ارزیابی تاثیر سوگیری‌های روانشناختی فردی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی Evaluating the Effect of Auditors' Individual Psychological Bias and Personality Dimensions on Audit Quality

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 13، شماره 52، دی 1400، صفحه 23-52   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2021.687678

نویسندگان

زهرا کریمی¹؛ احمد یعقوب نژاد^{* 2}؛ محمود صمدی لرگانی³؛ محمدرضا پورعلی لاکلایه⁴

¹گروه حسابداری، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران.

²گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³گروه حسابداری، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران

⁴گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

چکیده

به طور روزافزون پژوهشگران در هر دو رشته روانشناسی و حسابداری به اهمیت سوگیری‌ها و ویژگی‌های شخصیتی افراد، خلق و خوی و احساسات در تصمیم‌گیری اذعان نموده‌اند. هدف مقاله حاضر، بررسی تأثیر سوگیری‌های روانشناختی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی است. به منظور اندازه‌گیری سوگیری‌های بیش اطمینانی، خوش‌بینی، تحمل ابهام  و ابعاد پنج‌گانه شخصیت از پرسشنامه‌های استاندارد روانشناسی و جهت اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی از مدل جونز تعدیل شده استفاده گردید.
جامعه آﻣﺎری ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺎﻣﻞ حسابرسان (مدیر/ شریک) مؤسسه‌های حسابرسی معتمد بورس و شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می‌باشد که توسط این مؤسسات، حسابرسی شده‌اند. اطلاعات صورت‌های مالی این شرکت‌ها برای سال 1397 بصورت مقطعی مورد بررسی قرار گرفت و هشت فرضیه  تعیین گردید.  با آزمون جارک برا، غیر نرمال بودن هفت متغیر از هشت متغیر مستقل، محرز گردید ضریب همبستگی، عدم وجود همخطی را نشان داده است. با استفاده از آزمون حداقل مربعات، مدل پژوهش برازش گردید که براساس آن پنج فرضیه تأیید و سه فرضیه رد شده است. سپس آزمون پاگان گادفری، ناهمسانی واریانس را به اثبات رسانده است. نتایج آزمون فرضیه‌ها نشان می‌دهد که سوگیری‌ها اثر قابل توجهی بر کیفیت حسابرسی خواهد گذاشت، اما ابعاد شخصیتی اثر قابل توجهی بر کیفیت حسابرسی نخواهد گذاشت.
عنوان مقاله [English
Evaluating the Effect of Auditors' Individual Psychological Bias and Personality Dimensions on Audit Quality
نویسندگان [English]
Zahra Karimi
Ahmad Yaghoobnezhad
Mahmud SamadiLorghani
Mohammad Reza Pourali
چکیده [English]

Increasingly, researchers in both psychology and accounting have recognized the importance of personality biases and personality traits, moods, and emotions in decision making .The present study aimed to explore the effects of psychological bias and personality dimensions of auditors on audit quality. In order to measure the biases of overconfidence, optimism, ambiguity tolerance and the five dimensions of personality we used standard psychological questionnaires and modified Jones model was used to measure audit quality.
The statistical population of the study consisted of the auditors (directors/partners) in the trusted audit agencies of the Iranian stocks market, besides the listed companieson the stock exchange which were audited by the said audit agencies .The financial statements of these companies for the year 1397 were examined cross-sectionally and eight hypotheses were determined.TheJarkbra test showed that seven of the eight independent variables were abnormal. Using the least squares test, the research model was fitted based on which five hypotheses have been confirmed and three hypotheses have been rejected. Then Pagan Godfrey test proved the variance inequality. The results of hypotheses testing indicated significant effect by psychological bias on the audit quality, but indicated no significant effect by personality dimensions on the audit quality.
 

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: ابعاد شخصیت؛ سوگیری روانشناختی؛ کیفیت حسابرسی

اصل مقاله

 

ارزیابی تاثیر سوگیری‌های روانشناختی فردی و ابعاد شخصیتی حسابرسان

بر کیفیت حسابرسی

 

زهرا کریمی^[1]

تاریخ دریافت: 03/07/1400            تاریخ پذیرش: 06/09/1400

احمد یعقوب نژاد^{* [2]}

محمود صمدی لرگانی^[3]

محمدرضا پورعلی^[4]

 

چکیده

به طور روزافزون پژوهشگران در هر دو رشته روانشناسی و حسابداری به اهمیت سوگیری‌ها و ویژگی‌های شخصیتی افراد، خلق و خوی و احساسات در تصمیم‌گیری اذعان نموده‌اند. هدف مقاله حاضر، بررسی تأثیر سوگیری‌های روانشناختی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی است. به منظور اندازه‌گیری سوگیری‌های بیش اطمینانی، خوش‌بینی، تحمل ابهام  و ابعاد پنج‌گانه شخصیت از پرسشنامه‌های استاندارد روانشناسی و جهت اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی از مدل جونز تعدیل شده استفاده گردید.

جامعه آﻣﺎری ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺎﻣﻞ حسابرسان (مدیر/ شریک) مؤسسه‌های حسابرسی معتمد بورس و شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می‌باشد که توسط این مؤسسات، حسابرسی شده‌اند. اطلاعات صورت‌های مالی این شرکت‌ها برای سال 1397 بصورت مقطعی مورد بررسی قرار گرفت و هشت فرضیه  تعیین گردید.  با آزمون جارک برا، غیر نرمال بودن هفت متغیر از هشت متغیر مستقل، محرز گردید ضریب همبستگی، عدم وجود همخطی را نشان داده است. با استفاده از آزمون حداقل مربعات، مدل پژوهش برازش گردید که براساس آن پنج فرضیه تأیید و سه فرضیه رد شده است. سپس آزمون پاگان گادفری، ناهمسانی واریانس را به اثبات رسانده است. نتایج آزمون فرضیه‌ها نشان می‌دهد که سوگیری‌ها اثر قابل توجهی بر کیفیت حسابرسی خواهد گذاشت، اما ابعاد شخصیتی اثر قابل توجهی بر کیفیت حسابرسی نخواهد گذاشت.

واژه‌های کلیدی: ابعاد شخصیت، سوگیری روانشناختی، کیفیت حسابرسی.

1- مقدمه

نقش، وظیفه و مسئولیت حسابرسان حرفه‌ای در قبال جامعه، صاحبان سرمایه و دیگر اشخاص ذیحق و ذینفع، ایجاب می‌کند که آنان به مباحث روانشناختی همچون سوگیری‌ها توجه ویژه نشان دهند (کوهن و همکاران[i]، 2013). تحقیقات انجام شده در دو حوزه روانشناسی و حسابرسی، باعث توجه روزافزون به نقش و اهمیت شخصیت افراد در تصمیم‌گیری‌ها گردید (به عنوان مثال، بیچ و میشل[ii]1987؛ ملرس[iii]2000، فینوکان و همکاران[iv]2000، کرن[v]1996، کیدا و اسمیت[vi] 1995، پیترز و همکاران[vii]2006، باتاچارژی و مورنو[viii]،2013).

حسابرسان در هر کار حسابرسی، ویژگی‌های فردی خود را به کار می‌گیرند و محدودیت‌های شناختی منجر به انحراف قضاوت‌های آنان می‌شود (حساس یگانه و شکرخواه، 1385). ویژگی‌های فردی و روانشناسی افراد یکی از عوامل تأثیرگذار بر قضاوت حسابرس می‌باشد (خواجوی و نوشادی،1391).

تحقیقات نشان داده است که حسابرسان در طی فرآیند حسابرسی، واکنش‌های احساسی گوناگونی نسبت به صاحبکار (به عنوان مثال حس خوش‌بینی نسبت به صاحبکار) یا هر یک از عناصر مربوط به محیط کاری نشان می‌دهند که این امر، در ادامه سبب خطا در قضاوت حرف‌های وی می‌شود. (رجبعلی زاده،1397). حسابداران مسئولیت حساس و دشواری در تفسیر مبادلات و ارائه آنها به شکل گزارش‌های مالی که قابل استفاده برای گروه‌های ذینفع جهت ارزیابی عملکرد شرکت‌ها باشد برعهده دارند، بنابراین انجام اعمال غیراخلاقی شامل ارائه اطلاعات مالی با کیفیت نامطلوب می‌تواند اعتماد عموم را به حسابداران از بین ببرد و به حیثیت کل حرفه حسابرسی لطمه وارد کند (اعتمادی و همکاران،1388).

گزارش‌های ﻣﺎﻟﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽﺷﺪه ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻤﯽ از اﻃﻼﻋﺎت شرکت هستند، سرمایه‌گذاران و اشخاص ذینفع در تجزیه‌وتحلیل اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاری، ﺑﺮای ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه‌ای ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ. (ﺑﺮادران ﺣﺴﻦزاده و ﻫﻤﮑﺎران، 1393). اﻧﺠﻤﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴـﺎﺑﺮﺳﯽ ایالات‌متحده آﻣﺮﯾﮑﺎ (2014) ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﻘﻼل، بی‌طرفی و ﺗﺮدﯾﺪ حرفه‌ای را به‌عنوان ستون‌های ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺑﯿﺎن می‌کند. اﯾﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ تصمیم‌گیری اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮس، ﺑﺎﻋﺚ ارﺗﻘﺎی ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺬﮐﻮر می‌شود ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﺮای ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﺮدن قضاوت‌های حرفه‌ای در ﻃﻮل ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ را، ﺗﻘﻮیت می‌کند. فی[ix] (2015) ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن و ﺣﺴﺎﺑﺪاران در ﻣﻌﺮض ﺳﻮﮔﯿﺮی ﻗﺮار می‌گیرند. وی ﺑﯿﺎن می‌کند از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻋﺪاد و ارﻗﺎم اراﺋﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ (ﻧﻘﻄﻪ اﺗﮑﺎ) ﺷﺮوع می‌کنند، ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻌﺮض ﺳﻮﮔﯿﺮی ﻗﺮار می‌گیرند. نگرش دارای سـوگیری یکی از عوامل غیرمالی مهم است که مـی‌توانـد بـر قضـاوت عینـی حسابرسان اثر منفی بگذارد (بادپا، 1398). افزایش سوگیری در حسابرسی می‌تواند اثرات جدی بر گزارش‌های حسابرسی داشته باشد به طوری که برخی خطاهای ناشی از قضاوت‌های کوچک، ممکن است در نهایت تبدیل به زیان‌های غیرقابل جبرانی گردد. لازم به ذکر است که وضع قوانین و مقررات تنها راه چاره برای چنین مسائلی نخواهد بود (اعتمادی، 1397). دستکاری صورت‌های مالی، به هدف فلسفه وجودی آن خدشه وارد می‌کند به علاوه، وجود بسترهایی چون تضاد منافع و عدم تقارن اطلاعاتی میان مالکیت و مدیریت از یک طرف و بروز رسوایی‌هایی مالی از طرف دیگر، امکان تحریف و دستکاری اطلاعات توسط مدیریت را فراهم می‌کند (ولیپور و همکاران، 1392). ممکن است مدیران عملیاتی از طریق دستکاری فعالیت‌های عملیاتی واقعی در طول سال، ریسک را کاهش دهند، زیرا مدیر تمایل دارد جریان‌های نقدی آینده را قربانی سود دوره جاری سازد (ایزدی نیا، 1394).

