه،برایدسترسیبهدادههایبعدیدریافتمیکند. اینرهنمودهامیتواننداز مقوله­هایتوسعهنیافته،خلأهایاطلاعاتیویاافرادیکهنسبتبهپدیدهبصیرتکافیدارند، حاصلشود.پسازکسباینرهنمودها،پژوهشگربرایگردآوریدادههایدیگرواردمحیط پژوهشمیشود.فرآیندزیگزاکیدرگردآوریوتحلیلداده­هاتازمانیپیشمی­رودکه پژوهشگربهاشباعطبقاتدستیابد(دانایی­فرد و اسلامی، 1390).

درنظریهمبنایی،تجزیهوتحلیلازسهنوعکدگذاریتشکیلشدهاستکهعبارتاستاز:

1. کدگذاری باز، 2. کدگذاری محوری و 3. کدگذاری انتخابی(استراوس و کوربین، 1390).

کدگذاری باز: کدگذاریباز،فرآیندیتحلیلیاستکهازطریقآن،مفاهیم،شناساییشدهوویژگیهاوابعادآنهادردادههاکشفمیشوند(دانایی­فرد و امامی، 1386). درضمنکدگذاریباز،داده­هابهبخش­هایمجزاخردمیشوندوبرایبهدستآوردنمشابهت­هاوتفاوت­ها،بادقت بررسیم­شوندوپرسش­هاییدربارهپدیدههاکهداده­هاحاکیازآنند،مطرحمیشوند. کدگذاریِبازبخشیازتجزیهوتحلیلاستکهبهصورتمشخصبهنامگذاری (مفهوم پردازی) ومقولهبندیپدیده­هاازراهبررسیدقیقداده­هامی­پردازد(استراوس و کوربین، 1390).

کدگذاری محوری: کدگذاریمحوری،فرآیندربطدهیمقوله­هابهزیرمقوله­هاوپیونددادنمقوله­هادرسطح ویژگی­هاوابعاداست. اینکدگذاری،بهایندلیلمحورینامیدهشدهاستکهکدگذاریحول محوریکمقولهتحققمییابد.دراینمرحله،نظریهپردازدادهبنیاد،یکمقولهمرحلهکدگذاری بازراانتخابکردهوآنرادرمرکزفرآیندیکهدرحالبررسیآناست( به عنوان پدیده مرکزی) قرارمیدهدوسپس،دیگرمقوله­هارابهآنربطمی­دهد.اینمقوله­هایدیگرعبارت­استاز:شرایطعلی،راهبردها،شرایطزمینهای،شرایطمداخله­گروپیامدها.اینمرحلهمشتملبرترسیمیکنموداراستکهالگویکدگذاری[xxxi] نامیده می شود. الگوی کدگذاری، روابط فیمابین شرایطعلّی،راهبردها،شرایطزمینه­ایومداخلهگروپیامدهارانمایانمی­کند(دانایی­فرد و امامی، 1386).

کدگذاری انتخابی: دراینمرحلهشرایطمختلفیکه(طبقات)درمرحلهکدگذاریمحوریبیانشدهاست،باهم ادغاممیشوندوتجزیهوتحلیلکلیصورتمی­گیرد. براییکپارچهسازی،دورویهوجوددارد:

• بهکارگیرییکروایتبراساسروابطمدلپارادایمحولمقولهمحوری؛
• ارائهقضایاینظریبراساسمدلپارادایم(دانایی­فرد و اسلامی، 1390).

قضیههاینظری،بیانگرروابطتعمیمیافتهبینیکطبقهومفاهیمآنباطبقاتمعیناست. قضیه­ها،متضمنروابطمفهومیهستند،درحالیکهفرضیه­هامستلزمروابطسنجشپذیرهستند. چونرویکردنظریهدادهبنیادروابطمفهومیتولیدمیکند،نهسنجشپذیر،لذابهکارگیری اصطلاحقضایامرجحاست. درقسمتقضایارابطهبینطبقاتاصلیموردبررسیقرارمیگیرد. پژوهشگرانبرایتبدیلپژوهشکیفیبهپژوهشکمیقضایایپژوهشی (که سازه، عناصر سازنده آنهاست) را به فرضیه(کهمتغیرها،عناصرسازندهآنهاست) تبدیلمیکنندتازمینهآزمونآنهابه­صورتکمیفراهمگردد.درقسمتفرضیههابایدرابطهطبقاتفرعیباهمبررسی شود(دانایی­فرد و اسلامی، 1390).

 نرم­افزار مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده­ها، نرم افزار نرم افزار مکس.کیو.دی.ای با نام «MAXqda2018» می­باشد.

 

یافته­ها

در بخش کیفی پژوهش، محور اصلی سؤالات پژوهش مربوط به کاوش و اکتشاف عوامل متأثر در خصوص ابعاد، مولفه­ها و شاخص­های مربوط به رفتار مدیریت مالی به عنوان اصلی مفهوم اصلی بود. برای نیل به این موضوع،در مرحله اول،مقوله‌های اصلی و مؤلفه‌های فرعی بر اساس کدگذاری باز و محوری داده‌های حاصل از مصاحبه‌های عمیق و اکتشافی با خبرگان کلیدی و انجام پالایش کدهای مفهومی ارائه می‌گردد. بر این اساس برای انجام کدگذاری باز و محوری در مرحله اول،داده‌ها در سطح جمله و عبارت برای هر یک از مصاحبه‌ها موردبررسی قرار گرفت و کدهای مفهومی از رونوشت مصاحبه‌ها استخراج شدند.در مرحله‌ی بعدی با انجام پالایش و عمل کاهش،این مؤلفه‌ها در قالب مقوله‌های فرعی سازمان‌دهی و با بررسی مستمر نام‌گذاری شدند. به‌منظور اطمینان از سازمان‌دهی مناسب هر یک از مفاهیم و مقولات،مجدداًرونوشت مصاحبه‌ها وارسی شد؛و با مرور این مقوله‌ها به‌منظور رسیدن به اشباع منطقی برای مقوله‌های اصلی و مقوله‌های فرعی صورت گرفت. کدگذاری باز و محوری، زمانی متوقف گردید که یک طبقه‌بندی معنا­دار پس از چندین بررسی درباره رونوشت مصاحبه‌ها حاصل شد. به‌طور کلی از تحلیل داده‌های کیفی پژوهش در مرحله کد­گذاری 275، کد مفهومی اولیه حاصل شد. پس از بررسی و مطابقت این کدها و حذف کدهای تکراری،کدهای مشترک احصا گردید، نحوه‌ی کدگذاری مصاحبه‌های 4نفر از مشارکت‌کنندگان در مصاحبه‌های عمیق و انفرادی را که از متن نمونه مصاحبه‌های استخراج ‌شده‌اند را نشان می‌دهد.

 

مصاحبه شماره 1

...ازموانعوچالش‌هایسازمانیوغیرسازمانیمؤثربررفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهمی‌توانبهاینموارداشارهنمودکهسرمایه‌گذار،یکحادثهیاواقعه‌یاخیرویاشرایطایجادشدهدرکوتاهمدترابهآیندهیابلندمدتتعمیممی‌دهد. درچنینحالتیسرمایه‌گذار،امروزکاریراانجاممی‌دهدکهافرادپیروزبازاردیروزانجامدادهبودند. همچنینسرمایه‌گذارانبیشازحدمطمئن،ایناحتمالراکهارزیابی‌هایشخصیآنانازارزشاوراقبهادار،درست‌ترودقیق‌ترازارزیابی‌هایدیگراناست،بیشازاندازهتخمینمی‌زند... ازجملهاقداماتیکهمنجربهتسهیلروندایفایخصوصیاترفتاریسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهمی‌گردندمی‌توانبهاینموارداشارهنمودکهفردهنگامخریدیکمحصولیاخدمات،آنراباخریدهایدیگرمقایسه ‌کند،فردازبودجهیاطرحهزینه‌هایخودفراترنرودوحسابشدهخرجکند،فردتمامصورتحساب‌هایخودرابهموقعپرداختکندوفردسندکتبییاالکترونیکیازهزینه‌هایماهانهخودنگهداریکند...

