معامله با حق استرداد و شرط حفظ مالکیت در حقوق ایران و حقوق انگلیس

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 26، دوره 15، شماره 55، خرداد 1401، صفحه 537-555   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1958328.2356

نویسندگان

اکبر فتحی¹؛ بهرام درویش^{* 2}؛ محمدتقی عابدی³

¹دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحد عربی

²استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

³استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: معامله با حق استرداد و شرط حفظ مالکیت از موضوعات اختلافی در حقوق ایران است. در حقوق انگلیس، شرط حفظ مالکیت به‌صراحت در قانون بیان‌شده و مطابق شرط مذکور، انتقال مالکیت تا زمان تحقق شرط به خریدار منتقل نمی‌شود. لیکن در حقوق ایران، این موضوع مسکوت مانده است. در این مقاله تلاش شده به بررسی معامله با حق استرداد و شرط حفظ مالکیت در حقوق ایران و حقوق انگلیس پرداخته شود.
روش: مقاله حاضر توصیفی - تحلیلی بوده و  از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است.
یافته‌ها و نتایج: در حقوق ایران بیع شرط در خصوص اموال غیرمنقول ثبت‌شده و املاک ممکن نیست و اگر چنین بیعی در خصوص این اموال صورت گیرد قانون‌گذار آن را معامله با حق استرداد فرض می‌کند. در حقوق ایران، اصطلاح «معامله با حق استرداد» موضوع ماده ۳۳  قانون ثبت‌اسناد و املاک به بیع محدود نمی‌شود و ناظر به املاک است. در حقوق انگلیس، رهن در قالب قرارداد رهن به دو شیوه رهن قانونی و رهن قهری متبلور می‌شود؛ درحالی‌که در حقوق ایران با استخراج مقررات عقد وثیقه در مجموعه قوانین متعدد و پراکنده چنین ترتیباتی حاصل نگردید. لازم است در خصوص حق وثیقه، با رویکردی جامع، بتوان توثیق تمام اموال مادی و غیر مادی را موردپذیرش قرار داد که این امر مستلزم ایجاد قراردادهایی متمایز از عقد رهن قانون مدنی است. البته تأسیس نهاد معاملات با حق استرداد قانون ثبت گام مثبتی در این زمینه محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

حق استرداد؛ شرط حفظ مالکیت؛ بیع شرط

مراجع

- آقائی، نیلوفر؛ مظاهری کوهانستانی، رسول. (1397). شرط حفظ مالکیت در قراردادهای بیع (بررسی تطبیقی در حقوق ایران و انگلستان). فصلنامه علمی تخصصی مجله حقوقی دانشگاه اصفهان، 5(7)، 143 – 131.

http://ensani.ir/fa/article/391540/-

- پیرهادی،محمدرضا. (1386). انتقال مالکیت در عقد بیع. چاپ اول. نشر شالیزه.

ساعدی، الهام. (1393). مقایسه وثیقه‌های تجاری و مدنی(مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس). پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه قم.

- سعیدی، محمدعلی؛ بزدانی، غلامرضا. (1389). بررسی تطبیقی شرط ذخیره مالکیت. نشریه آموزه‌های حقوقی، (14)، 87 – 55.

- عراقی، سیدعزت الله؛ رستگار جویباری، محی الدین. (1393). جستجوی عدلت معاوضی و واقعی و اراده باطنی در بیع شرط، مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی و حقوق معاصر. دو فصلنامه حقوق تطبیقی، 10(102)، 110 – 85.

https://law.mofidu.ac.ir/article_17957.html

- عسکری، حکمت الله. (1385).معاملات با حق استرداد در حقوق ایران. مجله تحقیقات حقوقی، 9(44)، 271 – 219.

http://ensani.ir/fa/article/7242/

- علومی یزدی، حمیدرضا. (1383). شرط حفظ مالکیت در قراردادهای بیع، بررسی تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس. مجله پژوهش‌های حقوق عمومی، (11)، 26 – 5.

http://ensani.ir/fa/article/4748/

- کاتوزیان، ناصر. (1385). حقوق مدنی (قواعد عمومی قراردادها). جلد چهارم. چاپ هفتم. سهامی انتشار.

- کاتوزیان، ناصر. (1385). حقوق مدنی، عقود اذنی وثیقه‌های دین. چاپ پنجم. شرکت سهامی انتشار.

- کاتوزیان، ناصر. (1384). حقوق مدنی، معاملات معوض(عقود تملیکی). چاپ نهم. انتشارات شرکت سهامی انتشار.

- کاتوزیان، ناصر. (1387).  قواعد عمومی قراردادها. جلد پنجم. چاپ پنجم. شرکت سهامی انتشار.

- کبیری شاه آباد، حمید؛ عیسائی تفرشی، محمد؛ شهبازی نیا، مرتضی. (1396). مطالعه تطبیقی رویکرد وحدت گرایی یا کثرت گرایی در خصوص ابزار توفیق اموال منقول در نظام حقوقی ایالات متحده آمریکا، انگلستان و ایران. مجله پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 21(2)،  180 – 157.

http://ensani.ir/fa/article/377892

- واحدی، محمدرضا. (1396). قرارداد وثیقه در نظام حقوقی ایران با نگاهی بر نظام حقوقی انگلستان. کنفرانس ملی حقوق و مطالعات قضایی، 4، 20 – 1.

https://civilica.com/doc/757466/

- Goode, Roy. (2003). Legal Problems of credit and security. 3nd ed. London Sweet & Maxwell.

- Martin, Jill; Harold Greville, Hanbury. (1993). Modern Equity. Sweet & Maxwell.

McGhee, John. (2005). Snell’s Equity. Sweet & Maxwell.