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﻮد در شرکت‌ها، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰمﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ راﻫﺒﺮی ﺷﺮﮐﺘﯽ ﻣﺆﺛﺮ می‌تواند ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ اﻣﮑﺎن فرصت‌طلبی ﻣﺪﯾﺮان ﺷﻮﻧﺪ (ﺟﺎﻧﺴﻮن و واﯾﺪی[x] 2013، انیس[xi]، 2014) در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺠﺎم ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ، ﺗﻀﺎد ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ را ﻣﺤﺪود نمایند. در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺣﺮﻓﻪ‌ای و ﺑﻪ دور از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺼﺐ و ﺳﻮﮔﯿﺮی اﻧﺠﺎم ﺷﻮد، اﺗﮑﺎﭘﺬﯾﺮی ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ می‌شود.

ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﺎم، ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﻼﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺪازه ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ، اﻧﺪازه ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ، ﺣﻖ‌اﻟﺰﺣﻤﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ و ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮ را ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﻗﻀﺎوت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار داده‌اﻧﺪ (یگانه و ﻫﻤﮑﺎران، 1391؛ پیری و همکاران، 1392؛ ﻧﻮﻧﻬﺎلﻧﻬﺮ و ﻫﻤﮑﺎران، 1392؛ ﺑﺎور و وﯾﻠﮑﯿﻨﺰ،2004؛ﮐﺎرﺟﺎﻻینن،2015)؛ اﻣﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ، ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ، اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻗﻀﺎوت ﺣﺮﻓﻪ‌ای اﺳﺖ و اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﺻﻮرت دﻗﯿﻖﺗﺮی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دﻗﯿﻖﺗﺮی اﻧﺠﺎم داد (ﺷﻬﺮاﺑﯽ،1393). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ و اﻫﻤﯿت ﺣﺴﺎﺑﺮس در زﻣﯿﻨﻪ کیفیت حسابرسی[xii]، در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺄﺛﯿﺮ سوگیری‌های روانشناختی[xiii] و ابعاد شخصیتی[xiv] حسابرسان بر کیفیت حسابرسی ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ، ﻣﺪﯾﺮان، ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری، ﺗﺪوﯾﻦﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺪاری و حسابرسی ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮان ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ انواع سوگیری، تورش‌های رفتاری و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی شخصیتی ﺣﺴﺎﺑﺮس و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ کیفیت حسابرسی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮوهﻫﺎی ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪه را در اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﯾﺎری دﻫﺪ. چنانچه نتایج پژوهش نشان دهد که سوگیری‌های روانشناختی مزبور و ابعاد پنج گانه شخصیتی حسابرس بر کیفیت فرایند حسابرسی و میزان اعمال مدیریت سود اثرگذار است، می­توان پیشنهادهای مفیدی در زمینه جذب و استخدام تیم حسابرسی و کاهش رفتارهای فرصت‌طلبانه مدیران در اعمال مدیریت سود ارائه کرد و با روشن شدن اهمیت سوگیری‌های روانشناختی حسابرس به عنوان یک عامل تأثیرگذار بر کیفیت خدمات حسابرسی کمک نماید و کیفیت حسابرسی نیز می­تواند عامل محرک بهبود کیفیت اطلاعات مالی باشد.

در برخی از تحقیقات ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪودی از سوگیری‌ها و معیارهای شخصیتی ﺣﺴﺎﺑﺮس بررسی شده (زارعی،1398؛ کرمی،1396؛ طریقی،1396؛ هرمیتی و ایکا آریتی،2017؛ فرینو،2015)، اما ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾن ﮐﻪ خصوصیات رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﻓﺮد ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ رﻓﺘﺎر وی اﺳﺖ، تاکنون هیچ پژوهشی به بررسی همزمان رابطه سوگیری و ابعاد شخصیتی حسابرسان با کیفیت حسابرسی نپرداخته است؛ بنابراین در این پژوهش تلاش شده است که این خلاء تحقیقاتی را با بررسی ﺗﺄﺛﯿﺮ سوگیری‌های روانشناختی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی برطرف نماید.

2- مبانی نظری پژوهش و پیشینه پژوهش

2-1- مبانی نظری پژوهش

2-1-1- سوگیریهای روانشناختی

روانشناسی و امور مالیه دو حوزه علمی است که در چند دهه اخیر مرزهای همدیگر را شکسته و در زمینه‌های متعددی با هم همپوشانی پیدا کرده‌اند. یکی از این موارد تأثیر قضاوت‌های شخصی و احساسات حسابداران و مدیران در هنگام تصمیم‌گیری می باشد که احتمالاً با نتیجه تصمیم عقلایی متفاوت است. آگاهی از تورش‌های روانشناختی به منظور کسب موفقیت در قلمرو  تصمیمات مالی و بررسی اثر هیجانات، احساسات و ویژگی شخصیتی آنان در تصمیم‌گیری در مورد موضوعات مالی امر مهمی می‌باشد (جفائی وکاردان، 1387).

دنیل کانمن و آموس تْوِرسکی (1979)، پایه‌ای شناختی برای خطاهای رایج انسانی که از اکتشاف و سوگیری ناشی می‌شوند ارائه داده و نظریه پراسپکت (چشم‌انداز) را به عنوان توضیحی دقیق‌تر برای مسئله تصمیم‌گیری خلق و بسط دادند. ﺳـﻮﮔﯿﺮیﻫـﺎ ﻫـﺮ نوع ﺧﻄﺎﯾﯽ است ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ‌وﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﮏ ﺗﺼﻤﯿﻢ رخ دﻫﺪ و ﻧﺎﺷﯽ از ﺿـﻌﻒ در اﺳﺘﺪﻻل، اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﻮاد ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ. )اﺳﺘﺎﺗﻤﻦ[xv]، 2014؛ اﯾﺒـﺮت،[xvi] 2015؛ ﻫﺮﺷـﻠﯿﻔﺮ[xvii]،2017) ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮوز ﭘﯿﺪا می‌کنند و به بیان ساده ﺗﻤﺎﯾﻼﺕ ﻓﺮﺩﯼ است ﮐﻪ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﺩﺭ ﻓﺮﺁﯾﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﯼ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺍﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺕ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ.

در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ جهت بررسی متغیر مستقل سوگیری‌های روانشناختی از بین مؤلفه‌های مربوطه، با نظر خبرگان سه سوگیری فردی اطمینان بیش از حد، خوش بینی و تحمل ابهام مورد بررسی قرار گرفته است.

2-1-1-1- سوگیری روانشناختی_ اطمینان بیش ازحد[xviii]

تماﯾﻞ ﺣﺴـﺎﺑﺮس ﺑﺮای ﺑﺮآورد ﺑﯿﺶ از ﻣﯿﺰان واﻗﻌﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﯾﺎ ﺳـﺎﯾﺮ ﺗﺼـﻤﯿﻤﺎت و ﻗﻀـﺎوتﻫﺎ، ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﯿﺶ از حد ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺳـﻮ ﮔﯿﺮی یک نمونه از خطا در درجه‌بندی احتمالات ذهنی است و همان مقاومت حیرت‌آور در برابر دلایل اشتباه‌های افراد است (موسوی و همکاران، 1391). ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻼش ﺣﺴـــﺎﺑﺮس ﺑﺮای ﺑﯽﻃﺮف ﺑﻮدن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ (اﻧﺠﻤﻦﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﯽ اﯾﺎﻻتﻣﺘﺤﺪه، 2014). بیش اعتمادی جدی‌ترین سوگیری ذهنی یک نوع خاص از بیش اعتمادی، در قضاوت فرد وجود دارد (بیاس و همکاران[xix]، 2004). ﺑه‌ﻄﻮر ﮐﻠﯽ، اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ درک ﻣﻮﺿــﻮع و ﻫﺪف ﺣﺴـﺎﺑﺮﺳﯽ، ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺗﺮﺟﯿﺤﺎت، دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی ﮔﺰارﺷﮕﺮی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ، ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ روشﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ و راﻫﮑﺎرﻫﺎی ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﻮد. (ﮔﻠﻮور و ﻫﻤﮑﺎران[xx]، 2013).

2-1-1-2- سوگیری روانشناختی _ خوش بینی[xxi]

ﺧﻮشﺑﻴﻨﻲ ﻳﻚ اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻠﻲ اﺳﺖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه، ﺑﻴﺸﺘﺮ روﻳﺪادﻫﺎی ﺧﻮب اﺗﻔﺎق ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻓﺘﺎد ﺗﺎ روﻳﺪادﻫﺎی ﺑﺪ. ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺪل شیﯾﺮوﮐﺎرور[xxii] (1995) ﺧﻮشﺑﯿﻨﯽ و ﺑﺪﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪهﻫﺎی ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻬﻢ ﺳﺎزﮔﺎری ﻫﺴﺘﻨﺪ. خوش‌بینی بر اساس دیدگاه سلیگمن یک نوع سبک تفسیری یا تبیینی است که افراد از آن برای توجیه موفقیت‌ها و شکست‌های خود استفاده می‌کنند. افراد خوش‌بین موفقیت‌ها را به عوامل درونی، پایدار و فراگیر نسبت می‌دهند در حالی که شکست‌ها را به عوامل بیرونی، موقت و خاص نسبت می‌دهند.

هیتون (2002) نشان داد که مدیران خوش‌بین، پروژه‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت را بیش ارزشگذاری می‌کنند. نظریة میدانی کورت لوین (۱۹۳۵) و نظریة سازه‌های شخصی جرج کلی (۱۹۹۵)، چارچوب مناسبی برای فهم اینکه چگونه باورهای خوش‌بینانه یا بدبینانه رفتار را تحت تأثیر قرار می‌دهند، ایجاد کردند. ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﺧﻮش‌ﺑﯿﻨﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮس، ﻣﯿﺰان ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺣﺮﻓﻪ‌ای و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ‌ﯾﺎﺑﺪ (بیگز، 2016)

2-1-1-3- سوگیری روانشناختی _تحمل ابهام

سوگیری تحمل ابهام برای نخستین بار در سال ۱۹۶۱ توسط دانیل السبرگ توصیف شد که بیان‌کننده ترجیح انتخاب یک گزینه با احتمال مشخص و معلوم نسبت به یک گزینه با احتمال ناشناخته و مجهول است. زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ اﻓﺮاد ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻤﻞ اﺑﻬﺎم ﺑﺎﻻﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ و از آنﻫﺎ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻜﻨﻨﺪ، ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ذﻫﻦﺷﺎن را ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻨﺒﻪی ﺧﺎص از ﻣسئله ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺎ آن ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ اﻳﺪهﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪی ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﻜﺮﺷﺎن ﺧﻄﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ (ﻫﺎﻟﺴﻴﻚ[xxiii]، 2011). اینهون و هوگارث (1985) در پژوهشی میزان ابهام را تابعی از مقدار اطلاعاتی که بوسیله دانش فرد از موقعیت مورد نظر به حساب نمی‌آیند، ارزیابی می‌کنند.

البته واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاری درﮔﯿﺮ اﺑﻬﺎم اﺳﺖ. ﻟﺬا ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن و دﺳﺘﯿﺎران آن‌ﻫﺎ، در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺆاﻻت ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻪﻣﯿﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ درﮔﯿﺮ اﺧﺘﻼف و اﻧﺤﺮاف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ (ﺑﺎزرﻣﻦ و ﻫﻤﮑﺎران، 2002).

