بررسی موانع ارتقای مرتبه علمی زنان عضوهیات علمی در دانشگاه‌های دولتی

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 60، شهریور 1401، صفحه 23-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جواد صادقی جعفری^{* 1}؛ فاطمه ملکلو²

¹استادیار جامعه شناسی ، گروه مدیریت فرهنگی و رسانه،دانشکده فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه سوره،تهران، ایران

²کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی، گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خاتم.

چکیده

هدف مقاله حاضر بررسی موانع کسب امتیازهای لازم ارتقای مرتبه علمی زنان عضو هیات علمی در چارچوب «آیین­ نامه ارتقای مرتبه علمی اعضای هیات علمی» است. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته با 30 گویه است. روایی پرسش نامه با روش تایید خبرگان و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، تایید شد. این ضریب برای کل مقیاس برابر 91/0  بدست آمد. نمونه آماری 71 نفر از زنان عضو هیئت علمی دانشگاه­های دولتی را شامل می­ شود. شیوه نمونه گیری در دسترس و از نوع غیر احتمالی است. به این منظور 6 دانشگاه اصلی انتخاب و از طریق جمع آوری مشخصات ایمیل جامعه هدف،  پرسشنامه آنلاین در محیط «گوگل فرم» ارسال و داده ها جمع آوری شد. تحلیل داده ها نشان داد که زنان دانشگاهی چالش­های کسب امتیازهای «بخش اجرایی» آیین نامه را در رتبه اول اهمیت و امتیازهای بخش «پژوهشی» را در رتبه دوم اهمیت قرار داده ­اند. چالش­های کسب امتیاز در محورهای «فرهنگی» و وظایف «آموزشی» عضو هیات علمی در مرتبه سوم اهمیت قرار دارد. از سوی دیگر دو متغیر «مسائل خانوادگی» و «مسائل سازمانی» در یک سطح، مانع کسب امتیازهای لازم محورهای چهارگانه آیین ­نامه است و با فاصله زیادی از این دو متغیر، عوامل «فردی و شخصیتی» زنان قرار دارد. در این مقاله نتیجه گیری شده است که زنان با موانعی واقعی به واسطه درگیر شدن در نقش های خانوادگی و ویژگی­های عمدتاً فرهنگی سازمان دانشگاه­ها در رقابتی نابرابر با مردان در مسیر کسب امتیازهای لازم پیش بینی شده در آیین­ نامه ارتقاء قرار گرفته ­اند. 

کلیدواژه‌ها

ارتقا مرتبه ی علمی؛ آیین نامه ارتقاء؛ زنان عضو هیات علمی؛ موانع خانوادگی؛ موانع سازمانی

مراجع

آیین نامه ارتقای مرتبه علمی هیئت علمی موسسه های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دولتی و غیر دولتی مصوب 27/4/1395، شورای عالی انقلاب فرهنگی.

بوردیو، پیر. (1398). انسان دانشگاهی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: کتاب پارسه.

بون ویتز، پاتریس.(1391). درس هایی از جامعه شناسی پی یر بوردیو، ترجمه جهانگیر جهانگیری و حسن پورسفیر، تهران:نشر آگه.

جمالی زواره، بتول. نصراصفهانی، احمدرضا. نیلی، محمدرضا. (1397). واکاوی آیین نامه ارتقاء اعضای هیات علمی: چالش ها و پیامدها، آموزش عالی ایران، 37 : 98-79.

جواهری، فاطمه. داریاپور، زهرا. (1387). مشکلات شغلی زنان عضو هیئت علمی دانشگاه، زن در توسعه و سیاست، 6(2) : 22-47.

دوس، دی.ای. (1376 ). روش پیمایشی در تحقیق اجتماعی، ترجمه مریم رفعت جاه و رخساره کاظم، تهران: نشر مرکز ملی مطالعات و سنجش افکار عمومی.

روحانی، شادی. رشیدی، زهرا. (1397). واکاوی تجربه زیسته اعضای هیات علمی از روند ارتقای مرتبه علمی؛ مطالعه ای به روش پدیدارشناسی، آموزش عالی ایران، 37 : 157-133.

سیدمن، استیون.(1388). کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.

