بررسی اثربخشی آموزش حل مسئله بر خلاقیت و انعطاف پذیری شناختی در دبیران درس کار و فناوری

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 42، آذر 1400، صفحه 101-120   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

آرزو امیدپور¹؛ سلیمان کابینی مقدم^{* 2}؛ حجت اله میاندهی²

¹کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه پیام نور، آستانه اشرفیه، ایران

²عضو هیأت علمی دانشگاه غیرانتقاعی غیردولتی مهر آستان، آستانه اشرفیه، ایران

چکیده

    زمینه: سازمان آموزش و پرورش باید تغییرات عمده­ای را در درون خود ایجاد کند تا بتواند با تغییرات زودهنگام در جوامع اطلاعاتی، خود را هماهنگ کرده و پاسخگوی نیازهای افرد و جامعه باشد.
    هدف: پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش حل مسئله بر خلاقیت و انعطاف ­پذیری شناختی در بین دبیران درس کار و فناوری انجام شد.
    روش: این پژوهش به شیوه نیمه­ آزمایشی و با طرح پیش­آزمون-پس­آزمون با گروه گواه و پیگیری انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دبیران زن درس کار و فناوری ناحیه 1 رشت در سال تحصیلی 1398-1399 به تعداد 146 نفر بود. برای نمونه­گیری، تعداد 30 نفر دبیر داوطلب واجد شرایط که نمره کمتر از 120 در پرسشنامه­های خلاقیت عابدی (1372) و کمتر از 80 در انعطاف­پذیری شناختی دنیس و وندروال (2010) کسب کرده بودند، مشخص و سپس به صورت تصادفی در 2 گروه­ مطالعه وارد شدند. گروه­ آزمایش به ­مدت 10 جلسه تحت مداخله آموزشی حل مسئله دزوریلا و گلدفرید (1971) قرار گرفت. به منظور بررسی میزان سنجش پایداری نتایج، 1 ماه بعد از اجرای پس­آزمون از گروه­های مورد آزمایش، آزمون پیگیری به عمل آمد. داده­ها از طریق آزمون­­های آماری تحلیل واریانس با اندازه­گیری مکرر و آزمون تعقیبی بنفرونی و با استفاده از نرم­افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد.
    یافته­ها: نتایج نشان داد برای متغیر خلاقیت اثر گروه (001/0P˂ و 571/0Eta=)، اثر زمان (001/0P˂ و 613/0Eta=) و اثر متقابل گروه × زمان (0.001˂Pو Eta=0.608) معنادار بود. همچنین برای متغیر انعطاف­پذیری شناختی اثر گروه (0.001˂Pو Eta=0.609)، اثر زمان (0.001˂P و Eta=0.653) و اثر متقابل گروه در زمان(0.001˂Pو Eta=0.612) معنادار بود. از طرفی نتایج آزمون تعقیبی بنفرونی حاکی از تفاوت معنادار میانگین­های گروه آزمایش در مراحل پیش ­آزمون با پس ­آزمون 0.001˂P  و پیش­ آزمون با پیگیری 0.001˂P برای متغیرهای خلاقیت و انعطاف ­پذیری شناختی بود.
     نتیجه­ گیری: با توجه به یافته ­های پژوهش می­توان نتیجه گرفت که برای افزایش خلاقیت و انعطاف­پذیری شناختی در بین دبیران درس کار و فناوری می­توان مهارت­های آموزش حل مسئله را به‌کار برده و از اثرات ماندگار آن استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

آموزش حل مسأله؛ خلاقیت؛ انعطاف پذیری شناختی؛ دبیران زن؛ کار و فناوری

مراجع

آزادی، نفیسه و شیروانی شیری، علی. (1399). نظریه هوش­های چندگانه و شاخص­های خلاقیت و درگیری یادگیرنده در کتب درسی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(2)، 151-170.

ابوالحسنی، زهرا و صفایی موحد، سعید. (1398). ارائه چارچوب پیشنهادی برای برنامه درسی کار و فناوری مقطع متوسطه اول با تأکید بر الگوی کلاس معکوس. پژوهش در برنامه ریزی درسی، 61، 1-13.