 

2-1-2- ابعاد شخصیتی

از نظر واژه و لغت، شخصیت معادل واژه personality انگلیسی است. درحقیقت از ریشه لاتین personal گرفته شده که به معنی نقاب یا ماسکی بود که در یونان و روم قدیم بازیگران تئاتر بر چهره می‌گذارند (خنیفر و همکاران، 1388). شخصیت به عنوان سازمانی، درون سیستم های عاطفی، احساسی، شناختی و مفهومی فرد تعریف شده است که تعیین کننده‌ی واکنش‌های منحصر به فرد انسان به محیط است و به الگوی نسبتاً ثابت حالت‌های ثابت و رفتارهایی که بیانگر تمایلات فردی شخص می‌باشد، اشاره دارد (دول و اسکرودر[xxiv]، 2001). شخصیت از عناصر درونی (افکار، ارزش‌ها و خصیصه‌های وراثتی) و عناصر بیرونی متأثر است (مکشین و ون گلینو[xxv]، 2003).ﮔﯿﻤﺒﺮ و ﻫﻤﮑﺎران (2016) ﺗﯿﭗ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺗأﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ تصمیم‌گیری ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻋﻨﻮان ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ. ﺷﺨﺼﯿﺖ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ و اﻧﻮاع ﺗﯿﭗﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی در ﺣﻮزهﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ را ﺗﺤﺖ‌اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار دﻫﺪ.

رویکرد تحلیل عاملی که بیشتر در کارهای آلپورت، کتل، آیزنک تجلی یافته است بر این عقیده است که شخصیت شامل مجموعه‌ای از صفت‌های متمایزکننده یک شخص است. نظریه پنج عاملی گلدبرگ (1981) زیرمجموعه‌ی نظریه‌های شخصیت شناسی صفاتی[xxvi] در رویکرد تحلیل عاملی است که توسط مک کری و کاستا[xxvii] (1990) توسعه یافت و مدل پنج عاملی (FFM)[xxviii] و پرسشنامه نئو[xxix] را طراحی نمودند. مدل پنج عاملی، تمایز بین گرایش‌های اصلی (توانایی‌های روانشناسی انتزاعی) و سازگاری یا انطباق شخصیت (واقعیت این توانایی‌ها) است؛ بنابراین، نظریه پنج عاملی شامل ویژگی‌های شخصیتی باثبات است، نه الگوهای رفتار، یا طرح‌ها، مهارت‌ها و خواسته‌هایی که منجر به رفتارهای متأثر از محیط می‌باشد. اختلافات فردی باعث تفاوت‌های رفتاری شده که سرچشمه آن شخصیت آدمی است (میرسپاسی، 1378). شخصیت فرد انگیزش و نگرش فرد را نسبت به شغل و عملکرد وی مشخص می‌کند و یک عامل تعیین‌کننده است که هر فرد با چه شغلی سازگارتر است (بابائیان و همکاران، 1393).

پنج بعد اصلی شخصیت بنا به گفته نئو که در این مقاله به عنوان متغیرهای مستقل استفاده شده است، عبارتند از: روان رنجوری (N)، برونگرایی (E)، انعطاف‌پذیری (O)، توافق‌پذیری (A)، مسئولیت‌پذیری (C)

2-1-2-1- روانرﻧﺠﻮری[xxx]

روان‌ﭘﺮﯾﺶﻫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣـﻞ ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﺸـﮑﻼت زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻻزم و ﻣﻄﻠﻮب ﻧﺪارﻧﺪ، از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺗﻼش ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺷﺨﺼﯽ، ﺧﻮدﻣﺤﻮر و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻫـﺪفﻫـﺎی ﺑﺮﺗـﺮیﺟـﻮﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ. روﯾـﻪﻫـﺎی روان رﻧﺠﻮری ﺷﺎﻣﻞ اﺿﻄﺮاب، ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮی، اﻓﺴﺮدﮔﯽ، ﮐﻤﺮوﯾﯽ و آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮی ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ. (ﺳﻌﺪی و ﻫﻤﮑﺎران، 1389). روانرﻧﺠﻮری در ﻣﻘﺎﺑﻞﺛﺒﺎت اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺛﺒﺎت اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎی ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎسﻫﺎ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ اﺳﺖ (کریمی، 1388)

 

2-1-2-2- برونﮔﺮاﯾﯽ[xxxi]

در رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ اﻓﺮادی ﺑﺮونﮔﺮا ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﻮیﺗﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﯾﻦ رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺛﺮﺑﺨﺶ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺪﯾﺮ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ. در واﻗﻊ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺮونﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻐﻠﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ (کریمی، 1388)

2-1-2-3- اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮی[xxxii]

اﻓﺮاد "ﺑﺎز" اﻧﺴﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ‌ای دروﻧﯽ و دﻧﯿﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﮐﻨﺠﮑﺎو ﺑﻮده و زﻧﺪﮔﯽ آﻧﻬﺎ ﺳﺮﺷﺎر از ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻃﺎﻟﺐ ﻟﺬت ﺑﺮدن از ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺟﺪﯾﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و دارای اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﻓﺮاوان در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد "ﺑﺴﺘﻪ" ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﺧﺺ O ﯾﺎ ﺑﺎز ﺑﻮدن" ارﺗﺒﺎط ﻣﺜﺒﺘﯽ ﺑﺎ ﻫﻮش دارد و اﻓﺮاد دارای ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻤﺮه ﺑﯿﺸﺘﺮی در اﯾﻦ ﻣﻘﯿﺎس ﻣﯽ‌آورﻧﺪ.

ﯾﮏ ﻓـﺮد ﺑﺎز ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ارزش ﮔﻔﺘﺎری ﻣﺘﺤﺮک و ﻣﺘﺤﻮل ﺧﻮد را ﺗﻮأم ﺑـﺎ وﺟـﺪان ﻗـﻮی در ﺣـﺪ ﯾـﮏ ﺳﻨﺖﮔﺮا ﺑﮑﺎر ﮔﯿﺮد. در ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎری از رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن "ﺑﺎز ﺑﻮدن" ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﺎدل ﺳﺎﻟﻢﺗـﺮ ﺑـﻮدن ﺑـﻪ ﻧﻈﺮ آﯾﺪ. اﻣﺎ ارزش ﺑﺎز ﺑﻮدن ﯾﺎ ﺑﺴﺘه ﺑﻮدن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺿﺮورتﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎﺳﺖ و ﻫﻢ اﻓـﺮاد بـﺎز و ﻫﻢ اﻓﺮاد ﺑﺴﺘﻪ دارای ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎی ﻣﻔﯿﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ (ﺣﻖﺷﻨﺎس،1379؛ ص 14 و 15).

2-1-2-4- توافقﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن[xxxiii]

ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﯿﺎن می‌کنند ﮐﻪ ﺣﺴــﺎﺑﺮﺳــﺎن ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺸــﺘﺮﯾﺎن ﺳــﺎزش ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﺴــﺘﺠﻮی ﺟﺎﻧﺒﺪاراﻧﻪ ﺑﺮای ﺷــﻮاﻫﺪ و ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺣﺴـﺎﺑﺮﺳـﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد (ﻻﻧﺪﮔﺮن و ﭘﺮﯾﺴﻠﯿﻦ[xxxiv]، 1998، ﻫﺎﮐﻦﺑﺮک و ﻧﻠﺴﻮن[xxxv] 1998؛ ﮐﺎدوس و ﻫﻤﮑﺎران[xxxvi]، 2003، ﻣﻮﻧﺘﺎگ[xxxvii]،2010).

2-1-2-5- وﺟﺪانﮐﺎری یا مسئولیت‌پذیری[xxxviii]

اﯾﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻮدن ﻓﺮد دﻻﻟﺖ دارد. اﻓﺮاد ﺑﺎ وﺟﺪان ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘـﺬﯾﺮ، ﭘﺎﯾـﺪار، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻓﺮاد ﺑﯽ‌وجدان غیر ﻗﺎﺑـﻞ اﻋﺘﻤـﺎد و ﭘﺮﯾﺸـﺎن اﺣـﻮالﻫﺴﺘﻨﺪ. روﯾﻪﻫﺎی وﻇﯿﻔﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﺷﺎﻣﻞ: ﮐﻔﺎﯾﺖ، ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ، ﺑﺎ وﺟﺪان بودن، خویشتن‌داری و محتاط در تصمیم‌گیری ﻫﺴﺘﻨﺪ (ﺳﻌﺪی و ﻫﻤﮑﺎران، 1389). وجدان خصیصه‌ای است که عملکرد شغلی را در انواع مشاغل تحت تأثیر قرار می‌دهد (هارتز و داناون[xxxix]، 2000) و علاوه بر تأثیر وجدان بر عملکرد شغلی، ممکن است برای تشخیص تقلب نیز مهم باشد. فادول و اشمیدک[xl]، (2010) رابطه بین ویژگی‌های فردی حسابرس و توانایی تشخیص تقلب در صورت‌های مالی را بررسی نمودند که نتایج آنها این رابطه را تائید نموده است.

2-1-3- کیفیت حسابرسی

ساختار کیفیت حسابرسی از سازه­های گوناگون کمّی (اندازه مؤسسه، حق­الزحمه) و کیفی از قبیل توانایی­های حسابرس (دانش، تجربه، قدرت تطبیق و کارایی فنی) و اجرای ضوابط حرفه‌ای (استقلال، عینیت، مراقبت حرفه­ای، تضاد منافع و قضاوت) تشکیل شده است. تبیین کیفیت حسابرسی موضوعی با اهمیت محسوب می­شود (نمازی و همکاران، 1386).

دی آنجلو[xli] (1981) معتقد است که کیفیت حسابرسی غیر قابل ملموس و ارزیابی آن هزینه بر است. دﯾﻼردوﻓﺮﯾﺲ[xlii] (1989) به دسته‌بندی رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﮐﺎﻫﻨﺪه ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ پرداخته و آنها را ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ نموده‌اند: الف) رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺣﺮﻓﻪ/ﻓﻨﯽ ﮐﺎﻫﻨﺪه ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ. ب) رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻏﯿﺮﺣﺮﻓﻪای ﮐﺎﻫﻨﺪه ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ. معیارهای اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی طبق دسته‌بندی انجام شده توسط (دیفوندوژانگ[xliii]، 2014)، به دو گروه معیارهای مبتنی بر ورودی و معیارهای مبتنی بر خروجی تقسیم می‌شوند. معیارهای مبتنی بر ورودی­های فرآیند حسابرسی شامل ویژگی­های خاص حسابرس و جنبه­های قراردادی بین حسابرس و صاحبکار است. معیارهای مبتنی بر خروجی­های فرآیند حسابرسی شامل تحریف­های با اهمیت ارتباط حسابرس، ویژگی­های مربوط به کیفیت گزارشگری مالی و معیارهای مبتنی بر ادراک هستند. معیارهای مربوط به کیفیت گزارشگری مالی بسیار وسیع هستند. پژوهشگران حسابرسی سعی داشته‌اند از معیارهای کشف مدیریت سود جهت اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی بهره بگیرند. از مهمترین روش‌های کشف مدیریت سود می‌توان به مبنای اقلام تعهدی اشاره نمود. اقلام تعهدی می‌تواند به دو بخش اقلام تعهدی اختیاری و اقلام تعهدی غیر اختیاری تقسیم شود. اقلام تعهدی غیر اختیاری به سطح فعالیت بستگی داشته و تحت کنترل مدیران نمی‌باشد در حالی که اقلام تعهدی اختیاری تحت کنترل مدیران بوده و توسط آنان به راحتی قابل دستکاری است. لذا تفکیک اقلام تعهدی اختیاری از کل اقلام تعهدی به عنوان معیاری از مدیریت سود، از اهمیت خاصی برخوردار است (اعتمادی و شفاخیبری، 1390). اﻗﻼم ﺗﻌﻬﺪی ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺳﻮد و ﺟﺮﯾﺎن وﺟﻮه ﻧﻘﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﯽﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﻧﻘﺪی دﺳﺘﮑﺎری ﻧﺸﻮﻧﺪ، ﺗﻨﻬﺎ راه دﺳﺘﮑﺎری ﺳﻮد اﻓﺰاﯾﺶ و ﮐﺎﻫﺶ در اﻗﻼم ﺗﻌﻬﺪی اﺧﺘﯿﺎری اﺳﺖ (علوی، 1398). ﺑﺴﯿﺎری از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﮑﺮ و ﻫﻤﮑﺎران (1998) ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ، ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ اﺳﺖ، زﯾﺮا ﻫﺮ اﻧﺪازه ﺳﻄﺢ اﻗﻼم ﺗﻌﻬﺪی اﺧﺘﯿﺎری ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﻮد ﺗﻮﺳﻂ آن واﺣﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺑﺮوز آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ (ﺳﺠﺎدی و ﻫﻤﮑﺎران، 1391). از دﯾﮕﺮ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﻮد اﻗﻼم ﺗﻌﻬﺪی اﺧﺘﯿﺎری را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهای ﺑﺮای ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﻮﮐﺎ (2011)، اﻟﺴﺘﯿﺮ و ﻫﻤﮑﺎران (2011)، ﺟﻒ و ﻫﻤﮑﺎران (2010) و ﺟﻮﻧﮓ و ﻫﻤﮑﺎران (2009) اﺷﺎره ﮐﺮد. ﻟﺬا در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از اﻗﻼم ﺗﻌﻬﺪی اﺧﺘﯿﺎری ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻌﯿﺎری از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.