 

مصاحبه شماره 8

...اطلاعاتمالیوحسابداری،اطلاعاتازروندشاخصدربازارسهام،اطلاعوآگاهیازوضعیتمعاملاتدربازارسهاموآگاهیازاطلاعاتمنتشرشدهازسمتشرکت‌هایموجوددربازارسهامازعواملزمینه‌اییامحیطیمی‌باشندکهسوادمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهراتحتتأثیرقرارمی‌دهند... آموزشسرمایه‌گذاریدرمدارسودانشگاه‌ها،آموزشمدیریتمالیدررسانه‌هاوبرگزاریدوره‌هایآموزشمالیوسرمایه‌گذاریازجملهاقداماتخردوکلانیمی‌باشندکهدرراستایبهبودرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیمی‌توانانجامداد.

 

مصاحبه شماره 13

...بازار سرمایهمانندهربازاردیگریاصولوشرایطویژه‌ایداردکهبادرنظرگرفتنوعملبهایناصولپایه‌ایمی‌توانبهسرمایه‌گذاریوخریدوفروشسهاماقدامکردهوهمچنین،بهدرکواقعیازمسائلموجوددربورسرسید. اصولاًسرمایه‌گذارانبایدبررسی‌هایوسیعیدرموقعخریدیافروشسهامانجامدهند؛زیراآنهانقدترینداراییخودرابهسهامتبدیلمی‌کنند. اگرآنهابدونتوجهبهیکسریازعواملبهسرمایه‌گذاریاقدامکنند،نتایجمطلوبیازسرمایه‌گذاریعایدشاننخواهدشد. افرادممکناستبرایبهدستآوردناطلاعاتبهدنبالافرادآگاهمحیطاجتماعیخودباشند... سیاست‌هایاقتصادیاتخادشدهتوسطدولت،برقراریتناسبمیانسیاست‌هایتقسیمسودباانتظاراتسرمایه‌گذارانواحساسامنیتزیاددرموردوضعیتمالیفعلیوهمچنینآیندهازجملهمواردیمی‌باشندکهازتوجهبهرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانمنتجمی‌شود.

 

مصاحبه 20

...مدیریتریسکیکیازاقداماتیاستکهجهتبهبودرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیدربازار سرمایهبایستیانجامپذیردوشاملمواردیمانندتقسیمسرمایهبورسیبهچندبخش،محاسبهنسبتریسکبهبازدهدرمعاملاتوهمچنینمحاسبهحدسودوضررمعاملاتمی‌باشد... سودآوریشرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهرانبررفتارسرمایه‌گذاراندرتصمیمآن‌هابهخریدوفروشسهامتأثیرگذارهستند. باتوجهبهنسبتقیمتسهامبهسودآنکهبالاترینتأثیررابرسودآوریسرمایه‌گذاریداردمی‌توانبارعایتبهترایننسبتومتعادلنگهداشتنآنشرایطرابرایورودسرمایه‌گذارانفراهمکرد. سودپیش‌بینیشده‌یهرسهمدرسالآیندهموردتوجهقرارگیرد؛درسرمایهگذاریهاتنوعلحاظگردد؛میانسیاست‌هایتقسیمسودباانتظاراتسرمایه‌گذارانتناسبحاصلگردد.

 

توصیف داده‌ها بر اساس کدگذاری باز

یافته‌های بخش کیفی در قالب یافته‌های حاصل از نتایج کدگذاری با رویکرد تحلیل مضمون و مفاهیماز داده‌هااست.ابتدایی‌ترین کار در این مرحله کدگذاری باز است. بر این اساس مفاهیم مشترک از واحدهای ضبط احصا شد و کدهای مشترک شمارش شد. جدول (1) فراوانی درصد پاسخ‌دهندگان خبرگان در مصاحبه‌ها به مهم‌ترین مقوله‌ای حاصل از کدگذاری باز در می‌پردازد.

 

 

 

 

جدول (1) نتایج کدگذاری باز وشماره کد مصاحبه‌شونده به هر یک از عوامل از نظر خبرگان

