ارائه مدلی جهت بررسی نقش سرمایه فکری و اجتماعی در مولفه‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران

مجله توانمندسازی سرمایه انسانی

مقاله 4، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 16، خرداد 1401، صفحه 33-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عاطیه صفردوست^{* 1}؛ محسن پورقاسم²؛ رضا سلامی³

¹مسئول امور حمایتهای گروه پژوهش ستاد توسعه زیست فناوری

²مدیر مهندسی شرکت بین المللی نورتوشه

³دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

اقتصاد دانش‌بنیان باعث بالا رفتن توان رقابتی کشورها، افزایش رشد اقتصادی و درآمد می شود. در اقتصاد مبتنی بر دانش از سرمایه فکری به منظور خلق و افزایش ارزش سازمانی استفاده می‌شود و موفقیت یک سازمان به تواناییش درمدیریت این منبع کمیاب بستگی دارد. یکی از قابلیت‌های مهم سازمانی که می‌تواند به سازمان‌ها در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نماید و برای آن‌ها در مقایسه با سازمان‌های دیگر مزیت سازمانی پایدار ایجاد کند، سرمایه اجتماعی است که می تواند سطح تعامل افراد و سازمان‌ها را در تولید دانش بالا ببرد و زمینه‌های تحقق اقتصاد دانش‌محوردر کشور را مهیا کند. بر این اساس، هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش ابعاد سرمایه فکری و سرمایه اجتماعی در اقتصاد مبتنی بر دانش می‌باشد. یافته‌های بدست آمده نشان می‌دهند که تمامی فرضیات پژوهش مورد تایید قرار می‌گیرند و مولفه‌های سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری نقش موثری در اقتصاد دانش-بنیان دارند. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد که سرمایه اجتماعی از طریق بهبود و ارتقای سرمایه های فکری می تواند نقش موثرتری در اقتصاد دانش بنیان ایفا نماید.

کلیدواژه‌ها

سرمایه فکری؛ سرمایه اجتماعی؛ دانش؛ اقتصاد دانش بنیان

مراجع

اکبری، پ.، و نظری، ک. (1399). تحلیل نقش میانجیگری سرمایه فکری و کارآفرینی سازمانی در تاثیرگذاری مدیریت منابع انسانی بر عملکرد سازمانی. مجله نوآوری و ارزش آفرینی, 9(17 ), 45-67.

امینی میلانی, مینو, جلیلی, نادر. (1394). بررسی تأثیر مؤلفه‌های اقتصاد دانش‌بنیان بر رشد اقتصادی ایران در سال‌های (1391-1354).  سیاست گذاری پیشرفت اقتصادی، 3(4)، 73-116

انتظاری، یعقوب و محجوب، حسن. (1392). تحلیل و توسعه اقتصاد دانش ایران بر اساس سند چشم انداز 1404. مجله راهبرد فرهنگ، شماره 24، ص 65-97.

چهاربند، فرزانه و مومنی، فرشاد. (1390). چالشها و چشم اندازهای توسعه مبتنی بر دانایی در ایران: نگاه از زاویه آموزش پایه. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، ص 75-115.

حاجی کریمی، ع و بطحایی، ع. (1388).  مدیریت سرمایه های فکری (مزیت راهبردی -ارزش آفرینی سازمانی) مفاهیم و کاربردها. ناشر: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.

سوزنچی کاشانی، ابراهیم. (1393). اقتصاد دانش بنیان: تأملی در مفاهیم و نظریه ها، انتشارات دارخوین.

دانش، فرشید،کاظمی علیشاهی، حمید, رحیمی, صالح, سهیلی, فرامرز. (1399). رابطه سرمایه اجتماعی با سرمایه فکری و مدیریت دانش در بیمه ایران. علوم و فنون مدیریت اطلاعات. 6(2). 129-155.

دوستار، محمد، ابراهیم پور ازبری، مصطفی، هاشمی، سید حامد، تأثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه مدیریت دانش در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری استان گیلان، فصلنامه بهبود مدیریت، پیاپی 17، صص 31-5.