 

2-2- پیشینه های پژوهش

کنت بیکر و همکاران (2018) به بررسی رابطه بین پنج بعد ویژگی‌های شخصیتی و سوگیری‌های اطمینان بیش از حد بیش از حد، اثر تمایل، مسئولیت‌پذیری، حسابداری اخلاقی سرمایه‌گذاران پرداختند. یافته‌ها حاکی از آنست که ارتباط معنی‌داری بین صفات روان‌رنجوری، برونگرایی و مسئولیت‌پذیری با تعصبات رفتاری بوده ولی صفت سازگاری با تعصبات رفتاری هیچ ارتباطی ندارد. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ سانوسی و همکاران (2018) حاکی از آن است در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻓﺮاد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه در ﻗﻀﺎوت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ، ﺳﻄﺢ ﺧﻮدﮐﺎرآﻣﺪی اﻓﺮاد، ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ، ﺳﻄﺢ ﻗﻀﺎوت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ.

هرمیتی و ایکا آریتی[xliv] (2017)، به بررسی مفاهیم خصوصیات فردی حسابرسان که بر رفتار آنان تأثیر می‌گذارد، پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که اجرای یک برنامه حسابرسی مؤثر که با جنبه‌های رفتاری ادغام شده باشد تأثیر مثبت در کنترل کاهش کیفیت در حسابرسی دارد.

 بیگز (2016) در تحقیق خود به بررسی ارتباط بین خوش‌بینی و مسئولیت حسابرس پرداخت. وی نتیجه گرفت با افزایش سطح خوش‌بینی حسابرس، میزان مراقبت حرفه‌ای و مسئولیت حسابرسی کاهش می‌یابد. فرینو[xlv] (2015) به بررسی نقش شخصیت مدیریت در بستر تصمیمات حسابداری شرکت‌ها پرداختند. به این نتیجه رسیدند که شخصیت مدیران و خودشیفتگی آنان با مدیریت سود رابطه مثبت دارد و برای رسیدن به اهداف خود به رفتارهای غیر اخلاقی روی می‌آورند و بیشتر درگیر مدیریت سود، دستکاری حساب‌ها و تقلب می‌شوند.

آﻧﻮﮔﺮا و ﻫﻤﮑﺎران (2014) ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺷﺨﺼﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮس و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮس در ﮐﺸﻮر اﻧﺪوﻧﺰی ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ آن‌ﻫﺎ در ﭘﮋوﻫﺶ ﺧﻮد از اﺑﺰار ﭘﺮﺳشﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ آن‌ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ 206 ﺣﺴﺎﺑﺮس داﺧﻠﯽ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ آن‌ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ داﻧﺶ، ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﯽ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ راﺑﻄﻪ وﺟﻮد دارد. ﺳﺎدوﻻه و ﺑﯿﻠﯽ (2014) در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‌ای ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﭘﻨﺞ ﺗﯿﭗ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﻓﻖﭘﺬﯾﺮی، روان‌ﭘﺮﯾﺸﯽ، اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮی، ﺑﺎ وﺟﺪان ﺑﻮدن و ﺑﺮونﮔﺮاﯾﯽ و ﻧﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﺪان ﺑﻮدن و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮی، ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ‌داری ﺑﺮ ﺗﻤﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن دارد.

زارعی (1398) در پژوهشی بیان نمود که که رابطه معناداری بین کیفیت حسابرسی و ابعاد پنج‌گانه شخصیت وجود دارد و عامل مهمی در عملکرد سازمانی و فردی به حساب می‌آید. پژوهش دیانتی (1398) حاکی از تأثیر سوگیری‌های شناختی بر روی قضاوت حسابرسان است. کرمی (1396) در مقاله‌ای شایع‌ترین سوگیری‌های شناختی بر قضاوت حرفه‌ای حسابرسان را، معرفی و تکنیک‌هایی برای پیشگیری از آنها ارائه نمود. طریقی (1396) بیان نمود که بروز رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی به طور مستقیم دارای رابطه معنادار با شخصیت حسابرسان است. گراغانی (1396)، ویژگی شخصیتی اعتماد به نفس و خوش‌بینی را دارای ارتباط معناداری با قضاوت حسابرسان می‌داند. ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﮋوﻫﺶ آﻗﺎﯾﺎن ﺳﻌﯿﺪی و ﻫﻤﮑﺎران (1396) در ﻣﻮرد ﺗأﺛﯿﺮ ﺗﯿﭗﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﻀﺎوت ﺣﺮﻓﻪ‌ای ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ، ﺗﻨﻬﺎ روان رﻧﺠﻮری ﺑﺎ ﻗﻀﺎوت ﺣﺮﻓﻪ‌ای راﺑﻄﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ‌داری دارد و ﺳﺎﯾﺮ اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺮونﮔﺮاﯾﯽ، اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮی، ﺗﻮاﻓﻖﭘﺬﯾﺮی و ﺑﺎ وﺟﺪان ﺑﻮدن راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﯽ‌داری ﺑﺎ ﻗﻀﺎوت ﺣﺮﻓﻪ‌ای وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﻧﯿﮑﻮﻣﺮام و ﻫﻤﮑﺎران (1395) ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺮرﺳﯽ ﺗأﺛﯿﺮ ﺳﻮﮔﯿﺮیﻫﺎی رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﺗﺮدﯾﺪ ﺣﺮﻓﻪ‌ای ﺣﺴﺎﺑﺮس اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ. در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﻪ ﺑﻌﺪ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه، ﻧﻘﻄﻪ اﺗﮑﺎء و در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺳﻮﮔﯿﺮی رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و 158 ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺸﺎن داد، ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﻮﮔﯿﺮی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺮ ﺗﺮدﯾﺪ ﺣﺮﻓﻪ‌ای ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺗأﺛﯿﺮ ﻣﻨﻔﯽ دارﻧﺪ و وﺟﻮد اﯾﻦ ﺳﻮﮔﯿﺮیﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﺮای اﻋﻤﺎل ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﺗﺮدﯾﺪ ﺣﺮﻓﻪ‌ای در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ‌دﻫﻨﺪ. ﺑﺮادران و ﻫﻤﮑﺎران (1392) در تحقیقی ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﯿﭗﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ روان رﻧﺠﻮری، ﺑﺮونﮔﺮاﯾﯽ و ﺗﻮاﻓﻖﭘﺬﯾﺮی ﺗﺄﺛﯿﺮ معناداری ﺑﺮ ﻧﻮع اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮس دارﻧﺪ. یعقوب نژاد (1391) در مقاله "ارتباط بین شاخص‌های مکتب تردیدگرایی و کیفیت حسابرسی"، شاخص اعتماد به نفس را که یکی از مؤلفه‌های تردیدگرایی است، به عنوان متغیری برمی‌شمارد که دارای رابطه مثبت و معناداری با کیفیت حسابرسی (اعتماد به صورت‌های مالی) می‌داند. صفری و همکارن (1391) به بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود پرداخته و نتایج نشان داد که اقلام تعهدی اختیاری با کیفیت حسابرسی رابطه معکوس دارد.

3- فرضیه‌های پژوهش

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ نظری و پیشینه‌های تجربی پژوهش ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ تأثیرگذاری سوگیری‌های روانشناختی و ابعاد شخصیتی بر کیفیت حسابرسی، فرضیه‌های زیر را می‌توان انتظار داشت:

فرضیه یک: سوگیری اطمینان بیش از حد بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

فرضیه دوم: سوگیری خوش‌بینی بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

فرضیه سوم: سوگیری تحمل ابهام بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

فرضیه چهارم: بعد شخصیتی برونگرایی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

فرضیه پنجم: بعد شخصیتی روانرنجوری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

فرضیه ششم: بعد شخصیتی انعطاف‌پذیری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

فرضیه هفتم: بعد شخصیتی توافق‌پذیری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

فرضیه هشتم: بعد شخصیتی مسئولیت‌پذیری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است.

 

4- روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر، از بابت هدف کاربردی است؛ از نظر ابعاد تحلیل و نحوه اجرا، توصیفی، از نوع تحلیل رگرسیونی است و از لحاظ رابطه بین عوامل مؤثر بر اقلام تعهدی، تحلیل همبستگی است.

 

4-1- شیوه، روش و ابزار گردآوری داده‌ها

 نحوه گردآوری داده‌ها و اطلاعات، پیمایشی و پس رویدادی است. ﺟﻬﺖ ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت و دادهﻫﺎ از روش اﺳﻨﺎدی، ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای و میدانی اﺳﺘﻔﺎده ﺷده است ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﯽ از ﻣﺮﺟﻊ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ، پرسشنامه، ﺻﻮرتﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺷﺪه ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﻮرس است که از درگاه سامانه ﮐﺪال استخراج شده است. داده‌های این پژوهش به صورت مقطعی برای سال 1397 می‌باشد و شامل صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است که توسط مؤسسات حسابرسی معتمد بورس مورد بررسی قرار گرفته‌اند. با تکمیل پرسشنامه‌ها، توسط حسابرسان (مدیر/ شرکاء) این مؤسسه‌ها، داده‌های مورد نیاز متغیرهای مستقل گردآوری شده است. بدین منظور از پرسشنامه‌های استاندارد اعتماد به نفس سرمد (1390)، پرسشنامه استاندارد خوش‌بینی شییر و کارور (1994) و پرسشنامه استاندارد تحمل ابهام از مک لین (2008) و برای بررسی متغیر ابعاد شخصیتی از فرم کوتاه پرسشنامه شخصیتی نئو 1986 که دارای 60 گویه می‌باشد استفاده شده است. پایایی گویه‌های متغیر سوگیری با آلفای کرونباخ، مقدار 802/ . تخمین زده شده است و برای گویه‌های متغیر ابعاد شخصیتی، مقدار 839/ . برآورد گردیده است.