مقوله‌های اصلی	شماره کد	مصداق
فرافکنیوتعمیموقایعاخیروکوتاه‌مدتبهبلندمدت اطمینانواعتمادبیشازحدوتخمینبیشترازاندازهدانشومهارت	1	از موانعوچالش‌هایسازمانیوغیرسازمانیموثربررفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایه می‌توان به این موارد اشاره نمود که سرمایه‌گذار،یکحادثهیاواقعه‌یاخیرویاشرایطایجادشدهدرکوتاهمدترابهآیندهیابلندمدتتعمیممی‌دهد. درچنینحالتیسرمایه‌گذار،امروزکاریراانجاممی‌دهدکهافرادپیروزبازاردیروزانجامدادهبودند. همچنین سرمایه‌گذارانبیشازحدمطمئن،ایناحتمالراکهارزیابی‌هایشخصیآنانازارزشاوراقبهادار،درست‌ترودقیق‌ترازارزیابی‌هایدیگراناست،بیشازاندازهتخمینمی‌زند.
مقایسهباخریدهایدیگرهنگامخریدکردن فراترنرفتنازبودجهیاطرحهزینه‌هاوحسابشدهخرجکردن پرداختبه‌موقعتمامصورت‌حساب‌ها نگهداشتنسندکتبییاالکترونیکیازهزینه‌هایماهیانه	1	از جمله اقداماتیکهمنجربهتسهیلروندایفایخصوصیاترفتاریسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهمی‌گردند می‌توان به این موارد اشاره نمود که فردهنگامخریدیکمحصولیاخدمات،آنراباخریدهایدیگرمقایسه ‌کند، فردازبودجهیاطرحهزینه‌هایخودفراترنرودوحسابشدهخرجکند، فردتمامصورتحساب‌هایخودرابهموقعپرداختکند و فردسندکتبییاالکترونیکیازهزینه‌هایماهانهخودنگهداریکند.
انعطاف‌پذیریوسازگاریباموقعیت مهارتدربهکارگیریتصمیماتمالیمناسب	2	افرادتمایلدارندهرچیزجدیدونوراتجربهکنندودرفعالیت‌هایگوناگونشرکتکنندتاعملاًدرموقعیت‌هایمختلفقرارگیرندونحوهسازگاریباآنموقعیتراپیداکنند. همچنین افرادبایستی قادرباشندتاپساندازیاطرحسرمایهگذاریمناسبیبرایخودشانانتخابکنند.
عدمانحصاراخذدرآمدبهبازار سرمایه	2	وضعیتبازار سرمایهپایدارنبودهوممکناستدریکبازهزمانیحتیبهصورتموقتسهامیکسرمایه‌گذارمنفیشودپسراهمناسبیبرایآننیستکهفرددرآمدخودرامنحصربهبازار سرمایهکندومنبعدرآمددیگرینداشتهباشد.
مهارتدربهکارگیریتصمیماتمالیمناسب برونگرایی،هیجانخواهیوعلاقه‌مندیبهکارگروهیبادیگران	3	فرددرکسبجریاناتنقدیحاصلازسرمایه‌گذاری،براساسنرخبهرهارزشزمانیپولراملاکقراردهدوتصمیم‌گیرینماید. و همچنین پرشوروهیجانبودنافرادکهخواهانمحیط‌هایشلوغهستند. هیجان‌خواهیدربرخیجنبه‌هاشبیهجستجویاحساساست.
رفتارتوده‌واروتمایلسرمایه‌گذارانبهانجاممعاملاتگروهی	3	رفتارتوده‌وارعبارتاستازتمایلسرمایه‌گذارانبهانجاممعامله‌هایگروهی؛بهعبارتدیگروقتیافراددرتصمیم‌گیریخودتحتتأثیررفتاراطرافیانخودقرارمی‌گیرندویاتعدادزیادیازسرمایه‌گذارانمعاملاتیدرجهتوسمتوسویمشابهدریکدورهزمانیمشخصانجاممی‌دهند،اینشکلازرفتارایجادمی‌شود. اینشکلازرفتاردربازارسرمایهزمانیشکلمی‌گیردکههمبستگیبینفعالیت‌هایسهامدارانمختلفزیادباشد. بهطورکلیاینعبارتبهاینمعناستکهسرمایه‌گذاراندربازاررفتارمشابهیازخودنشاندهند.
تواناییمراودهوبرقراریارتباطبامفاهیممالی مهارتدرمدیریتامورمالیشخصی باورهایهنجاریونحوهتفکرفرددرموردتمایلافرادمهمزندگی‌اش	4	عواملمؤثربررفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهایران عبارتند از تواناییمراودهوبرقراریارتباطبامفاهیممالیومهارتدرمدیریتامورمالیشخصیکهجزئیازسوادمالیمحسوبمی‌گردد. و باورهایهنجاریونحوهتفکرفرددرمورداینکهافراددیگریکهدرزندگیاومهممی‌باشندتمایلدارندویچگونهرفتارنماید.
سیاست‌هایاقتصادیدولتووضعیتاقتصادیحاکمبرکشور	4	وضعیتاقتصادیحاکمبرکشوربیشترینتأثیررابرسرمایه‌گذارانورضایتآن‌هادارد. درشرایطیکهکشوردرحالتووضعیتاقتصادیمناسبیبه‌سرمیبردمی‌توانبافراهمساختنزیرساختهایلازم،شرایطورودبهبورسرابرایسرمایه‌گذارانآسانکردتابدین‌وسیلهدرجهتارتقایبورسبرآمد. همچنینسیاست‌هایاقتصادیدولتنیزمی‌توانددرجهتورودسرمایه‌گذارانبهبورساوراقبهادارتهرانمؤثرواقعشوند.
اطمینانواعتمادبیشازحدوتخمینبیشترازاندازهدانشومهارت کوتاه‌نگریوخرجکردنبهجایپس‌اندازبرایفردا	5	اغلبسرمایه‌گذاراندرموردقضاوت‌هایخودخیلیمطمئنهستند. برایتصمیمسرمایه‌گذاریدریکشرکتخاص،اغلبانتظارزیانرانادیدهمی‌گیرندوبعدادرصورتیکهشرکتعملکردضعیفیداشتهباشد،احساستعجبیانارضایتیمی‌کنند. تورشکوتاه‌نگرییکگرایشرفتاریدرانساناستکهافرادرابرمی‌انگیزاندتابهجایاینکهبرایفرداپس‌اندازکنند،امروزخرجکنند.
برگزاریدوره‌هایآموزشمالیوسرمایه‌گذاری	5	برگزاریدوره‌هایآموزشیبرایسرمایه‌گذارانوتحلیلگرانبورساوراقبهاداردررابطهبانحوه‌یسرمایه‌گذاریبرایافزایشرضایتازسرمایه‌گذاریخودشان از اقداماتخردوکلانی استکهدرراستایبهبودرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیمی‌توانانجامداد.
آگاهیازاطلاعاتمنتشرشدهازسمتشرکت‌هایموجوددربازارسهام	6	شخصسرمایه‌گذارجهتبالابردناطلاعاتخوددربارهسهامیکهقصدخریدویافروشآنراداردمی‌تواندازاطلاعاتیکهشرکت‌هایارائهدهندهسهامدربازار سرمایهدراختیارعموممی‌گذارنداستفادهکند.
رفتارمنطقیسرمایه‌گذاراندرتصمیماتسرمایه‌گذاری	6	افرادممکناستزمانیکهباگزینه‌هایمختلفتصمیم‌گیریمواجههستند،مطابقنظریه‌هایعقلانیتاقتصادیعملکنندواینامر،بدونداشتنسوادمالیکافیممکناستمنجربهتصمیم‌گیریبهینهمالینشود. بنابرایندانشمالیهرفردی،تصمیماتمالیویراتحتتأثیرقرارمی‌دهد.
انعطاف‌پذیریوسازگاریباموقعیت اعتمادبهنفسوتمایلجهترویاروییباافرادووقایع	7	افرادسازگارنسبتبهعلائمونشانه‌هایخارجیحساسیتزیادینشانمی‌دهندودرموقعیتهایگوناگونرفتارمتفاوتیدارند. داشتننقطهقوتدرسازماندهیمنابعوتدبیرنیزیکیازعواملمؤثربررفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیدربازار سرمایهمحسوبمی‌شود.
درکنگاهوسیعوعمیق‌تربهمسائل	7	درکنگاهوسیعوعمیقتربهمسائل از عوامل زمینه‌اییامحیطیمی‌باشندکهسوادمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهراتحتتأثیرقرارمی‌دهند. هوشمالیهمچنینافرادراقادرمی‌سازدتامسایلمالیراازنگاهوسیع‌تریمشاهدهکنند. عواملیماننداقتصاد،محیطرقابتی،مقرراتوتغییرنیازهاوانتظاراتمشتریوهمچنینفنآوریهایجدید. چگونگیتاثیرعواملرادرقالباعدادتفسیرمیشوند.