طالبی، کامبیز، داوری، علی و دهقان نجم آبادی، عامر. (1392). شناسایی تاثیر سرمایه فکری بر تشخیص فرصتهای کارآفرینانه در شرکتهای دانش بنیان، فصلنامه علمی  پژوهشی مطالعات مدیریت  (بهبود و تحول)، سال 23، شماره 7، ص 19-48.

عشقی،م و عشقی ح. (1399). بررسی تاثیر مولفه های سرمایه فکری بر عملکرد مالی سازمان. فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری, 4(50), 33-47.

علامه، سید محسن، طبائیان، ریحانه السادات و  توکلی، هدی. (1395). تاثیر سرمایه اجتماعی بر تسهیم دانش و سرمایه فکری. فصلنامه علمی  پژوهشی مطالعات مدیریت  (بهبود و تحول)، سال 25، شماره 80، ص 101-108.

موسوی، مهدیه سادات. (1392). تبیین مفهومی نقش سرمایه ی اجتماعی در تحقق اقتصاد دانش‌محور در ایران. پایان‌نامه ی کارشناسی‌ارشد چاپ نشده، دانشگاه رازی.

موسوی، سید عباس، حسینی، سید یعقوب، مصلح، عبدالمجید و بهرامی، پروانه. (1392). تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد شرکتهای دانش بنیان. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال بیست و سوم، شماره هفتاد، ص 77-101.

هرندی، عطاا... . (1393). تبیین نقش سرمایه‌ اجتماعی و انتقال دانش در یادگیری سازمانی شرکت‌های دانش‌بنیان. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، سال اول، شماره 4، ص 161-182.

همتی، ح و همکاران. (1389). بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار و عملکرد مالی شرکت‌های غیرمالی. فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، سال دوم،. شماره 4، صص 23-48.

Bhatti, S. H., Vorobyev, D., Zakariya, R., & Christofi, M. (2020). Social capital, knowledge sharing, work meaningfulness and creativity: evidence from the Pakistani pharmaceutical industry. Journal of Intellectual Capital.

Blakeley, N., Geoff, L. & Duncan M. (2005). The Economics Of Knowledge: What Makes Ideas Special For Economic Growth? New Zealand Treasury Policy Perspectives. Paper 05/05.

Blau, F. D., & Kahn, L. M. (2015). Substitution between Individual and Source Country Characteristics: Social Capital, Culture, and US Labor Market Outcomes among Immigrant Women.

Bontis, N. (1998). Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models. Managing Decision Vol. 36. No. 2, pp.63-76.

Bontis, N. (2001). Managing organizational knowledge by diagnosing intellectual capital: framing and advancing the state of the field, Idea Group Publishing pp 271-301.

Brooks, K. & Nafukho, F.M. (2006). Human resource development, social capital, emotional intelligence: any link to productivity? Journal of European Industrial Training, 30(2), 117-128

Bueno, E., Paz Salmador, M., & Rodríguez, Ó. (2004). The role of social capital in today's economy: Empirical evidence and proposal of a new model of intellectual capital. Journal of Intellectual Capital, 5(4), 556-574.

Chen, D. H., & Dahlman, C. J. (2005). The knowledge economy, the KAM methodology and World Bank operations. World Bank Institute Working Paper, (37256).

Curado, C., Henriques, L., & Bontis, N. (2011). Intellectual capital disclosure payback. Management Decision, 49(7), 1080 - 1098.

Giju, G. C., Badea, L., RUIZ, V. R. L., & PEÑA, D. N. (2010). Knowledge Management–the Key Resource in the Knowledge Economy. Theoretical and Applied Economics, 6(6), pp: 27-36.

Godin, B. (2006). The linear model of innovation: The historical construction of an analytical framework. Science, Technology, & Human Values, 31(6), 639-667.

Harris, R., McAdam, R., McCausland, I., & Reid, R. (2013). Knowledge management as a source of innovation and competitive advantage for SMEs in peripheral regions. The International Journal of Entrepreneurship and Innovation, 14(1), 49-61.