 

4-2- جامعه آماری

جامعه آﻣﺎری ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺎﻣﻞ حسابرسان (مدیر/ شریک) مؤسسه‌های حسابرسی معتمد بورس و شرکت‌های پذیرفته شده در بورس می‌باشد که توسط این مؤسسات، حسابرسی شده‌اند. اﺟﺮای ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﯽ اﺳﺖ. در این پژوهش جامعه آﻣﺎری (با استفاده از روش غربالگری) از بین 83 مؤسسه حسابرسی معتمد بورس، 150 حسابرس (مدیر/ شریک) که طی سال 1397 شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را حسابرسی کرده‌اند، می‌باشد.

 

4-3- متغیرهای پژوهش

ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺪلﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ، در اداﻣﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ، اﺟﺰای آنﻫﺎ و ﻧﺤﻮه اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‌اﻧﺪ:

• ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ

متغیر وابسته این پژوهش "کیفیت حسابرسی" است. ‌ دﯾﻮﯾﺪﺳﻮن و ﻧﺌﻮ (1981) ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ را ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮس در ﮐﺸﻒ و ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﺗﺤﺮﯾف‌های ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ و دﺳﺘﮑﺎری‌های اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺳﻮد ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻋﻨﻮان ﻣﯽ‌ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. کیفیت حسابرسی در سه بخش یعنی توانایی نظارت حسابرس، حسن شهرت حسابرس و بررسی مدیریت سود، قابل تعریف است. در ‌متون ‌تحقیقی ‌نسخه ‌ویرایش‌شده‌ای ‌از ‌مدل ‌اصلی ‌جونز وجود ‌دارد ‌که ‌از ‌آن ‌به‌‌‌عنوان ‌مدل‌ تعدیل‌شده ‌جونز یاد ‌می‌شود. ‌این ‌مدل ‌نخستین‌ بار ‌توسط‌ دیچاو ‌و ‌دیگران ‌(1995) مورد استفاده ‌قرار ‌گرفت.‌ ‌‌در ‌مدل ‌تعدیل‌شده ‌جونز ‌اقلام‌ تعهدی‌ غیر‌اختیاری ‌در طی‌ دوره ‌رخداد ‌(‌در ‌طی‌ دوره‌هایی ‌که ‌فرض‌ شده ‌مدیریت ‌سود ‌در آنها ‌رخ‌ داه ‌است) ‌به ‌این ‌شکل‌ برآورد ‌می‌شود.

اقلام تعهدی‌، بنا به فرمول 1 محاسبه می‌شود:

TACC = α 0 + α₁(1/Ajt-1) + α₂ (∆REVjt - ∆RECjt) + α₃ (PPEjt)+£                             (1)

 

TACC: کل اقلام تعهدی شرکت 𝒋 در سالt

α 0: عرض از مبدا

𝑨𝒋.𝒕−1 :کل  کلرائی شرکت 𝒋 در سال قبل که مقادیر بر حسب آن استاندارد می‌شود

𝑹𝑬𝑽𝒋𝒕∆ : تغییرات در خالص درآمد (فروش) شرکتj بین سال t   و  t -1

𝑹𝑬C𝒋𝒕∆ :  تغییرات در خالص حساب‌های دریافتی شرکت j بین سال t   و  t -1

 : PPEjtارزش ناخالص دارایی‌های ثابت (ماشین‌آلات، تجهیزات و ...) سال جاری شرکت

  : £خطای مدل شرکت j در سال t (میزان اعمال مدیریت سود یا همان کیفیت حسابرسی)

 

• ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎیﻣﺴﺘﻘﻞ

متغیرهای مستقل این پژوهش، مؤلفه‌های "سوگیری" و "ابعاد شخصیتی" می‌باشند.

متغیر سوگیری دارای چندین مؤلفه می‌باشد در این پژوهش با رایزنی‌هایی که با خبرگان انجام شد، سه مؤلفه پرکاربرد این متغیر مورد استفاده قرار گیرد.

• اطمینان بیش از حد؛
• خوش‌بینی؛
• تحمل ابهام.

 

در ﻓﺮﻫﻨﮓ آﮐﺴﻔﻮرد اﻋﺘﻤﺎدﺑﻪﻧﻔﺲ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺣﺴﺎس اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻓﺮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎ، ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎ و ﻗﻀﺎوتﻫﺎی ﺧﻮد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻫﺎﯾﺪ، ﻣﺘﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ دو ﺗﻌﺮﯾﻒ از اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه اراﺋﻪ داده‌اﻧﺪ. ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮآورد ﺑﯿﺶ از واﻗﻊ از ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽﻫـﺎیﺧﻮد داشتن. دوم، اﻓﺮاد ﯾﮏ روﯾﺪاد را ﻣﻌﯿﻦﺗﺮ از آﻧﭽـﻪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً ﻫﺴﺖ، ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ. اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از ﺻﺪ در ﺻﺪ را ﺣﺘﻤـﯽ ﻣـﯽ‌دانند (ﭼﺎوﺷﯽ و ﻫﻤﮑﺎران، 1394). خوش‌بینی، نگرشی مثبت است به جهان پیرامون و فرد خوش‌بین با چنین نگرشی در تلاش است که دنیا را به صورت بهتری ببیند. آن‌ها در تلاش هستند که بخش‌ها و وجوه مثبت قضایا را بینند و امیدوار باشند که جهان به سمت خوبی و خیر حرکت کند. تحمل ابهام، عبارت است از پذیرفتن عدم قطعیت به عنوان بخشی از زندگی، توانایی ادامه حیات با دانش ناقص درباره محیط و تمایل به آغاز فعالیتی مستقل، بی‌آنکه شخص بداند آیا موفق خواهد شد یا خیر (براون، 2002). عدم تحمل ابهام، باورهایی در مورد نگرانی، جهت‌گیری مسئله منفی و سبک مقابله‌ای اجتنابی است.

متغیر شخصیت یعنی «مجموعه‌ای از رفتار و شیوه‌های تفکر شخص در زندگی روزمره که با ویژگی‌های بی‌همتا بودن، ثبات (پایداری) و قابلیت پیش‌بینی» مشخص می‌شود؛ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ، ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎی ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪﻓﺮدی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎ را ﭘﺎﯾﻪ‌رﯾﺰی ﮐﺮده و ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ (ﺳﺎدوﻻه و ﺑﯿﻠﯽ، 2014).

روان رنجوری یکی از صفات شخصیتی بنیادین است که با اضطراب، ترس، بدخلقی، نگرانی و احساس تنهایی شناخته می‌شود. واکنش افراد مبتلا به عوامل استرس‌زا ضعیف است؛ برونگرایی به معنی جامعه‌گرایی است. دوست داشتن مردم، ترجیح گروه‌های بزرگ و گرده‌همایی‌ها، با جرأت بودن، فعال بودن و پرحرف بودن نیز از صفات برونگراها است؛ انعطاف‌پذیری به‌عنوان ﯾﮑﯽ از اﺑﻌﺎد اﺻﻠﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ، ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از روان رنجوری و ﺑﺮوﻧﮕﺮاﯾﯽ در ﻧﺰد اﻫﻞﻓﻦ، ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻋﻨﺎﺻﺮﺗﺸﮑﯿﻞ‌دﻫﻨﺪه آن ﺗﺼﻮرات ﻓﻌﺎل، ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ، ﺗﻨﻮعﻃﻠﺒﯽ، ﮐﻨﺠﮑﺎوی ذﻫﻨﯽ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎی ﻋﺎﻃﻔﯽ دروﻧﯽ و ﻗﻀﺎوت ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ؛ توافقﭘﺬﯾﺮی، این بعد از شخصیت تفاوت‌های فردی را در همکاری و هماهنگی اجتماعی نشان می‌دهد. این افراد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻫﻤﺪردی ﮐﺮده و ﻣﺸﺘﺎقند ﮐﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎور دارند ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ وی ﮐﻤﮏ می‌کنند؛ وﺟﺪانﮐﺎری ﺑﻪﻋﻨﻮان وﯾﮋﮔﯽ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ، دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺳﺨﺖﮐﻮﺷﯽ، ﻧﻈﻢ، دﻗﺖ، ﭘﺸﺘﮑﺎر و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮی دارد. ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ، وﺟﺪانﮐﺎری را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻗﺪرت ﻃﺮح رﯾﺰی و اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺤﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب تعریف کرد.

 

4-4- روش تحلیل داده‌ها

آمار توصیفی با spss 25 برآورد گردیده است. و با استفاده از نرم‌افزار ایویوز 11، فرضیه‌ها آزمون و نتایج مورد تحلیل قرار گرفته است آزمون‌های مورد استفاده عبارتند از: آزمون جارک برا، برای بررسی نرمال بودن متغیرهای مستقل، استفاده شده است. ضریب همبستگی، همخطی را مورد بررسی قرار داده است. آزمون حداقل مربعات، مدل را برازش می‌نماید که بر اساس این آزمون، فرضیه‌ها رد و یا تأیید می‌شوند. سپس آزمون پاگان گادفری،  ناهمسانی واریانس را بررسی می‌نماید. با توجه به اینکه داده‌ها پژوهش مقطعی می‌باشند نیازی به آزمون مانایی نمی‌باشد.

 

 

 

5- یافته‌های پژوهش

5-1- جمعیت شناختی

نمونه آماری یکصد و پنجاه تن می‌باشد که از این تعداد، 15 تن زن و 135 تن مرد می‌باشند. نتایج سطح تحصیلات و سابقه کاری این نمونه‌های آماری در جداول 1 و2 ارائه شده است.

 

	مرد	زن		سابقه	تعداد	درصد
لیسانس	77	8		کمتر از 5 سال	10	7/6
فوق لیسانس	54	5		6 تا 10 سال	13	8/7
دکترا	4	2		11 تا 15 سال	24	16
جمع کل	135	15		16 تا 20 سال	50	33/3
	بیش از 20 سال	53	35/3
				جمع کل	150	100

 

 

5-2- آزمون جارک برا

نمره میانگین تمامی هشت متغیر مستقل مربوط به فرضیه‌ها، از حد وسط که 5/1 می‌باشد، بیشتر است. متغیر خوش‌بینی با نمره میانگین  39/2 دارای بزرگترین نمره میانگین در بین متغیرها می‌باشد که نشان می‌دهد به طور متوسط، حسابرسان خوش‌بین هستند و کمترین نمره میانگین در بین این متغیرها، مربوط به متغیر روان رنجوری با نمره 5/1 می‌باشد. هیچ کدام از این هشت متغیر، بجز توافق‌پذیری، نرمال نیستند زیرا سطح معناداری جارک برا برای آنان، کوچکتر از 5%  می‌باشد؛ اما سطح معناداری جارک برا برای متغیر توافق‌پذیری 08/ . می‌باشد که بزرگتر از 5% می‌باشد. جوانترین شرکت 5 سال سن دارد و با قدمت‌ترین شرکت، 68 سال سن دارد و متوسط سن شرکت‌ها، 5/39 سال می‌باشد.