اطلاعاتمالیوحسابداری اطلاعاتازروندشاخصدربازارسهام اطلاعوآگاهیازوضعیتمعاملاتدربازارسهام آگاهیازاطلاعاتمنتشرشدهازسمتشرکت‌هایموجوددربازارسهام	8	اطلاعاتمالیوحسابداری، اطلاعاتازروندشاخصدربازارسهام، اطلاعوآگاهیازوضعیتمعاملاتدربازارسهام و آگاهیازاطلاعاتمنتشرشدهازسمتشرکت‌هایموجوددربازارسهام از عواملزمینه‌اییامحیطیمی‌باشندکهسوادمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهراتحتتأثیرقرارمی‌دهند.
آموزشسرمایه‌گذاریدرمدارسودانشگاه‌ها آموزشمدیریتمالیدررسانه‌ها برگزاریدوره‌هایآموزشمالیوسرمایه‌گذاری	8	آموزشسرمایه‌گذاریدرمدارسودانشگاه‌ها، آموزشمدیریتمالیدررسانه‌ها و برگزاریدوره‌هایآموزشمالیوسرمایه‌گذاری از جمله اقداماتخردوکلانیمی‌باشند کهدرراستایبهبودرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیمی‌توانانجامداد.
بهتعویقانداختنتصمیم‌گیری‌هایمالیبه‌علتتردیدواضطرابزیاد خوداسنادیوگرایشبهنسبتدادنموفقیت‌هابهویژگی‌هایذاتیوشکست به عوامل بیرونی	9	زمانیکهفرددچاراضطرابمی‌شودوبهجایپیداکردنراه‌هایمقابلهباآن،تصمیم‌گیری‌هایمالیخودرابهآیندهموکولمی‌کندودرتردیدباقیمی‌ماند. تورشخوداسنادیبهگرایشافراددرنسبتدادنموفقیت‌هایشانبهویژگی‌هایذاتیخودماننداستعدادیابصیرتاشارهدارد؛درحالیکهغالباًریشةشکست‌هایخودرادرعواملبیرونیمثلشانسبدمی‌دانند.
رفتارانطباقیوتحت‌تأثیرسایرینقرارگرفتنافکارواقداماتفرد	9	اگرسرمایه‌گذاراننیازهایجامعه‌گرایانهبیش‌ترینسبتبهنیازهایمالیداشتهباشند،اینمی‌تواندپیامدهایمهمیدرفرایندتصمیم‌گیریسرمایه‌گذارانداشتهباشد،چراکهسرمایه‌گذارانخرده‌پانسبتبهنفوذهایاجتماعیدیگرسرمایه‌گذارانحساسخواهندبودوآنسرمایه‌گذارانمی‌‌تواننددرآنهااعمالنفوذداشتهباشند.
وظیفهشناسیوپایبندیبهتعهداتاخلاقی مهارتدربهکارگیریتصمیماتمالیمناسب	10	افرادوظیفه‌شناسافرادپرنیرو،جاهطلبوسختکوشهستند. آنهاعلیرغمموانعموجوددررفعآنهامصرندوتمایلبهدقتوکاملبودندارند. وظیفه‌شناسیمعمولاًباپشتکاروقابلیتهایجسمانیمرتبطاست. مهارتدربهکارگیریتصمیم‌هایمالیمناسب،نشان‌دهنده‌یسوادمالیمناسبافرادمی‌باشد.
برگزاریدوره‌هایآموزشمالیوسرمایه‌گذاری آموزشمدیریتمالیدررسانه‌ها	10	سرمایه‌گذاراندربورساوراقبهادارتهرانبرایتعیینارزشسهامکمترازروش‌هایکمیاستفادهمی‌نمایندوقضاوت‌هایشانبیشترمبتنیبرتصوراتذهنی،اطلاعاتغیرعلمی،شایعاتوپیرویکورکورانهازعدهمعدودیازمشارکت‌کنندگاندربازارسرمایهاست. درهمینراستاوبهمنظوربهبودشرایطگسترشفعالیت‌هایبازارسرمایهوجلوگیریازشکست،دراقداماتیکهدرجهتجلبمشارکتمردمدرسرمایه‌گذاریصورتمی‌گیرد،بایدنتایجعلمیجایگزینتصوراتذهنیشودوآموزش‌هایلازمدراینزمینهازطریقبرگزاریدوره‌هایآموزشیوآموزشسوادمالیدررسانه‌هابهمشارکت‌کنندگاندربازاردادهشود.
باوجدانبودنوتمایلبهداشتنیکرویکردمبتنیبرهدف برونگرایی،هیجانخواهیوعلاقهمندیبهکارگروهیبادیگران	11	وجداننشاندهندهتمایلافرادبهخودمنظمی،موثرومسئولاست. افرادباوجدانبالاتمایلدارندکهیکرویکردمبتنیبرهدفونمایشمشارکتفعالدرتصمیم‌گیریداشتهباشند. تازمانیکهبههدفنرسنددستازکارنمی‌کشندواینمهمنیستکهچقدرزمانوتلاشبرایبهدستآوردنلازماست. افرادگروهگراازجمعشدنبادیگرانلذتمی‌برندوبهکارگروهیبادیگرانعلاقه‌مندهستند.
ویژگی‌هاوگرایشاتاجتماعی،اعتقادیومذهبیتأثیرگذاربرنگرشسرمایه‌گذار درنظرگرفتنروندهایمحیطزیستیدرخریدسهام درنظرگرفتنشیوه‌هایپیشرفتهبرایزنان درنظرگرفتنوضعیتاقلیت‌هادرجامعه	11	ویژگی‌هاوگرایشاتاجتماعی،اعتقادیومذهبیتأثیرگذاربرنگرشسرمایه‌گذار، درنظرگرفتنروندهایمحیطزیستیدرخریدسهامشرکت‌هایموجوددربورساوراقبهادار، درنظرگرفتنشیوه‌هایپیشرفتهبرایزنان و درنظرگرفتنوضعیتاقلیت‌هادرجامعه از عواملزمینه‌اییامحیطی هستندکهخصوصیاترفتاریسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهراتحتتأثیرقرارمی‌دهند.
برونگرایی،هیجانخواهیوعلاقهمندیبهکارگروهیبادیگران وظیفهشناسیوپایبندیبهتعهداتاخلاقی	12	جرأتوقدرتافرادکهسببمی‌شوداینافرادازلحاظاجتماعیپیشرفتکنندهباشند. بدونتردیدحرفمی‌زنندورهبرگروهمی‌شوند. افرادبهاصولاخلاقیاتشانپایبندبودهوتعهداتاخلاقیشانرابطوردقیقانجامدهند از عواملمؤثربررفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهایران می‌باشد.
اطمینانواعتمادبیشازحدوتخمینبیشترازاندازهدانشومهارت	12	سرمایه‌گذارانیکهدرپیکسببازدهیهستنددرموردآیندهبازاربیشازحدمطمئن‌اند. اینانگیزهآنهارابرآنمی‌داردکهسهامباقیمتبالاخریداریکنندوچوناطلاعاتشانناقصاستبهکاهشقیمتسهامدربازارمالیمنجرشدهوبازدهیبالقوهآنهاکاهشمی‌یابد. بهطورکلیاعتمادبهنفسکاذبباعثمی‌شود،سرمایه‌گذارسهامرابابیشترینقیمتبخردوبهکمترینقیمتبفروشد.
رفتارانطباقیوتحت‌تأثیرسایرینقرارگرفتنافکارواقداماتفرد	13	بازار سرمایهمانندهربازاردیگریاصولوشرایطویژه‌ایداردکهبادرنظرگرفتنوعملبهایناصولپایه‌ایمی‌توانبهسرمایه‌گذاریوخریدوفروشسهاماقدامکردهوهمچنین،بهدرکواقعیازمسائلموجوددربورسرسید. اصولاًسرمایه‌گذارانبایدبررسی‌هایوسیعیدرموقعخریدیافروشسهامانجامدهند؛زیراآنهانقدترینداراییخودرابهسهامتبدیلمی‌کنند. اگرآنهابدونتوجهبهیکسریازعواملبهسرمایه‌گذاریاقدامکنند،نتایجمطلوبیازسرمایه‌گذاریعایدشاننخواهدشد. افرادممکناستبرایبهدستآوردناطلاعاتبهدنبالافرادآگاهمحیطاجتماعیخودباشند.
سیاست‌هایاقتصادیدولتووضعیتاقتصادیحاکمبرکشور برقراریتناسبمیانسیاست‌هایتقسیمسودباانتظاراتسرمایه‌گذاران احساسامنیتزیاددرموردوضعیتمالیفعلی اعتمادکاملبهآیندهمالیخود	13	سیاست‌هایاقتصادیاتخادشدهتوسطدولت،برقراریتناسبمیانسیاست‌هایتقسیمسودباانتظاراتسرمایه‌گذارانواحساسامنیتزیاددرموردوضعیتمالیفعلیوهمچنینآیندهازجملهمواردیمی‌باشندکهازتوجهبهرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانمنتجمی‌شود.
باوجدانبودنوتمایلبهداشتنیکرویکردمبتنیبرهدف اطمیناندربرنامه‌ریزیمؤثربراینیازهایمالیآینده	14	باوجدانبودنکه عبارتاستازتمایلبهسازماندهی،کارآمدی،قابلیتاعتمادبودن،خویشتنداری،پیشرفت‌گرایی،منطقگراییوتعمق. و اطمیناندربرنامهریزیمؤثربراینیازهایمالیآینده،سوادمالیفردرانشانمی‌دهد ازعواملمؤثربررفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهایران به‌شمار می‌روند.