Huang, Y.-C., & Wu, Y.-C. J., Intellectual capital and knowledge productivity: the Taiwan biotech industry, Management Decision, 48(4), 2010, 580-599.

Huggins, R., Johnston, A., & Thompson, P. (2012). Network capital, social capital and knowledge flow: how the nature of inter-organizational networks impacts on innovation. Industry and Innovation, 19(3), 203-232.

Inkpen, A. C., & Tsang, E. W. (2005). Social capital, networks, and knowledge transfer. Academy of management review, 30(1), 146-165.

Kangarlouei, S. J., Shadkami, N., & Motavassel, M., (2012). The Impact of Intellectual Capital, Social Capital and Psychological Capital on Competitive Advantage of Vehicle Industries in Tehran Stock Exchange (TSE), International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences 2.

Kianto, A., Hurmelinna-Laukkanen, P., & Ritala, P. (2010). Intellectual capital in service- and product-oriented companies. Journal of Intellectual Capital, 11(3), 305 - 325

Nahapiet, J., Ghoshal, S., (1998). Social capital, intellectual capital and the organizational advantage, Academy of Management Review, 23(2),  242-266.

Inkpen, A. C., & Tsang, E. W. (2005). Social capital, networks, and knowledge transfer. Academy of management review, 30(1), 146-165.

Li, Y., Gong, Y., Burmeister, A., Wang, M., Alterman, V., Alonso, A., & Robinson, S. (2021). Leveraging age diversity for organizational performance: An intellectual capital perspective. Journal of Applied Psychology, 106(1), 71.

Obeidat, U., Obeidat, B., Alrowwad, A., Alshurideh, M., Masadeh, R., & Abuhashesh, M. (2021). The effect of intellectual capital on competitive advantage: the mediating role of innovation. Management Science Letters, 11(4), 1331-1344.

Phale, K., Fanglin, L., Adjei Mensah, I., Omari-Sasu, A. Y., & Musah, M. (2021). Knowledge-based economy capacity building for developing countries: A panel analysis in Southern African development community. Sustainability, 13(5), 2890.

Peters, M. A. (2010). Three forms of the knowledge economy: Learning, creativity and openness. British Journal of Educational Studies, 58(1), 67-88.

Powell Walter W. & Kaisa Snellman. (2004). The Knowledge Economy. Annu. Rev. Social. 30.

Raspe O., & Oort, F. V. (2011). The Knowledge Economy and Urban Economic Growth. Urban and Regional research center Utrecht. Accessed at: http://econ.geog.uu.nl/peeg/peeg.html.

Ren, J.-y. (2008). Measure Research in Regional Intellectual Capital on the Basis of Multifactor Level Fuzzy Evaluation Method. Fifth International Conference on Fuzzy Systems and Knowledge Discovery, 3, 589 - 593.

Song-zheng, Z. & Xiao-di, Z.(2009). An Empirical Study on Organizational Culture, Social Capital. Taipei: International Conference on Information Management, Innovation Management and Industrial Engineering.

Sporer, Z. (2004). Knowledge-based economy and social capital in Central and East European countries. Eastern European Economics, 42(6), 39-71.

Vergauwen P. and Van alem F, (2005). Annual Report intellectual Capital Diisclosureesin the netherlands, franceand germany: Journal of Intellectual Capital, 6 (1), pp.89-104.

Wang, Q., & Huo, B. (2018, July). The effect of intellectual capital on supply chain integration and competitive performance. Academy of Management Proceedings (Vol. 2018, No. 1, p. 18643).

Yang, C., & Lin, C. (2009). Does intellectual capital mediate the relationship between HRM and organizational performance? Perspective of a healthcare industry in Taiwan. International Journal of Human Resource Management, 20(9), 1965-1984.

Zhao, J., Ha, S., & Widdows, R. (2015). The influence of social capital on knowledge creation in online health communities. Information Technology and Management, 1-11.

Zou, Xiaopeng and Huan, Tzung-Cheng, )2011(. A study of the intellectual capital’s impact on listed banks’performance in China, African Journal of Business Management Vol. 5(12), pp. 5001-5009.