 

 

 

جدول 3- جدول نتایج آمار توصیفی

	اطمینان بیش از حد	خوش  بینی	ابهام  گریزی	برون  گرایی	روان‌ رنجوری	انعطاف پذیری	توافق پذیری	مسئولیت پذیری
Mean	2.391304	2.191304	2.339130	2.086957	1.521739	1.904348	1.878261	2.260870
Median	2.000000	2.000000	3.000000	2.000000	1.000000	2.000000	2.000000	2.000000
Maximum	3.000000	3.000000	3.000000	3.000000	3.000000	3.000000	3.000000	3.000000
Minimum	1.000000	1.000000	1.000000	1.000000	1.000000	1.000000	1.000000	1.000000
Std. Dev.	0.631007	0.826063	0.771043	0.744161	0.597478	0.760585	0.702724	0.750286
Skewness	-0.532159	-0.366527	-0.661900	-0.139914	0.659668	0.160688	0.171820	-0.464437
Kurtosis	2.364084	1.571769	1.988567	1.829565	2.477811	1.756829	2.041650	1.912717
Jarque-era	7.365574	12.34914	13.29900	6.939394	9.647192	7.900290	4.966672	9.798917
Probability	0.025153	0.002082	0.001295	0.031126	0.008038	0.019252	0.083464	0.007451
Sum	275.0000	252.0000	269.0000	240.0000	175.0000	219.0000	216.0000	260.0000
SumSq.Dev.	45.39130	77.79130	67.77391	63.13043	40.69565	65.94783	56.29565	64.17391
Observations	115	115	115	115	115	115	115	115

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول 4- جدول نتایج آمار توصیفی

	سن	اندازه	نسبت سود خالص	نسبت بدهی
Mean	39.56522	6.347437	0.160358	0.149887
Median	43.00000	6.291508	0.120468	0.154369
Maximum	68.00000	8.673131	3.103217	0.317043
Minimum	5.000000	4.614085	-1.974218	0.000178
Std. Dev.	16.02746	0.737173	0.410863	0.084327
Skewness	-0.117772	0.622579	2.089112	0.091630
Kurtosis	1.869249	4.079304	30.22114	1.806427
Jarque-era	6.392465	13.01089	3634.229	6.987208
Probability	0.040916	0.001495	0.000000	0.030391
Sum	4550.000	729.9553	18.44113	17.23700
SumSq.Dev.	29284.26	61.95030	19.24411	0.810662
Observations	115	115	115	115

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

نمودار 1 . نمودار هیستوگرام متغیرها

منبع: یافته‌های پژوهشگر

5-3- بررسی همخطی

در این مطالعه به منظور بررسی وجود همخطی از روش ضریب همبستگ یپیرسون استفاده شده است . نتایج همخطی بین متغیرها در جدول 5 ارائه شده است.

 

جدول 5 - نتایج همخطی

	اطمینان بیش از حد	خوش بینی	ابهام گریزی	برون گرایی	روان رنجوری	انعطاف پذیری	توافق پذیری	مسئولیت پذیری	سن	اندازه	نسبت سود خالص	نسبت بدهی
اطمینان بیش از حد	1.000	0.108	-0.041	0.132	-0.081	0.024	-0.149	0.042	0.046	-0.222	0.036	0.000
خوش بینی	0.108	1.000	-0.130	0.301	-0.151	0.183	-0.111	0.188	-0.001	-0.115	-0.147	0.000
تحمل ابهام	-0.041	-0.130	1.000	0.055	0.070	0.131	-0.004	0.134	-0.114	-0.059	0.010	0.000
برون گرایی	0.132	0.301	0.055	1.000	-0.083	0.170	0.071	0.069	0.025	-0.053	-0.155	0.000
روانرنجوری	-0.081	-0.151	0.070	-0.083	1.000	0.130	-0.077	-0.189	-0.083	0.214	0.143	0.000
انعطاف پذیری	0.024	0.183	0.131	0.170	0.130	1.000	0.142	0.167	-0.075	0.044	-0.125	0.000
توافق پذیری	-0.149	-0.111	-0.004	0.071	-0.077	0.142	1.000	0.027	-0.038	-0.040	-0.151	0.000
مسئولیت پذیری	0.042	0.188	0.134	0.069	-0.189	0.167	0.027	1.000	0.080	-0.097	-0.186	0.000
سن	0.046	-0.001	-0.114	0.025	-0.083	-0.075	-0.038	0.080	1.000	-0.216	-0.009	0.000
اندازه	-0.222	-0.115	-0.059	-0.053	0.214	0.044	-0.040	-0.097	-0.216	1.000	0.256	0.016
نسبت سود خالص	0.036	-0.147	0.010	-0.155	0.143	-0.125	-0.151	-0.186	-0.009	0.256	1.000	0.065
نسبت بدهی	0.000	0.000	0.000	0.000	0.000	0.000	0.000	0.000	0.000	0.016	0.065	1.000

منبع: یافته‌های پژوهشگر

همانطور که مشاهده می‌گردد ضریب همبستگی کلیه موارد، اعداد پایینی می‌باشد از این رو احتمال وجود همخطی منتفی می‌باشد.

5-4- برازش مدلو یافته ها

باتوجه به اینکه مقدار ضریب برآوردی مدل، عدد قابل قبول 0.65 می‌باشد بنابراین، متغیرهای مستقل مدل توانسته‌اند تا حدود زیادی رفتار متغیر وابسته را توضیح دهند همچنین آماره f، مقدار بالایی در مدل دارد که این، نشانگر اعتبار مدل برآوردی می‌باشد. بر اساس آماره دوربین واتسون که مقدار آن، عددی نزدیک به 2 می‌باشد می‌توان گفت در مدل برآوردی، خودهمبستگی وجود ندارد بنابراین مدل مورد تأیید می‌باشد.

 

جدول6- نتایج برازش مدل

متغیرها	Coefficient	Std. Error	t-Statistic	Prob.
C	523.0829	129.6088	4.035861	0.0001
اطمینان بیش از حد	55.44349	15.34456	3.613234	0.0005
خوش بینی	76.41284	12.48218	6.121753	0.0000
تحمل ابهام	-55.65401	12.53845	-4.438669	0.0000
برون گرایی	48.33496	13.28729	3.637685	0.0004
روانرنجوری	27.71443	16.43112	1.686703	0.0947
انعطاف پذیری	5.706957	13.05105	0.437280	0.6628
متغیرها	Coefficient	Std. Error	t-Statistic	Prob.
توافق پذیری	18.99243	13.75610	1.380656	0.1704
مسئولیت پذیری	-90.82498	13.08784	-6.939647	0.0000
سن	-1.749967	0.595048	-2.940882	0.0040
اندازه	-17.55848	13.88979	-1.264129	0.2091
نسبت سود خالص	-52.35152	24.20725	-2.162638	0.0329
نسبت بدهی	68.93891	108.5214	0.635256	0.5267
ضریب تعیین	0.653828	Mean dependent var		498.4203
ضریب تعین اصلاح شده	0.613102	S.D. dependent var		156.7194
S.E. of regression	97.48126	Akaike info criterion		12.10332
Sum squared resid	969264.7	Schwarz criterion		12.41362
Log likelihood	-682.9412	Hannan-Quinn criter		12.22927
F-statistic	16.05427	دوربین واتسون		1.979811
سطح معناداری	0.000000

منبع: یافته ها‌ی پژوهشگر

فرضیه اول: سوگیری اطمینان بیش از حد بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است. همانطور که مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیر اطمینان بیش از حد 44/55% است با توجه به مثبت بودن این ضریب و اینکه سطح معناداری این ضریب  0005/ . است که چون این عدد کوچکتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته می‌شود که سوگیری اطمینان بیش از حد بر متغیر اقلام تعهدی، تأثیر مثبت می‌گذارد و بر متغیر کیفیت حسابرسی، تأثیر منفی خواهد گذاشت از اینرو، می‌توان گفت که تأثیر بین متغیرها معنادار است و از آنجا که t آماره بین این دو متغیر  61/3 است که چون این مقدار بزرگتر از 96/1 می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد نشده است.

فرضیه دوم: سوگیری خوش‌بینی بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است. مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیرخوش‌بینی 41/76% است با توجه به مثبت بودن این ضریب و اینکه سطح معناداری این ضریب 0000/ . است که چون این عدد کوچکتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته می‌شود که سوگیری خوش‌بینی بر متغیر اقلام تعهدی، تأثیر مثبت می‌گذارد و بر متغیر کیفیت حسابرسی، تأثیر منفی خواهد گذاشت از این رو، می‌توان گفت که تأثیر بین متغیرها معنادار است و از آنجا که t آماره بین این دو متغیر  12/6 است که چون این مقدار بزرگتر از 96/1 می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد نشده است.

فرضیه سوم: سوگیری تحمل ابهام بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است. همانطور که مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیرتحمل ابهام 65/55% - است با توجه به منفی بودن این ضریب و اینکه سطح معناداری این ضریب 0000/ . است که چون این عدد کوچکتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته شد که سوگیری ابهام گریزی بر متغیر اقلام تعهدی، تأثیر منفی می‌گذارد و بر متغیر کیفیت حسابرسی، تأثیر مثبت خواهد گذاشت از اینرو، می‌توان گفت که تأثیر بین متغیرها معنادار است و از آنجا که t آماره بین این دو متغیر  43/4- است که چون این مقدار کوچکتر از 96/1- می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد نشده است.

فرضیه چهارم: بعد شخصیتی برونگرایی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است. مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیر برونگرایی 33/48% است با توجه به مثبت بودن این ضریب و اینکه سطح معناداری این ضریب  0004/ . است که چون این عدد کوچکتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته شد که تأثیرگذاری متغیر برونگرایی بر متغیر اقلام تعهدی، مثبت می‌باشد و بر متغیر کیفیت حسابرسی، تأثیر منفی خواهد گذاشت از اینرو، می‌توان گفت که تأثیر بین متغیرها معنادار است و از آنجا که t آماره بین این دو متغیر  63/3 است که چون این مقدار بزرگتر از 96/1 می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد نشده است. 

فرضیه پنجم: بعد شخصیتی روان‌رنجوری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است همانطور که مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیر روان‌رنجوری 71/27% است اما سطح معناداری این ضریب  0947/ . است که چون این عدد بزرگتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته می‌شود که تأثیرگذاری متغیر روان‌رنجوری بر متغیر اقلام تعهدی، معنادار نیست بنابراین بر متغیر کیفیت حسابرسی نیز، تأثیرگذاری معناداری نخواهد داشت. همچنین t آماره بین این دو متغیر 68/1 است که چون این مقدار کوچکتر از 96/1 می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد می‌شود.

فرضیه ششم: بعد شخصیتی انعطاف‌پذیری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است

مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیر انعطاف‌پذیری 7/%5 است اما سطح معناداری این ضریب 6628/ . است که چون این عدد بزرگتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته می‌شود که تأثیرگذاری متغیر انعطاف‌پذیری بر متغیر اقلام تعهدی، معنادار نیست بنابراین بر متغیر کیفیت حسابرسی نیز، تأثیرگذاری معناداری نخواهد داشت. همچنین t آماره بین این دو متغیر  4372/ . است که چون این مقدار کوچکتر از 96/1 می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد می‌شود.  

فرضیه هفتم: بعد شخصیتی توافق‌پذیری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است. همانطور که مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیر توافق‌پذیری 99/%18 است اما سطح معناداری این ضریب 1704/ . است که چون این عدد بزرگتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته می‌شود که تأثیرگذاری متغیر توافق‌پذیری بر متغیر اقلام تعهدی، معنادار نیست بنابراین بر متغیر کیفیت حسابرسی نیز، تأثیرگذاری معناداری نخواهد داشت. همچنین t آماره بین این دو متغیر 38/1 است که چون این مقدار کوچکتر از 96/1 می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد می‌شود

فرضیه هشتم: بعد شخصیتی مسئولیت‌پذیری حسابرسان بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار است. همانطور که مشاهده می‌گردد ضریب برآوردی برای متغیر مسئولیت‌پذیری 82/%90- است با توجه به منفی بودن این ضریب و اینکه سطح معناداری این ضریب  0000/ . است که چون این عدد کوچکتر از 5 صدم می‌باشد نتیجه گرفته شد که تأثیرگذاری متغیر مسئولیت‌پذیری بر متغیر اقلام تعهدی، منفی می‌باشد و بر متغیر کیفیت حسابرسی، تأثیر مثبت خواهد گذاشت از اینرو، می‌توان گفت که تأثیر بین متغیرها معنادار است و از آنجا که t آماره بین این دو متغیر 93/6- است که چون این مقدار کوچکتر از 96/1- می‌باشد؛ بنابراین فرضیه مورد بررسی رد نشده است.