دیرپذیریوواکنشکمترازحدلازمبهاطلاعات	14	دیرپذیریموجبمی‌شودافرادبرایتخمین‌هایاولیه،بیشازاندازهاهمیتقائلشوند؛درنتیجه،نمی‌توانندبهعنوانیکفردمنطقیدرمواجههبامدارکوشواهدجدیدازخودعکس‌العملنشاندهند.
برقراریارتباطباافرادنزدیکترودردسترس‌ترشاملفامیلودوست	15	برقراریارتباطدربازاربهجمع‌آوریاطلاعاتازشرکت‌کنندگاندربازارکمکمی‌کند. سرمایه‌گذاراناطلاعاتخوددرموردسهامراازکسانیکسبمی‌کنندکهبهآنهانزدیکترودردسترس‌تر،هستند. کهشاملفامیل،دوستوغیرهمی‌باشد.
اطمینانبهکارگزارانوعملکرداطلاعاتیشرکت‌هاوسازمانبورس	15	عملکرداطلاعاتیسازمانبورساوراقبهادار،عملکرداطلاعاتیشرکتها،خدماتمشاورهایوهزینههایمعاملاتیبررضایتسرمایهگذارانتأثیرگذارند. یعنیمیتوانشاخصهایسنجشرضایتسرمایهگذارانرادراینمقولههادستهبندیکرد. بنابرایناگراینابعاددرجهتمثبتتقویتشوند،یعنیسازمانبورساوراقبهادارتهرانبهاطلاعاتارائهشدهتوسطخودبهسرمایهگذارانتوجهنمایدوسعیدرجهتبهبودارائةاطلاعاتبنمایدوازبهوجودآمدنانحرافاتوتخلفاتدراینراستاجلوگیریبهعملآوردوشرکتهایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهرانرامجبوربهارائةاطلاعاتدرستبهسرمایهگذاراننماید،همچنیندرجهتسرمایهگذاریدرستوصحیحسرمایهگذارانخدماتمشاورهایارائهدهدونهایتاًاینکهاگرهزینههایمعاملاتیرامقداریکاهشدهدبنابراینمشوقهاییهمبرایسرمایهگذاران،وهمشرکتهایسرمایهگذاریبرایفعالیتدربورساوراقبهادارتهرانفراهمخواهدآورد.
اطلاعوآگاهیازوضعیتمعاملاتدربازارسهام	16	انسان‌هاتمایلدارندکالاهاوخدماتیراانتخابوخریداریکنندکهآن‌هارابیشترمی‌شناسندواطلاعبیشتریازکاراییوکیفیتآن‌هادارند. دربازار سرمایهنیزسرمایه‌گذارانمتمایلبهتملکاوراقبهاداریهستندکهاطلاعوآگاهیبیشتریدربارهآن‌هاداشتهباشندویابهنوعیتوجهآن‌هاراجلبکردهباشد.
رفتارانطباقیوتحت‌تأثیرسایرینقرارگرفتنافکارواقداماتفرد	16	افکار،احساساتواقدامهایافرادمی‌تواندبهروش‌هایمختلفتحتتأثیرافراددیگرقراربگیرد؛برایمثالازطریقمشاهدهرفتاردیگرانمثلاًمشاهدهمقادیرعرضهوتقاضاییکسهمویاازطریقمشاهدهعواقبرفتاردیگرانمثلتغییراتقیمتبازارسهام‌هایدیگرسرمایه‌گذاران.
نقششرکت‌هایکارگزاریدرتسهیلروندایفاینقشسوادمالیبررفتار مدیریت مالی نقشتعدادشرکت‌هایتحلیل‌گردرتسهیلروندایفاینقشسوادمالیبر رفتار مدیریت مالی	17	ازجملهاقداماتیکهمنجربهتسهیلروندایفاینقشسوادمالیسرمایه‌گذارانحقیقیبازار سرمایهمی‌گرددمی‌توانبهشرکت‌هایکارگزاریوتعددشرکت‌هایتحلیل‌گراشارهکردکهنقشبسیاریدرتسهیلروندایفاینقشسوادمالیبررفتارمدیریتمالیدارند.
پرداختبه‌موقعتمامصورت‌حساب‌ها مقایسهباخریدهایدیگرهنگامخریدکردن فراترنرفتنازبودجهیاطرحهزینه‌هاوحسابشدهخرجکردن	17	عقبنیوفتادنپرداختصورت‌حساب‌ها،دقتدرزمانخریدومقایسهباسایرخرید‌هاوخرجکردنحسابشدهومطابقبابودجهدرنظرگرفتهشده،جزئیازرفتارمدیریتمالیافرادمحسوبمی‌شود.
اطلاعوآگاهیازوضعیتمعاملاتدربازارسهام	18	تمایلانسان‌هانسبتبهیکمطلبیاموردیخاص،نتیجهداشتنآگاهیودانشنسبتبهآناستوانسان‌ها،درمقاممصرف‌کننده،کالاهاوخدماتیراانتخابمی‌کنندکهآن‌هارابیشترمی‌شناسند،ازکاراییوکیفیتآن‌هااطلاعبیشتریداشتهونسبتبهآن‌هااطمینانبیشتریدارند. اوراقبهادارنیز،بهعنواننوعیکالا،ازاینقاعدهمستثنینیستند. سرمایه‌گذاراننیزنسبتبهتملکاوراقبهاداریتمایلنشانمی‌دهندکهدرموردآناطلاعوآگاهیبیشتریداشتهباشندویااخیراًبهنوعیتوجهآنهاراجلبکردهباشد.
فرافکنیوتعمیموقایعاخیروکوتاه‌مدتبهبلندمدت دیرپذیری،حفظذهنیت‌هایپیشینوواکنشکمترازحدلازمبهاطلاعات	18	خطاهایادراکیاثربااهمیتیرویتصمیم‌گیریمالیدارند. خطاهایادراکیکهتصمیماتسرمایه‌گذارونهایتانتایجبازارراتحتتاثیرقرارمی‌دهند. یکیازعیوبتفکرفرافکنیایناستکهسرمایه‌گذاریکنمونه‌یکوچکرابههمه‌یآیندهویاکلجامعهتعمیممی‌دهد. نتیجه‌یچنیندیدگاهیسببمی‌شودکهوینسبتبهبرخیازسهامپرزرقوبرقتربدونتوجهبهتحلیلآنهاواکنشیفراترازآنچهکهباید،داشتهباشد. همچنینممکناستفراواکنشینسبتبهاخباروشایعات (اغلباخباروشایعاتبد) ازخودنشاندهد،درحالیکهآنهاممکناستتنهاکوتاهمدتوگذریباشند. تورشدیرپذیرینوعیفرایندذهنیاستکهموجبمی‌شودافرادبهدیدگاه‌هایاپیش‌بینی‌هایقبلیخودمتمسکشدهواطلاعاتجدیدرانادیدهبگیرندویاکمترازحدلازمبهآنهاواکنشنشاندهند.
توانایی‌هایشخصیفردسرمایه‌گذار سطحوابستگیسرمایه‌گذاران شکست‌گریزی عدمپشیمانیفردسرمایه‌گذارپسازاخذتصمیمات	19	عواملهیجانیازقبیلتوانایی‌هایشخصی،سطحوابستگی،شکست‌گریزیوعدمپشیمانیازاخذتصمیماتبرخصوصیاترفتاریسرمایه‌گذارانحقیقیکهدربورساوراقبهاداربهمعاملهمی‌پردازندتأثیرگذاراست.
سیاست‌هایاقتصادیدولتووضعیتاقتصادیحاکمبرکشور رعایتبهترنسبتقیمتسهامبهسودجهتورودسرمایه‌گذاران	19	ازجملهمواردی کهازتوجهبهرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقی منتج می‌گردد می‌توانبهوضعیتاقتصادیکشورورعایتبیشترنسبتقیمتسهامبهسودجهتورودسرمایه‌گذاراندربازار سرمایهاشارهکرد.
تقسیمسرمایهدربازار سرمایهوعدمانحصاربهیکسهمیاصنعتخاص محاسبهدقیقنسبتریسکبهبازدههرمعامله عدماقدامبهمعاملهبدونمحاسبهحدسودوحدزیان	20	مدیریتریسکیکیازاقداماتیاستکهجهتبهبودرفتارمدیریتمالیسرمایه‌گذارانحقیقیدربازار سرمایهبایستیانجامپذیردوشاملمواردیمانندتقسیمسرمایهبورسیبهچندبخش،محاسبهنسبتریسکبهبازدهدرمعاملاتوهمچنینمحاسبهحدسودوضررمعاملاتمی‌باشد.
رعایتبهترنسبتقیمتسهامبهسودجهتورودسرمایه‌گذاران موردتوجهقرارگرفتنسودپیش‌بینیشدههرسهمدرسالآینده برقراریتناسبمیانسیاست‌هایتقسیمسودباانتظاراتسرمایه‌گذاران	20	سودآوریشرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهرانبررفتارسرمایه‌گذاراندرتصمیمآن‌هابهخریدوفروشسهامتأثیرگذارهستند. باتوجهبهنسبتقیمتسهامبهسودآنکهبالاترینتأثیررابرسودآوریسرمایه‌گذاریداردمی‌توانبارعایتبهترایننسبتومتعادلنگهداشتنآنشرایطرابرایورودسرمایه‌گذارانفراهمکرد. سودپیش‌بینیشده‌یهرسهمدرسالآیندهموردتوجهقرارگیرد؛درسرمایهگذاریهاتنوعلحاظگردد؛میانسیاست‌هایتقسیمسودباانتظاراتسرمایه‌گذارانتناسبحاصلگردد.