شادی طلب، ژاله. ابراهیم پور، سمانه. (1396). بازگویی تجربیات زنان در ارتقا به مرتبه استادی در دانشگاه های ایران، رفاه اجتماعی، ۱۷ (۶۶) :۵۳-۱۰۶.

شهسواری، امیر. علم الهدی، جمیله. ذاکرصالحی، غلامرضا. خراسانی، اباصلت. خادمی، مریم. (1399). تحلیل سیاست‌های ارتقاء اعضای هیأت علمی در چارچوب نقش نهاد دانشگاه در توسعه نوآوری، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 10(34) :2-34.

شیربگی، ناصر. ساعدموچشی ، لطف الله. (1398). پدیدارنگاری تجارب اعضای هیات علمی از فرایند ارتقای مرتبه علمی. آموزش عالی، 1(37): 77-57.

فاضلی، نعمت الله. (1396). فرهنگ و دانشگاه، تهران: ثالث.

فکوهی، ناصر. (1396). بوردیو و میدان دانشگاهی ،کاربردهای اجتماعی دانش، جلد اول، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

گیدنز ، آنتونی. (1395). جامعه شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، جلد دوم، تهران: نشر نی.

موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم.(1387). آموزش عالی ایران، تهران: موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم.

موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم.(1397). آموزش عالی ایران، تهران: موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم.

موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم.(1399). آموزش عالی ایران، تهران: موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم.

مهدوی، سیدمحمدصادق. لطیفی، روح انگیز. (1388). بررسی جامعه شناختی ارتقای علمی زنان هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و شناخت موانع، مشکلات آنها، پژوهش نامه علوم اجتماعی، 3(3): 7-22.

واکو وانت، لوئیک. (1381). پیربوردیو در راب استونز ، متفکران بزرگ جامعه شناسی، ترجمه مهرداد میردامادی،تهران: نشر مرکز.

ودادهیر، ابوعلی. ساداتی، سید محمد هانی. نوربخش، سید مرتضی. (1392). موانع ارتقای زنان در نظام پزشکی ایران: مطالعه ای موردی کیفی در جامعه شناسی آموزش و پرورش. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 9(31) : 11-42.

یمنی دوزی سرخابی، محمد. (1397). تأملی در فعالیت­های علمی در دانشگاهها از نگاه پیر بوردیو، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموز ش­عالی، 24(3) : 23-1 .

Black, C., & Islam, A. (2014). Women in academia: What does it take to reach the top, The Guardian.‏

Caffarella, R.S. & Zinn, L.F (1999). Professional development for faculty: A conceptual framework of barriers & supports, Innovative Higher Education, 23(4): 241-254.

Cardel, M. I., Dhurandhar, E., Yarar-Fisher, C., Foster, M., Hidalgo, B., McClure, L. A., ... & Angelini, C. (2020). Turning chutes into ladders for women faculty: A review and roadmap for equity in academia, Journal of Women's Health, 29(5): 721-733.‏

Carr, P. L., Helitzer, D., Freund, K., Westring, A., McGee, R., Campbell, P. B., ... & Villablanca, A. (2019). A summary report from the research partnership on women in science careers. Journal of general internal medicine, 34(3): 356-362.‏

Gentry, R., & Stokes, D. (2015). Strategies for Professors Who Service the University to Earn Tenure and Promotion, Research in Higher Education Journal, 29: 29-41.

HESA. (19 January 2021). Higher Education Staff Statistics: UK, 2019/20, Available at: https://www.hesa.ac.uk/news/19-01-2021/sb259-higher-education-staff-statistics.

Macfarlane, B., & Burg, D. (2019). Women professors and the academic housework trap, Journal of Higher Education Policy and Management, 41(3): 262-274.‏

Stewart, P., Ornstein, M. ve Drakich, J. (2009). Gender and Promotion at Canadian Universities, Canadian Review of Sociology, 46(1): 59-85.

Takahashi, A. M., & Takahashi, S. (2015). Gender promotion differences in economics departments in Japan: A duration analysis, Journal of Asian Economics, 41:1-19.‏

Walash, L. & turnbull, S (2014). Barriers to women leaders in academia: tales from science and technology, studies in higher education, 41(3): 415-428.