 

بعضی دیگر از یافته‌های پژوهش که جزو هدف اصلی پژوهش نیستند عبارتند از : متغیر سن دارای تأثیر7/1- براقلام تعهدی است بنابراین تأثیر منفی بر اقلام تعهدی و تأثیر مثبت بر کیفیت حسابرسی دارد. در این خصوص می‌توان گفت هرچه سن شرکت بالاتر باشد، کیفیت حسابرسی آن بالاتراست و این نتیجه می‌تواند ناشی از بلوغ و افزایش کیفیت حسابرسی همگام با افزایش قدمت و سابقه شرکت باشد. نسبت بدهی، معنادار نیست زیرا دارای سطح معناداری بزرگتر از 5 صدم می‌باشد بنابراین دارای تأثیر معناداری بر متغیر وابسته نیست. نسبت سود خالص دارای تأثیر 35/52- بر اقلام تعهدی است بنابراین تأثیر منفی بر اقلام تعهدی و تأثیر مثبت بر کیفیت حسابرسی دارد. اندازه سازمان دارای تأثیر 55/17- بر اقلام تعهدی است بنابراین تأثیر منفی بر اقلام تعهدی و تأثیر مثبت بر کیفیت حسابرسی دارد.

 

5-5- آزمون پاگان گادفری

با استفاده از نتایج تخمین برازش مدل، به منظوربررسی ناهمسانی واریانس از آزمون بروش پاگان گادفری استفاده شده است نتایج  در جدول 7 نشان داده شده است.

 

جدول 7- نتایج آزمون پاگان گادفری

F-statistic	1.416064	0.1707
Obs*R-squared	16.42258	0.1726
Scaled explained SS	7.395899	0.8304
متغیرها	Coefficient	Std. Error	t-Statistic	Prob.
C	13314.09	11787.83	1.129478	0.2613
اطمینان بیش از حد	2860.447	1395.577	2.049651	0.0430
خوش بینی	-1008.089	1135.246	-0.887992	0.3766
تحمل ابه	631.4900	1140.363	0.553762	0.5810
برون گرایی	-395.5528	1208.470	-0.327317	0.7441
روانرنجوری	746.1429	1494.400	0.499293	0.6186
انعطاف پذیری	1641.782	1186.984	1.383154	0.1696
متغیرها	Coefficient	Std. Error	t-Statistic	Prob.
توافق پذیری	-490.6092	1251.108	-0.392140	0.6958
مسئولیت پذیری	-2454.226	1190.330	-2.061802	0.0418
سن	-29.00675	54.11926	-0.535978	0.5931
اندازه	-1115.725	1263.267	-0.883206	0.3792
نسبت سود خالص	2618.184	2201.633	1.189201	0.2371
نسبت بدهی	-1003.953	9869.952	-0.101718	0.9192
R-squared	0.142805	Mean dependent var		8428.389
Adjusted R-squared	0.041959	S.D. dependent var		9057.920
S.E. of regression	8865.855	Akaike info criterion		21.12393
Sum squared resid	8.02E+09	Schwarz criterion		21.43423
Log likelihood	-1201.626	Hannan-Quinn criter		21.24988
F-statistic	1.416064	Durbin-Watson stat		1.935761
Prob(F-statistic)	0.170673

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

نتایج نشان می‌دهدکه مقدار آماره f و خی دو از نظر آماری معنادار نبوده بنابراین فرض ناهمسانی واریانس رد می‌شود.

 

6- بحث و نتیجه گیری

ﺑﺮ اﺳﺎس رواﺑﻂ آزﻣﻮن ﺷﺪه ﺑﯿﻦ سوگیری‌های روانشناختی و ابعاد شخصیت  با کیفیت حسابرسی، ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ نشان می‌دهد که سوگیری ابهام گریزی و بعد مسئولیت‌پذیری از ویژگی‌های شخصیتی، تأثیر مثبت بر کیفیت حسابرسی دارند. سوگیری اطمینان بیش از حد و متغیرهای خوش‌بینی و برونگرایی از ابعاد ویژگی‌های شخصیتی، تأثیر منفی بر کیفیت حسابرسی دارند و سه مؤلفه دیگر از ویژگی‌های شخصیتی، تأثیر معناداری بر کیفیت حسابرسی ندارند این سه متغیر عبارتند از: توافق‌پذیری، انعطاف‌پذیری و روان رنجوری.

بنابراین هر سه مؤلفه سوگیری بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار بودند اما از پنج مؤلفه ویژگی‌های شخصیتی، تنها دو مؤلفه، بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار بودند و سه مؤلفه بر کیفیت حسابرسی تأثیرگذار نبودند.

تأثیر منفی متغیر اطمینان بیش از حد مطابق با پژوهش چانگ (2013)، پینکوس (1991)، نولدر (2014)، مالمندیر و تات (2005)، گلاسر و همکاران (2008) است. همچنین نتایج پژوهش مهدی نهامی (1398)، محمدرضا ابراهیمی (1398) و هرمزی (1395) با فرضیه اول این پژوهش مطابقت دارد. یکی از ویژگی‌های شخصیتی که ممکن است تحت تأثیر اعتماد به نفس قرار بگیرد، میزان خطرپذیری افراد است. مطالعه چانگ (2013) حاکی از آن بود که افراد با اعتماد به نفس بالا، اطمینان بیشتری در خصوص تصمیم‌گیری داشته و بیشتر به خطرپذیری جذب می‌شوند که آنها را کمتر به سوی انتخاب گزینه‌های ایمن و میانه در مجموعه‌ای از انتخاب‌ها سوق می‌دهد.  پینکوس (1991) بر این باور است که بیش اطمینانی حسابرس منجر به جمع‌آوری شواهد ناکافی توسط وی می‌شود و اعتماد به نفس کاذب می‌تواند کارایی و اثربخشی حسابرسی را که در نتیجه استفاده نادرست از نیروی انسانی و تخصیص نامناسب منابع حسابرسی است را کاهش دهد. نولدر (2014) اعتقاد دارد اعتماد به نفس بیش از حد حسابرس به قضاوت‌ها و دانش خود منجر به کاهش کیفیت حسابرسی می‌شود. ﻫﺎردﯾﺲ و ﻫﻤﮑﺎران (2012) درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎدﺑﻪﻧﻔﺲ ﮐﺎذب ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎراﯾﯽ و اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ را ﮐﻪ درﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺎدرﺳﺖ از ﻧﯿﺮوی اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ اﺳﺖ را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ.

تأثیر منفی متغیر خوش‌بینی مطابق با پژوهش گزاغانی (1396)، هانیه رضایی (1397)، علیزاده (1396)، اﺳﻨﺎﯾﺪر و ﻟﻮﭘﺰ (2006)، آن و ﻫﻤﮑﺎران (2009)، ﺑﯿﮕﺰ (2016)، چاو و همکاران (2010) است. پژوهش گزاغانی (1396) نشان می‌دهد با افزایش مسئولیت حسابرس، خوش‌بینی وی نسبت به کشف اشتباهات با اهمیت بیشتر و میزان مراقبت حرفه‌ای وی از حد مطلوب کمتر می‌شود. تحقیقات علیزاده (1396)، بیانگر این موضوع است که حرفه‎ی حسابرسی تحت تأثیر سوگیری ادراک افراد قرار می‎گیرد؛ بدین معنا که انتظارات افراد می‌تواند به محض دریافت نتیجه‎ی یک تصمیم، تغییر‎کند. بار روانی ناشی از شرایطی که در آن نتایج نامطلوب است، منجر به ایجاد انتظارات غیرمنطقی از حسابرس می‎گردد. تأثیر مثبت متغیر تحمل ابهام مطابق با پژوهش (ﻫﺎﻟﺴﻴﻚ، 2011) است. این نتیایج با نتایج فرضیه های اول، دوم و سوم این پژوهش مشابهت دارد.

تأثیر منفی متغیر برونگرایی بر کیفیت حسابرسی نوشادی (1397) هرمیتی و ایکا آریتی (2017)، داﻧﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران (2003)، ﻣﻬﺪوی و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ (1392) با نتایج این پژوهش یکسان است.  تأثیر منفی متغیر روانرنجوری بر کیفیت حسابرسی تأیید گردید. نوشادی (1397)، هرمیتی و ایکا آریتی (2017)، داﻧﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران، (2003)، ﻣﻬﺪوی و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ (1392) که با نتایج این پژوهش یکسان نیست. از اینرو، این نتیجه، تفاوت پژوهش حاضر با پژوهش‌های پیشین را نشان می‌دهد. متغیر انعطاف‌پذیری در پژوهش‌های فرهودی و حریری (1391)، دﻳﻮﻳﺪﺳﻮن و ﻫﺎرت (1995) تأثیر مثبت بر کیفیت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ را تأیید می‌کنند که با نتایج این پژوهش یکسان نیست. از اینرو، این نتیجه، تفاوت پژوهش حاضر با پژوهش‌های پیشین را نشان می‌دهد. تأثیر منفی توافق‌پذیری بر کیفیت حسابرسی تأیید گردید. شادی (1397) مغایر با پژوهش حاضر است. از اینرو، این نتیجه، تفاوت پژوهش حاضر با پژوهش‌های پیشین را نشان می‌دهد. تأثیر مثبت متغیر مسئولیت‌پذیری بر کیفیت حسابرسی مطابق با پژوهش نوشادی (1397)، فادول و اشمیدک (2010)، آقایی و همکاران (2015)، اوﻟﯿﻮا و راﺗﻨﺎوات (2015)، ﺑﯿﮕﺰ (2016) با نتایج این پژوهش یکسان است. ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ نقش حسابرسان جهت ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از وﻗﻮع رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺮ در ﮔﺰارش ﺳﻮد، اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﻫﻢ از ﺟﻨﺒﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ و ﻫﻢ از ﺟﻨﺒﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی شخصیتی ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻃﺒﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد مؤسسات حسابرسی جهت افزایش  کیفیت حسابرسی از حسابرسانی درونگرا، منعطف و مسئولیت‌پذیر، با توان تحمل ابهام بالا که از اعتمادبه‌نفس کاذب و خوش‌بینی بالا برخوردار نیستند دعوت به همکاری کنند و در برنامه‌ریزی و تخصیص تیم حسابرسی به گونه‌ای عمل شود که اثرات منفی سوگیری‌ها به حداقل ممکن برسد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1]-  گروه حسابداری، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران.  [e-mail]

[2]- گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول.  [e-mail]

[3]-  گروه حسابداری، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران.    [e-mail]

[4]-  گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.   [e-mail]

 