منبع: یافته های پژوهشگر

 

جدول  (2) مؤلفه­ها و شاخص­های مدل

شاخص (کدگزاری باز)	مؤلفه (کدگزاری محوری)
میزان تلاش فرد جهت رفتار حاضر	باورهای شخصی
داشتن باورهای خودکنترلی و تنظیم اهداف و ایجاد برنامه‌هایی برایانجامرفتارمنتخب
باورهای هنجاری و نحوه تفکر فرد در مورد تمایل افراد مهم زندگی‌اش
باز بودن فکر و عقیده، خردورزی و تمایل به کنجکاوی	ویژگی‌های شخصیتی
برون‌گرایی، هیجان‌خواهی و علاقه‌مندی به کار گروهی با دیگران
وظیفه شناسی و پایبندی به تعهدات اخلاقی
توافق‌گرایی و تمایل به گذشت، همدلی، فداکاری و وفاداری
با وجدان بودن و تمایل به داشتن یک رویکرد مبتنی بر هدف
اعتماد به نفس و تمایل جهت رویارویی با افراد و وقایع	خصوصیات رفتاری
ماکیاول‌گرایی و عمل گرا بودن
انعطاف‌پذیری و سازگاری با موقعیت
خوشبین بودن درباره آینده و داشتن انتظار بهترین‌ها در زمان‌های نامعلوم
داشتن دانشی از مفاهیم مالی	دانش مالی
توانایی مراوده و برقراری ارتباط با مفاهیم مالی
مهارت در به کارگیری تصمیمات مالی مناسب
مهارت در مدیریت امور مالی شخصی
اطمینان در برنامه‌ریزی مؤثر برای نیازهای مالی آینده
ویژگی‌ها و گرایشات اجتماعی، اعتقادی و مذهبی تأثیرگذار بر نگرش سرمایه‌گذار	ارزش‌های شخصی و اجتماعی
در نظر گرفتن روندهای محیط زیستی در خرید سهام
در نظر گرفتن شیوه‌های پیشرفته برای زنان
در نظر گرفتن وضعیت اقلیت‌ها در جامعه
توانایی‌های شخصی فرد سرمایه‌گذار	عوامل هیجانی
سطح وابستگی سرمایه‌گذاران
عدم پشیمانی فرد سرمایه‌گذار پس از اخذ تصمیمات
ویژگی شکست‌گریزی و گریز از باختن و از دست دادن سرمایه‌ی فرد سرمایه‌گذار
اطلاعات مالی و حسابداری	اطلاعات و آگاهی
اطلاعات از روند شاخص در بازار سهام
اطلاع و آگاهی از وضعیت معاملات در بازار سهام
آگاهی از اطلاعات منتشر شده از سمت شرکت‌های موجود در بازار سهام
درک پایه و اساس مباحث مالی	هوش مالی
درک هنر امور مالی و حسابداری
درک تجزیه و تحلیل و تفسیر نتایج
درک نگاه وسیع و عمیق‌تر به مسائل
مقایسه با خریدهای دیگر هنگام خرید کردن	رفتار مدیریت مالی
فراتر نرفتن از بودجه یا طرح هزینه‌ها و حساب شده خرج کردن
پرداخت به‌موقع تمام صورت‌حساب‌ها
نگه داشتن سند کتبی یا الکترونیکی از هزینه‌های ماهیانه
خریداری اوراق قرضه، سهام یا مواردی از این دست
پس‌انداز مبلغی از درآمد و دستمزد ماهیانه
نقش شرکت‌های کارگزاری در تسهیل روند ایفای نقش سواد مالی بر رفتار مدیریت مالی	مؤسسات مالی
نقش مشاوران سرمایه‌گذاری در تسهیل روند ایفای نقش سواد مالی بررفتارمدیریتمالی
نقش تعداد شرکت‌های تحلیل‌گر در تسهیل روند ایفای نقش سواد مالی بررفتارمدیریتمالی
نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در تسهیل روند ایفای نقش سواد مالی بررفتارمدیریتمالی
برقراری ارتباط با افراد نزدیکتر و در دسترس‌تر شامل فامیل و دوست	ارتباط کلامی
تأثیر ارتباط کلامی با استفاده از یادگیری مشاهده‌ای بر مشارکت در سرمایه‌گذاری
توصیه‌های سرمایه‌گذاری بهتر توسط تحلیل‌گران
اعتماد نداشتن به کارشناسان مالی	اضطراب مالی
نگرانی در مورد امور مالی و پولی مربوط به خود
نگرانی پس از تصمیم‌گیری، درباره‌ی درست یا غلط بودن آن
به تعویق انداختن تصمیم‌گیری‌های مالی به‌ علت تردید و اضطراب زیاد
اطمینان و اعتماد بیش از حد و تخمین بیشتر از اندازه دانش و مهارت	تورش‌های رفتاری
خوداسنادی و گرایش به نسبت دادن موفقیت‌ها به ویژگی‌های ذاتی و شکست‌هابهعواملمحیطی
دیرپذیری، حفظ ذهنیت‌های پیشین و واکنش کمتر از حد لازم به اطلاعات جدید
فرافکنی و تعمیم وقایع اخیر و کوتاه‌مدت به بلندمدت
کوتاه‌نگریوخرجکردنبهجایپس‌اندازبرایفردا
عدم انحصار اخذ درآمد به بازار سرمایه	مدیریت ریسک
عدم ورود سرمایه‌گذار با تمام پول خود به بورس
تقسیم سرمایه در بازار سرمایه و عدم انحصار به یک سهم یا صنعت خاص
محاسبه دقیق نسبت ریسک به بازده هر معامله
عدم اقدام به معامله بدون محاسبه حد سود و حد زیان
رفتار منطقی سرمایه‌گذاران در تصمیمات سرمایه‌گذاری	تصمیمات سرمایه‌گذاری
رفتار توده‌وار و تمایل سرمایه‌گذاران به انجام معاملات گروهی
رفتار انطباقی و تحت‌تأثیر سایرین قرار گرفتن افکار و اقدامات فرد
تصمیم‌گیری بر اساس تجربه و آزمون و خطا در سرمایه‌گذاری‌های بورس
آموزش سرمایه‌گذاری در مدارس و دانشگاه‌ها	آموزش سواد مالی
آموزش مدیریت مالی در رسانه‌ها
برگزاری دوره‌های آموزش مالی و سرمایه‌گذاری
رعایت بهتر نسبت قیمت سهام به سود جهت ورود سرمایه‌گذاران	سودآوری سرمایه‌گذاری
مورد توجه قرار گرفتن سود پیش‌بینی شده هر سهم در سال آینده
برقراری تناسب میان سیاست‌های تقسیم سود با انتظارات سرمایه‌گذاران
احساس امنیت زیاد در مورد وضعیت مالی فعلی	امنیت مالی
اعتماد کامل به آینده مالی خود
اطمینان در مورد داشتن پول کافی برای راحتی و آسایش در دوران بازنشستگی
امنیت به واسطه قوانین و مقررات
سرمایه‌گذاری بیشتر به سبب بالا رفتن بازده مورد انتظار	رضایت سرمایه‌گذاران
اطمینان به کارگزاران و عملکرد اطلاعاتی شرکت‌ها و سازمان بورس
سیاست‌های اقتصادی دولت و وضعیت اقتصادی حاکم بر کشور