امرایی، فروزان؛ قدم­پور، عزت­اله؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد. (1398). مقایسه تأثیر آموزش مهارت­های وسعت­بخشی تفکر و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر خلاقیت (سیالی، ابتکار، انعطاف­پذیری، بسط) دانش­آموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 97-128.

پالی، سمیرا؛ تفضلی، صغری (1400). بررسی تأثیر تجهیزات تکنولوژی­های آموزشی و وسایل کمک آموزشی در میزان ارتقاء پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان پایه ششم شهرستان رودسر. مدیریت و چشم­انداز آموزش، 3(1)، 1-16.

پلوئی، لیلا. (1400). تأثیر روش تدریس کاوشگری بر خلاقیت و انگیزه پیشرفت دانشجویان روان­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(4)، 199-223.

جعفرلو، غلام؛ شریفی، نسترن؛ پاشاشریفی، حسن. (1398). ارائه مدلی جهت پیش­بینی خلاقیت بر اساس سخت­رویی، خودکارآمدی، کمال­گرایی، تحصیلات والدین، سوابق کارهای خلاقانه افراد خانواده و خویشاوندان نزدیک با میانجی انگیزش پیشرفت در دانش­آموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(1)، 153-184.

رحیمی، معصومه؛ واعظ فر، سیدسعید و جایروند، حمداله. (1394). رابطه ساده و چندگانه قدرت تحمل ابهام و جو عاطفی خانواده با خلاقیت شناختی.  ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(2)، 147-164.

سجادی، منیره­سادات؛ شاه­مرادی، مرتضی و سلیمی، مهتاب. (1399). تأثیر آموزش سازه­های رباتیک بر تفکر انتقادی و خلاقیت و یادگیری درس ریاضی دانش­آموزان متوسطه اول شهر تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(3)، 17-40.

صاحب­یار، حافظ؛ گل­محمدنژاد، غلامرضا و برقی، عیسی. (1398). مطالعه اثربخشی یادگیری معکوس بر تفکر تأملی دانش­آموزان دوره دوم متوسطه در درس ریاضی.  ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 33-62.

صداقت، زینب؛ حاجی­یخچالی، علیرضا؛ شهنی­ییلاق، منیجه و مکتبی، غلامحسین. (1397). آزمون و مقایسه مدل علّی هدف­های پیشرفت و دوستی با کمک­طلبی سازگار با میانجی­گری نگرش نسبت به کمک­طلبی در دانش­آموزان دختر مدارس استعدادهای درخشان و عادی دوره متوسطه اول. مطالعات آموزش و یادگیری، 10(2)، 194-218.

عرب، مهدی؛ زمانی­مقدم، افسانه و رجب­زاده، علی. (1398). شناسایی معیارهای اثربخشی برنامه­های آموزش الکترونیکی درس کار و فناوری از دیدگاه صاحب­نظران. فناوری آموزش، 13(4)، 891-900.

قنبری­طلب، محمد؛ شیخ­الاسلامی، راضیه؛ فولادچنگ، محبوبه و حسین­چاری، مسعود. (1398). دانش فراشناخت و بهزیستی مدرسه: نقش واسطه­ای کمک­طلبی تحصیلی. روانشناسی تحولی، 16(61)، 49-60.

کرمانی، ناهید؛ توکلی، معصومه؛ فردی، معصومه؛ فریدون­نژاد، مژگان و بنی­هاشم، سیدکاظم. (1399). نقش خلاقیت در یادگیری سازمانی و اضطراب اجتماعی معلمان. علوم روان­شناختی، 19(92)، 1041-1048.

مرادزاده، فریبا و پیرخائفی. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رضایت زناشویی و انعطاف­پذیری شناختی. روان­پرستاری، 5(6)، 1-7.

مرادی، احمد و قبادی، کبری. (1399). اثربخشی آموزش خلاقیت بر مهارت حل مسئله و مقایسه آن با روش بازی در کودکان پیش­دبستانی. علوم روان­شناختی، 19(85)، 57-69.