[i] Kohen et al

[ii] Bich & Mishel

[iii] Molrc

[iv] Feinukan et al

[v] Koren

[vi] Kida & Smit

[vii] Piters et al

[viii] Batacharzhi & Morno

[ix] Fee

[x] Johnson & Waidi

[xi] Anis

^[xii] Audit Quality

^[xiii] Psychological bias

^[xiv] Personality Dimensions

[xv] Statman

[xvi] Ebert

[xvii] Hershlifer

[xviii] Overconfidence

[xix] Biyas et al

[xx] Gelover et al

^[xxi] Optimism

[xxii] Shiyer & Karver

^[xxiii] Husick

[xxiv] Dul & Skerveder

[xxv] Makshin & Ven Gilto

[xxvi] Trait Theories

[xxvii] McCrae & Costa

^[xxviii] Five Factor Model

[xxix] Neo

[xxx] neuroticism

[xxxi] extraversion

[xxxii] openness

[xxxiii] Agreeableness

[xxxiv] Lundgern & Persilin

[xxxv] Hukenberc & Nelson

[xxxvi] Kudos et al

[xxxvii] Montag

[xxxviii] Conscientiousness

[xxxix] Hars & Danaven

[xl] Fudol & Ashmidec

[xli] Di Anjelo

[xlii] Dilard & Feris

[xliii] Defond & Zhang

[xliv] Hermiti & Armiti

[xlv] Ferino

مراجع

• اﺳﻼﻣﯽ، اﮐﺮم اﻟﺴﺎدات، (1395)، "بررﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﺶ اﻋﺘﻤﺎدی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ در ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حسابرسی، موسسه عالی فروردین.
• اعتمادی، سارا، (1397)، "حسابرسان خوب و قضاوت‌های بد: نقش سوگیری و تعصب"، ماهنامه پژوهش‌های مدیریت و حسابداری، شماره 44.
• انصاری، تبسم، فرزانه حیدرپور و امیررضا کیقبادی، (1398)، "بررسی رابطه میان تردید حرفه‌ای، سطح اطمینان و قضاوت‌ها و تصمیمات توام با تردید حسابرس"، دانش حسابرسی، ۱۹ (۷۷)، صص ۲۴۸-۲۷۴.
• بادپا، بهروز، امید پورحیدری و احمد خدامی پور، (1398)، "اثر نگرش‌های حمایتی و آشنایی حسابرس با صاحبکار بر قضاوت اولیه حسابرس و استراتژی جستجوی شواهد"،پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری مالی،  8(1)، صص 42-7.
• حساس یگانه، یحیی و کاوه آذین‌فر، (1389)، "رابطه بین کیفیت حسابرسی و اندازه مؤسسه حسابرسی"، بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 17(3)، صص 98-85.
• حساس یگانه، یحیی، مسعود حسنی القار و محمد مرفوع، (1394)، "بیش اطمینانی مدیریت و حق الزحمۀ حسابرسی"، بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 22(3)، صص 384-363.
• ﺣﺴﻴﻨﻲﺗﺒﺎر، ﻓﺎﻃﻤﻪ، (1391)، "ﺗأﺛﻴﺮ اﺑﻬﺎم ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ در اﻓﺮاد دارای ﺧﻼﻗﻴﺖ زﻳﺎد و ﻛﻢ: ﻧﻘﺶ ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ اﺑﻬﺎم"، پایان‌نامه روانشناسی کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان.
• خواجوی، شکراله و میثم نوشادی، (1391)، "نقش الگوهای رفتاری و مدل­های تصمیم­گیری در قضاوت­­ حسابرسان"،پژوهش حسابداری و حسابرسی، (2)، صص 124-135.
• خواجوی، شکراله و میثم نوشادی، (۱۳۸۸)، "تجربه و نقش آن در قضاوت موضوعات ساختار نیافته حسابرسی"، مجله تحقیقات حسابداری، شماره ۳.
• رجبعلی زاده، جواد، رضا حصارزاده و محمدعلی باقرپور، (1395)، "بررسی رابطۀ بین دو بُعد شکاکیت و بی‌طرفیِ تردید حرفه‌ای با قضاوت حرفه‌ای حسابرس"، بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 23(2)، صص 192-173.
• رحمانی، هژار و قدرت اله طالب نیا، (1392)، "رابطه بین نوع حسابرس و نوع گزارش حسابرس با شاخص مدیریت سود"،پژوهش‌هایحسابداری مالی و حسابرسی، 5 (19)، صص 42-23 .
• سعیدی گراغانی، مسلم و احمد ناصری، (1396)، "تفاوت‌های فردی و قضاوت حرفه‌ای حسابرس"،پژوهش‌هایحسابداری مالی و حسابرسی، 9(36)، صص 130-111.
• علوی، معصومه، احمد یعقوب نژاد و فاضل محمدی نوده، (1398)، "ویژگی‌های مؤسسه حسابرسی و مدیریت سود تعهدی و واقعی"،پژوهش‌هایحسابداری مالی و حسابرسی، 11( 44)، صص 58- 23 .
• کرمی، احسان و بهزاد پرویزی، (1396)، "بررسی سوگیری‌های شناختی بر قضاوت حرفه‌ای حسابرسان"،اولین کنفرانس بین‌المللی حسابداری و مدیریت با رویکرد اقتصاد مقاومتی، کردستان، شرکت علمی پژوهشی امید پژوه آتیه کردستان - دانشگاه کردستان
• گنجی، حمزه، (۱۳۸۲)، "روانشناسی تفاوت‌های فردی"، ویرایش یازدهم، تهران، انتشارات بعثت.
• مجتهدزاده، ویدا و پروین اقایی، (۱۳۸۳)، "عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی مستقل از دیدگاه حسابرسان مستقل و استفاده‌کنندگان"، فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، شماره ۴، صص ۷۶-۵۳.
• محمد رضایی، فخرالدین و احمد یعقوب نژاد، (1396)، "اندازه مؤسسه حسابرسی و کیفیت حسابرسی"، پژوهش‌هایحسابداری مالی و حسابرسی، 9(34)، صص 60-31.
• ﻧﻴﻚﺑﺨﺖ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ و امید ﻣﺤﻤﻮدی ﺧﻮشرو، (1396)، "ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣؤﺛﺮ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﻫﻴﺌﺖ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﺷﺮﻛﺖﻫﺎی ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻋﺎم"، بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، داﻧﺸﻜﺪة ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان، دورة 24، ﺷﻤﺎرة 3.
• ﻧﯿﮑﻮﻣﺮام، ﻫﺎﺷﻢ، شیرکوه ﻫﺮﻣﺰی، رمضانعلی روﯾﺎﯾﯽ و فریدون رﻫﻨﻤﺎی رودپشتی، (1395)، "ﺑﺮرﺳﯽ ﺗأﺛﯿﺮ ﺳﻮﮔﯿﺮیﻫﺎی رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﺗﺮدﯾﺪ ﺣﺮﻓﻪ‌ای ﺣﺴﺎﺑﺮس"، ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری، ﺳﺎل ﺷﺸﻢ، ﺷﻤﺎره 23، صص 148-122
• ولی پور، هاشم، قدرت اله طالب نیا و علی جوانمرد، (1392)، "بررسی تأثیر مدیریت سود بر کیفیت سود شرکت‌های دارای بحران مالی"،دانش حسابداری، سال چهارم، شماره 13، صص 75-103.
• ولیان، حسن و مهدی صفری گرایلی، (1397)، "ارائه الگویی برای درک تردید حرفه‌ای حسابرسان با رویکرد تحلیل محتوا"، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 7(25)، صص 28-11.
• یعقوب نژاد، احمد، رمضانعلی رویایی و کاوه آذینفر، (1391)، "ارتباط بین شاخص‌های مکتب تردیدگرایی و کیفیت حسابرس"، حسابداری مدیریت، 5(3)، صص 35-25.
• Aamir, Muhammad & Abdul Rasid, SitiZaleha&Baskaran, Shathees&Manzoor, Faiza, (2018), “Effect of Personality Traits on Dysfunctional Audit Behaviour”, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences.
• Ahmadzadeh, T, kheirollah F, Shahveis F., Taherabadi, A. (2018), “Investigating the Relationship between Personality Dimensions and Gender with Reduced Audit Quality Behaviors”, Journal of Health Accounting, 6(2), PP. 1-23
• Alzoubi, E.S.S, (2018), “Audit Quality, Debt Financing, and Earnings Management: Evidence from Jordan”, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 30, PP. 69-84.
• Anugerah,R, Sari,R.N, and E. Primadona, (2014), “Personal Characteristics and Quality of Audit Work: Study on Regional Internal Audit Bodies in Indonesia”, International Accounting Business Conference.
• Babaian, A.; Samani, Y.; and ZKarami (2014), “Investigating the Relationship between Personality Characteristics and the Job Performance of the Staff of the NAJA Fields”, Journal of Human Resources Quarterly of the NAJA, Vol. 9, No. 37, PP. 9-28. [In Persian]
• Bhattacharjee, S., and K. Moreno. (2013), “The Role of Auditors’ Emotions and Moods on Audit Judgment”, A Research Summary.
• Bigus, J, (2016), “Optimism and Auditor Liability”, Accounting and Business Research, PP.1-24
• Chuang S, Cheng Y, Chang C, Chiang Y, (2013), “The Impact of Self-Confidence on the Compromise Effect”, International Journal of Psychology, Vol 48(4), PP. 660-75.
• Cohen, J., Krishnamoorthy, G., Peytcheva, M., & Wright, A (2013), “How Does the Strength of the Financial Regulatory Regime Influence Auditors' Judgments to Constrain Aggressive Reporting in a Principles-based Versus Rules-based Accounting Environment?”, Accounting Horizons, 27(3), PP. 579-601.
• Etemadi, H., abdoli, L. (2018), “Audit Quality and Financial Statement Fraud”, Journal of Financial Accounting Knowledge, 4(4), PP. 23-43.
• Fay R. G. & Montague N. R. (2015), “Witnessing Your Own Cognitive Bias: A Compendium of Classroom Exercises”, Accounting Education.
• Ferdinand A. Gul, Donghui Wu, and Zhifeng Yang, (2013), “Do Individual Auditors Affect Audit Quality? Evidence from Archival Data”, The Accounting Review, Vol. 88, No. 6, PP. 1993-2023.
• GunungKelua, Samarinda, East Kalimantan, (2017), “Could Auditor’s Personal Characteristics Reduce Audit Quality?”  A Survey of Government Auditors in Eastern Indonesia, Vol.9, No.14.
• Kumar, Satish & Baker, H. &Goyal, Nisha. (2018), “Personality Traits and Investor Sentiment”, Review of Behavioral Finance.
• Lopes, Ana Paula, (2018), “Audit Quality and Earnings Management: Evidence from Portugal”, Athens Journal of Business & Economics, 4(2), PP. 179-192.
• Nezami, A., pourheydari, O., Pakdaman, M. (2020), “The Effect of Personality Traits (Conscience and Agreeableness), Feeling-thinking and Risk-taking on Auditor's Judgment Regarding the Mediating Role of Self-efficacy”, Journal of Financial Accounting Knowledge, 7(1), PP.1-24.
• Rahimi, R.; Arefi, M.; and M. GolMohammadian (2015), “Examining and Comparing Personality Dimensions and Strategies for Coping with Stress in Healthy and with Cardiovascular Diseases Men and Women”, Journal of University of Medical Sciences of ShahidSadoughi Yazd, Vol. 23, No. 10.
• Rajpal, Hanish& Jain, Pawan, (2018), “Auditor’s Characteristics and Earnings Management in India”, Accounting and Finance Research, 7(4), PP. 43-58.
• Shahrabi, Sh. (2014), “Impact of Gender on Professional Judgment of Internal Auditors”, Auditing: Practice and Theory, Vol. 1, No. 2, PP. 117-132. [In Persian]
• Sohrabizadeh, S.; Bastani, P. Delgoshaei, B.; and K. Tahernejad (2010), “Personality Dimensions of the Staff and Its Determinants Based on the McCare and Costa Model”, Journal of Health System, Vol. 2, Nos. 1-2, PP. 67-75. [In Persian]
• Taylor,  Eileen  Z., (2006), "The In-Group Bias Effect on Auditors Evidence Evaluation: Can a Decision Aid Make a Difference?”, PhD Thesis, University of South Florida, School of Accountancy

 

 

 

یادداشت‌ها