منبع: یافته های پژوهشگر

 

مدل حاصل از تحلیل کیفی بصورت زیر نمایش داده می­شود:

 

شکل 2- مدل پارادایمی حاصل از نظر خبرگان

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

شکل 3- مدل پارادایمی پژوهش

منبع: یافته های پژوهشگر

بحث و نتیجه­گیری

اقتصاددانانمتخصصدرزمینهروان‌شناختیبراهمیتتوجهبهسوابقروانیبرایتوضیحرفتارمالیتأکیددارند (یزدانی و همکاران، 1397). برایجبرانناکارآمدیرفتارمالیافراد،درابتداادبیاتاقتصادیتمرکزبرتحقیقاتدرحوزهارتباطبین دانشمالیتوسطتحصیلاتمالیورفتارمالیفردیداشت (لوساردی و میتچل^[xxxii]، 2014).دراثرتغییروتحولاتاقتصادیومالی،لازماستافرادنیزازآگاهی­هاوتوانمندی­هایخاصی، برایمواجههباپیچیدگی­هایبهوجودآمده،برخوردارباشند. درچنینشرایطی،باوجودتنوع،پیچیدگیبازارهای مالیوتحولاتسریعدرآن،داشتنمهارت­هاوروش‌هایمدیریتامورمالی،برایجمع­آوری،تجزیه‌وتحلیلو استفادهاطلاعاتمالیودریک‌کلام،داشتنسوادمالی،ضروریخواهدبود (ونرویژ و لوساردی^[xxxiii]، 2011).وجودسرمایه­گذاریسنگیندرآموزشمالی،بسیاریکشورهاپیشرفت­هایکمیدردانشمالیتجربهکردند (سازمانهمکاریوتوسعهاقتصادی^[xxxiv]، 2013). دوبعددانشمالی،دانشمالیعینیوذهنی،نقش­هایمتمایزدر رفتارمالیایفامی­کنند؛ یعنی،دونفرباسطحیکسانیازدانشمالیعینیمی­توانند،ارزیابی­هایذهنیمختلفی ازسطوحدانشخودداشتهباشندکهمنجربهنتایجمختلفرفتاریمی­شود.درمواردخاص،دانشمالیذهنی مؤثرترازدانشمالیعینیدرتعیینرفتارمالیاست (الگود و والستاد^[xxxv]، 2013 و هادار و همکاران^[xxxvi]، 2013).هدف از پژوهش حاضر، طــراحی مدل نقش خصوصیاترفتاری و سواد مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر رفتار مدیریت مالی در بازار سرمایه ایران بوده، طرح تحقیق از نوع کیفی با روش گراندد تئوری بوده­است. با استفاده از روش نمونه­گیری" گلوله برفی"  با 20 نفر از اساتید رشته­های حسابداری، مدیریت بازرگانی و مدیریت مالی در دانشگاه­های کشور و مدیران و کارشناسان ارشد تالار بورس تهران، مصاحبه عمیق انجام گرفت. نتایج نهایی حاکی از آن بوده که مدل نقش خصوصیاترفتاری و سواد مالی سرمایه­گذاران حقیقی بر  رفتار مدیریت مالی دارای 18 بعد بشرح شرایط علی (1. باورهای شخصی، 2. ویژگی‌های شخصیتی، 3. خصوصیات رفتاری، 4. سواد مالی)، شرایط زمینه­ای (5. ارزش‌های شخصی و اجتماعی، 6. عوامل هیجانی، 7. اطلاعات و آگاهی، 8. هوش مالی)، شرایط مداخله­ای (9. مؤسسات مالی، 10. ارتباط کلامی، 11. اضطراب مالی، 12. تورش‌های رفتاری)، راهبرد (13. مدیریت ریسک، 14. تصمیمات سرمایه‌گذاری، 15. آموزش سواد مالی) و پیامد (16. سودآوری سرمایه‌گذاری، 17. امنیت مالی و 18. رضایت سرمایه‌گذاران)بود.

 

 

 

تائیدیه اخلاقی

مصاحبه­هاینیمه­ساختار یافته این پژوهش با هماهنگی و همکاری صادقانه اساتید و خبرگان محترم اجرا شد. این مصاحبه­ها با تعیین وقت قبلی بوده و خبرگان انتخابی با میل و رغبت در پژوهش شرکت داشتند

تضاد منافع

نتایج این پژوهش با منافع هیچ سازمان و یا افرادی تعارض ندارند.

منابع مالی

منابع مالی تمام منابع مالی این پژوهش را محققین آن تهیه و مصرف کرده­اند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1]گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی خرمشهر، خرمشهر، ایران.   [e-mail]

[2] گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مسجد سلیمان،،مسجدسلیمان، ایران.(نویسنده مسئول)[e-mail]

[3]گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز ،اهواز، ایران[e-mail]

 

 

[i]Grounded Theory

[ii]White Noise

[iii]Mien and Thao

[iv]Shih and Ke

[v]Giesler and Veresiu

[vi]Batty et al

[vii]Agarwal and Mazumder

[viii]Benjamin et al

[ix]Conlin and et al

[x]Cognitive psychology

[xi]Personality psychology

[xii] Feng and et al

[xiii]  Grohmann, Klühs and Menkhoff

[xiv] Bellofatto, D’Hondt and De Winne

[xv]Grohmann

[xvi]Xu et al

[xvii] Mounaaand Anis

[xviii]Farrel et al

[xix]Tang and Baker

[xx] Glaser And Strauss

[xxi] Grounded Theory

[xxii]Open coding

[xxiii]Axial coding

[xxiv]Selective coding

[xxv]Phenomenon

[xxvi]Causal Conditions

[xxvii]Context

[xxviii]InterveningConditions

[xxix]Strategies

[xxx]Consequences

[xxxi] Coding Paradigm

[xxxii] Lusardi and Mitchell

[xxxiii]VanRooij, M. and Lusardi, A.

[xxxiv] Organisation for Economic Development and Cooperation

[xxxv]Allgood, S. & Walstad, W.