نریمانی، محمد؛ محمدامینی، زرار؛ زاهد، عادل و ابوالقاسمی، عباس. (1394). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودگردان و حل مسئله بر انگیزش تحصیلی دانش­آموزان اهمال­کار. روان­شناسی مدرسه، 4(1)، 139-155.

 

Bereczki, E.O., & Karpati, A. (2018). Teachers’ beliefs about creativity and its nurture: A systematic review of the recent research literature. Educational Research Review, 23, 25-56.

Bernardo, A.B.I., & Presbitero, A. (2018). Cognitive flexibility and cultural intelligence: Exploring the cognitive aspects of effective functioning in culturally diverse contexts. International Journal of Intercultural Relations, 66, 12-21.

Bloom, L.A., & Dole, S. (2018). Creativity in education: A global concern. Global Education Review, 5(1), 1-4.

Cho, M.H., Kim, Y., & Choi, D. (2017). The effect of self-regulated learning on college students' perceptions of community of inquiry and affective outcomes in online learning. The Internet and Higher Education, 34, 10-17.

Chung, T.S. (2016). Table-top role playing game and creativity. Journal of Thinking Skills and Creativity, 8, 56-71.

Kaneda, Q., & Osaka, P. (2014). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-53.

Kashdan, B., & Rottenberg, C., (2016). Effects of an acceptance and commitment therapy intervention on leaders’ and managers’ psychological flexibility. Journal of Thér Comport Cognitive, 27(1), 34-42.

Kirisci, N., Sak, U., & Karakacak, F. (2020). The effectiveness of the selective problem solving model on students’ mathematical creativity: A Solomon four-group research. Thinking Skills and Creativity, 38, 1-11.

Laer, S.V., & Elen, J. (2019). The effect of cues for calibration on learners' self-regulated learning through changes in learners’ learning behaviour and outcomes. Computers & Education, 135, 30-48.

Li, L., Gao, H., & Xu, Y. (2020). The mediating and buffering effect of academic self-efficacy on the relationship between smartphone addiction and academic procrastination. Computers & Education, 159, 1-11.

Marshall, E.J., & Brockman, R. (2016). The Relationships between Psychological Flexibility, Self-Compassion, and Emotional Well-Being. Journal of Cognitive Psychotherapy, 30(1), 60-72.

Ok, M.W., Bryant, D.P., & Bryant, B.R. (2019). Effects of Computer-Assisted Instruction on the Mathematics Performance of Students with Learning Disabilities: A Synthesis of the esearch. Exceptionality, 1-15.

Shtapura-Ifrah, M., & Benish-Weisman, M. (2019). Seeking the help of school counselors: Cross-cultural differences in mothers’ knowledge, attitudes, and help-seeking behavior. International Journal of Intercultural Relations, 69, 110-119.

Stolaki, A., & Economides, A.A. (2018). The Creativity Challenge Game: An educational intervention for creativity enhancement with the integration of Information and Communication Technologies (ICTs). Computers & Education, 123, 195-211.

Sunley, R., Harding, L., & Jones, J. (2019). Realising creativity in management education: Putting student energy into action. The International Journal of Management Education, 17(2), 172-181.

Twigg, E., & Yates, E. (2019). Student reflections on the place of creativity in early years practice: Reflections on second year work placement experience. Thinking Skills and Creativity, 31, 335-345.

Wadman, R., Webster, L., Mawn, L., & Stain, H.J. (2019). Adult attachment, psychological distress and help-seeking in university students: Findings from a cross-sectional online survey in England. Mental Health & Prevention, 13, 7-13.

Walsh, C., Quinn, K.N., Wieman, C., & Holmes, N.G. (2019). Quantifying critical thinking: Development and validation of the Physics Lab Inventory of Critical thinking. ArXiv preprint arXiv, 26(80), 1901-1918.

Xu, H., Ko, & P.Y. (2019). Enhancing teachers’ knowledge of how to promote self-regulated learning in primary school students: A case study in Hong Kong