تعیین سطح توسعه یافتگی روستاهای ناحیه ساحلی غرب استان گیلان با استفاده از شاخص توسعه روستایی (RDI)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 11، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 59، شهریور 1401، صفحه 435-448   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

معصومه حسن زاده دوگوری¹؛ صدیقه حسنی مهر^{* 2}؛ رفعت شهماری اردجانی³؛ حسین اصغری⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.

³استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

⁴استادیار گروه جغرافیا، و احد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

چکیده

امروزه توسعه به عنوان یک فرآیند، مهم‌ترین بحث کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه است، مهمترین هدف توسعه پایدار بر طرف کردن احتیاجات و بهبود بخشیدن به شرایط کیفی زندگی انسانی می‌باشد. تحقیق حاضر بر آن است تا سطح توسعه‌یافتگی شاخصهای بهداشتی و آموزشی روستاهای ناحیه ساحلی غرب گیلان را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور اطلاعات مربوط به 4 شاخص بهداشتی و 6 شاخص آموزشی برای سه دوره سرشماری 1385، 1390 و 1398 از سایت استانداری استان گیلان دریافت گردید. سپس با استفاده از شاخص توسعه روستایی (RDI)، شاخص ترکیبی نتایج (CRI) و آماره t جفتی اقدام به تعیین میزان توسعه‌یافتگی شاخصهای بهداشتی و آموزشی در 8 بخش ناحیه ساحلی در طی زمان گردید. نتایج بدست آمده نشان داد میزان RDI محاسبه شده براساس فراوانی شاخصها و همچنین نسبت فراوانی به تعداد روستای هر بخش، از تفاوت مکانی برخوردار است. اما رتبه‌بندی شاخص CRI با وجود تغییرات جزئی در مقدار آن، تغییرات سطح توسعه را طی سه دوره نشان نمی‌دهد. این موضوع در شاخص CRI حاصل از نسبت فراوانی به تعداد روستا هم مصداق دارد. معنی‌داری تفاوت شاخصها در طی سه دوره سرشماری برای دو حالت مورد بررسی، تغییرات معنی‌داری که نشان از ارتقاء سطح توسعه باشد نشان نمی‌دهد، و بین نتایج شاخص CRI سالهای 1390 و 1398 تفاوت معنی‌داری در سطح α=0.05 مشاهده نگردید. نتایج نشان داد رتبه توسعه در این ناحیه نیز Dو C است که بیانگر پایین بودن سطح توسعه‌یافتگی ناحیه ساحلی غرب استان گیلان در راستای شاخصهای بهداشتی و آموزشی است.

کلیدواژه‌ها

شاخصهای بهداشتی و آموزشی؛ شاخص توسعه روستایی (RDI)؛ شاخص ترکیبی نتایج (CRI)؛ ناحیه ساحلی غرب استان گیلان

مراجع

بهرامی، رحمت­الله و رضایی، منصور. (۱۳۹۴). تحلیلی بر میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان­های استان کردستان با استفاده از روش تاپسیس خطی. فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)،24(96)، 49-39.

پاپلی یزدی، محمدحسین و ابراهیمی، محمد امیر. (۱۳۹۴). نظریه­های توسعه روستایی (ویراست ۲: با تجدیدنظر و اضافات). چاپ نهم، تهران: انتشارات سمت.

خداوردی، احمد؛ فروزانی، معصومه، یزدان پناه، مسعود و عبدشاهی، عباس. (1397). کاربرد روش­های ادغام در تعیین سطوح توسعه­یافتگی روستایی (مورد مطالعه دهستانهای شهرستان ایرانشهر). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 14(1)،  247- 229.

رستمی، مسلم، دامن باغ، جواد و نقدی چقاگنوجی، سجاد. (1394). سطح­بندی شهرستان­های استان کرمانشاه براساس شاخص توسعه انسانی (HDI). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 10(33)، 39-29.

رضوانی،  محمدرضا. (۱۳۹۳). برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران. چاپ ششم، تهران:  انتشارات قومس.

رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، مهدوی، داوود و پورطاهری، مهدی. (1389). فرآیند بومی­سازی شاخص­های توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران. پژوهش­های روستایی، 1(4)، 41-1.

طالشی، مصطفی؛ خداپناه، کیومرث و آقایاری هیر، محسن. (1397). ارزیابی و تحلیل توسعه پایدار روستاهای پیرامونی کانون­های گردشگری در ناحیه اردبیل. جغرافیا و برنامه­ریزی، 22(64)،   188- 169.

عظیمی آملی، جلال و رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا. (۱۳۹۳). حکمروایی روستایی (مدیریت توسعه پایدار). چاپ اول، تهران:  انتشارات سمت.

مرصوصی، نفیسه و بهرامی پاوه، رحمت­الله. (۱۳۹۰). توسعه پایدار روستایی. چاپ اول، تهران:  انتشارات پیام نور.

Ghanbari. A., Rahmani Fazli. A., & Azizpour. F. (2020). Spatial Analysis of Rural Settlements Development Using Sustainable Development Approach (Case Study: Villages of Khorramabad County). Journal of Research and Rural Planning, 9(1), 53-69.

Jerzy. M., & Nana. Z. (2011). Application of the Rural Development Index to analysis of rural regions in Poland and Slovakia. Social Indicators Research, 105(1), 1-37.

Jiang. L., Luo. J., Zhang. Ch., Tian. L., Liu. Q., Chen, G., & Tian. Y. (2020). Study on the Level and Type Identification of Rural Development in Wuhan City’s New Urban Districts. International Journal of Geo-Information, 9(3), 1-23.

Kim. T. H., & Yang. S. R. (2016). Construction of the Rural Development Index: The Case of Vietnam. Journal of Rural Development, 39 (Special Issue), 113-142.

Lin. J., Lei. J., Yang. Z., & Li. J. (2019). Differentiation of Rural Development Driven by Natural Environment and Urbanization: A Case Study of Kashgar Region, Northwest China. Sustainability, 11(23), 1-21.

Long. H., Zou. J., & Liu. Y. (2009). Differentiation of rural development driven by industrialization and urbanization in eastern coastal China. Habitat International, 33, 454-462.

Pavel. A., & Moldovan. O. (2019). Determining Local Economic Development in the Rural Areas of Romania. Exploring the Role of Exogenous Factors. Sustainability, 11(1), 1-24.

Yeqing. Ch., Yanfei. W., Zheye. W., and Xiaolong. L. (2013). Changing Rural Development Inequality in Jilin Province, Northeast China. Chinese Geographical Science, 23(5), 620–633.