[xxxvi] Hadar, Sood and Fox

مراجع

• آقابابایی محمدابراهیم، خادمی سمانه. (1398). بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتار مدیریت مالی شخصی در میان جوانان ایران.راهبرد مدیریت مالی. 7(1). 123-143.
• ابراهیمی خدیجه، دستگیر محسن، لطیفی زهره. (1396). ارزیابیاهمیتویژگیهایشخصیتیتحلیلگرانبازارسرمایه بهعنوانبعدسومموفقیتآنها.فصلنامهعلمیپژوهشیدانشسرمایهگذاری.6(22). 87- 100.
• استراس،آنسلموکوربین،جولیت. (1390).اصولروشتحقیقکیفی:نظریهمبنایی،رویههاوروش­ها،ترجمهبیوکمحمدی،تهران،پژوهشگاهعلومانسانیومطالعاتفرهنگی،چاپسوم.
• امامی­حیدری ندا، اسماعیلی حسین.(1397). تاثیر سواد مالی بر ارتباط بین شخصیت سرمایه گذار و رفتار خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار اصفهان، کنفرانس ملی الگوهای نوین در مدیریت و کسب و کار با رویکرد حمایت از کارآفرینان ملی، تهران، موسسه آموزش عالی نگاره.
• بازرگان هرندی عباس. (1397).مقدمه ای بر روش­های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری، انتشارات: دیدار، تعداد صفحات: 208.
• جمشیدی ناصر، قالیباف­اصل حسن. (1397).بررسیتأثیرشخصیتسرمایهگذارانبررفتارمعاملاتیوعملکردسرمایهگذاریآنان؛ شواهدیازبورساوراقبهادارتهران، فصلنامهتحقیقاتمالی. 20(1). 76-90.
• حق­گویان زلفا، زارعی متین حسن، جندقی غلامرضا، رحمتی محمدحسین. (1394). فهمفرآیندشکل­گیرینشاطبااستفادهازنظریهداده­بنیاد، فصلنامهمطالعاترفتارسازمانی. تابستان. 4(2 پیاپی 13). 119-141.
• خشامن مریم، شیرازیان زهرا، خدایاری محمدعظیم.(1397). بررسی نقش سواد مالی مدیریت پول در مدیریت مالی شخصی (مطالعه موردی: سرمایه گذاران تالار منطقه ای بورس همدان)، دومین کنفرانس ملی حسابداری-مدیریت اقتصاد با رویکرد اشتغال پایدار نقش آن در رشد صنعت، ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر.
• داناییفرد،حسنواسلامی،آذر. (1390).ساختنظریهبی­تفاوتیسازمانی:کاربرداستراتژیپژوهشی نظریهدادهبنیاددرعمل،تهران،دانشگاهامامصادق،چاپاول.
• داناییفرد،حسن، امامی سیدمجتبی. (1386).استراتژیهایپژوهشکیفی:تأملیبرنظریهپردازی دادهبنیاد. اندیشهمدیریت. 1(2). 69-97.
• دهقانی­سلطانی مهدی، جعفری مهرنوش، سلمانی­صمدی آرش.(1397). بررسی عوامل موثر بر رفتار سرمایه گذاران جوان در بورس اوراق بهادار تهران، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ایران، تهران، مرکز بین المللی همایشها و سمینارهای توسعه پایدار علوم جهان اسلام.
• عبدالهی مسعود، مجدزاده­طباطبایی شراره.(1397). تاثیر ویژگی­های فردی بر ریسک پذیری مالی با توجه به نقش تعدیل­کننده سواد مالی، سومین کنفرانس بین المللی مدیریت، حسابداری و حسابرسی پویا، تهران، دانشگاه صالحان.
• فلیک اووه، (1397)، درآمدی بر تحقیق کیفی، مترجم: هادی جلیلی، آبان 97، انتشارات: نشر نی، تعداد صفحات: 504.
• گال مردیت، بورک والتر، گال جویس. (1393).روش های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی، جلد اول، (ترجمه احمدرضا نصر، حمیدرضا عریضی، محمود ابوالقاسمی، محمدجعفر پاک سرشت، علیرضا کیامنش، خسرو باقری، محمد خیر، منیحه شهنی ییلاق و زهره خسروی)، نوبت چاپ نهم، تهران: نشر سمت، ( تاریخ انتشار به زبان اصلی: 1996).
• محمدی کوهسار، طولیان­اصفهانی صدیقه، ولیخانی ماشاء­اله.(1397). بررسی تاثیر سواد مالی بر میزان مشارکت سرمایه گذاری در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران، چهارمین کنفرانس ملی توانمند سازی جامعه در حوزه علوم انسانی و مطالعات مدیریت، تهران، مرکز توانمندسازی مهارتهای فرهنگی و اجتماعی جامعه.
• یزدانی حمیدرضا، مهدیخانی حبیب، احمدی داریوش، احمدی داریوش، عالی وندی امین. (1397).تجزیهوتحلیلتاثیرعزتنفسودانشمالیبررفتارمالی(موردمطالعه:سرمایه­گذارانحقیقیکارگزاریبانکاقتصادنوین)، فصلنامهعلمیپژوهشیدانشسرمایهگذاری.7(27). 59-77.
• Allgood, S. Walstad, W. (2013). Financial literacy and credit card behaviors: a crosssectional analysis by age. Numeracy. 6 (2). 3.
• Batty, M., Collins, M. J., & Odders-White, E. (2015). Experimental Evidence on the Effects of Financial Education on Elementary SchoolStudents’ Knowledge, Behavior, and Attitudes. The Journal of Consumer Affairs. 49(1). 69-96.
• Bellofatto A, D’Hondt C, De W R. (2018). Subjective financial literacy and retail investors’ behavior. Journal of Banking and Finance. 92 (2018). 168–181.
• Benjamin, D. J., Brown, S. A., & Shapiro, J. M. (2013). Who is ‘behavioral’? Cognitive ability and anomalous preferences. Journal of the European Economic Association. 11(6). 1231-1255.
• Conlin, A., Kyrolainen, P., Kaakinen, M., Jarvelin, M., Perttunen, J., Svento, R. (2015).Personality traits and stock market participation. Journal of Empirical Finance. 33(2). 34-50.
• Farrell, Lisa; Fry, Tim R.L. & Risse, Leonora. (2016). The significance of financial self-efficacy in explaining women’s personal finance behavior. Journal of Economic Psychology. 54(2016). 85-99.
• FengX, Lu B, Song X, Ma S. (2019). Financial literacy and household finances:A Bayesian two-part latent variable modeling approach. Journal of Empirical Finance. 51(2019). 119-137.
• org/10.1016/j.jempfin.2019.02.002.
• Giesler, M., & Veresiu, E. (2014). Creating the responsible consumer: Moralistic governance regimes and consumer subjectivity. Journal of Consumer Research. 41(3). 840-857.
• Grohmann, A. (2018). » Financial literacy and financial behavior: Evidence from the emerging Asian middle class«. Pacific-Basin Finance Journal. 48(2018). 129-143.
• Grohmann A, Kluhs T, Menkhoff L. (2018). Does financial literacy improve financial inclusion? Cross country evidence. World Development. 111 (2018). 84–96.
• Hadar, L., Sood, S., & Fox, C. R. (2013). Subjective knowledge in consumer financial decisions. Journal of Marketing Research. 50 (3). 303-316.
• Lusardi, A., Mitchell, O. S. (2014). The economic importance of financial literacy: theory and evidence. Journal of Economic Literature. 52 (1). 5-44.
• Mien, N., Thao, T. P. (2015). Factors affecting personal financial management behaviors: evidence from Vietnam. Paper presented at the Proceedings of the Second Asia-Pacific Conference on Global Business, Economics, Finance and Social Sciences AP15. Danang-Vietnem.
• Mounaa A, Anis J. (2017). Financial literacy in Tunisia: Its determinants and its implications on investment behavior.Research in International Business and Finance. 39 (2017). 568–577.
• OECD (Organisation for Economic Development and Cooperation). (2013). Advancing National Strategies for Financial Education. A Joint Publication by Russia’s G20 Presidency and the OECD. Paris: OECD Publishing.
• Shih, T.-Y., Ke, S.-C. (2014). Determinates of financial behavior: insights into consumer money attitudes and financial literacy. Service Business. 8(2).217-238.
• Tang, Ning & Baker, Andrew. (2016). Self-esteem, financial knowledge and financial behavior. Journal of Economic Psychology. 54(2016). 164-176.
• VanRooij, M. and Lusardi, A. (2011). Financial literacy and stock market participation. Journal of Financial Economics. 101(2011). 449–472.
• Xu, H. Zhan, H. Fannin,L. (2017 ). The impact of market economy on individuals' financial behaviors. International Journal of Research in Business. 22(19). 1933 -6021.

 

 

یادداشت‌ها