مدیریت هوشمند زنجیره تأمین محصولات کشاورزی مبتنی بر عوامل توانمندساز فعالان این حوزه و پیامدهای آن

مجله توانمندسازی سرمایه انسانی

دوره 5، شماره 4 - شماره پیاپی 19، اسفند 1401، صفحه 341-362   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سحر اسدزاده منجیلی¹؛ فیروزه حاج علی اکبری^{* 2}؛ نبی اله محمدی²

¹دانشجوی مقطع دکترا مدیریت بازرگانی (گرایش بازاریابی)، گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران

²استادیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران

چکیده

شیوع کرونا و مختل شدن زنجیره تأمین جهانی، افزایش قیمتهای جهانی نهاده ها و کالاهای اساسی، جنگ بین روسیه و اوکراین، تداوم تحریمهای بین المللی و بحران های اقلیمی ناشی از تنشهای آبی و خشکسالی نگرانیهایی در رابطه با تأمین مواد غذایی و محصولات کشاورزی در جهان به وجود آورده که کشور ایران از آن مستثنی نیست و در چنین شرایطی، عدم مدیریت هوشمندانه کلیه مراحل زنجیره تأمین محصولات میتواند پیامدهای نامطلوبی به همراه داشته باشد. بنابراین با توجه به اینکه مدیریت زنجیره تأمین محصولات کشاورزی شامل مدیریت روابط بین مشاغل مسئول تأمین مواد اولیه و نهاده ها، تولیدات کشاورزی، فرآوری، لجستیک، توزیع و عرضه مؤثر محصولات از دروازه مزرعه به مصرف کنندگان می باشد؛ توانمندسازی فعالان این حوزه بسیار مهم است. لذا، هدف پژوهش کاربردی، شناسایی عوامل توانمندساز فعالان سرتاسر زنجیره تأمین محصولات کشاورزی و پیامدهای آن در نظر گرفته شد. در این راستا علاوه بر مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با 33 نفر از خبرگان که به روش نمونه گیری نظری و هدفمند انتخاب شده بودند، انجام گرفت. به منظور تحلیل داده ها از روش کیفی داده بنیاد و کدگذاری بهره گرفته شد. طبق یافته ها 495 کد باز، 19 کد محوری و 3 کد انتخابی شامل عوامل توانمندساز فعالان بخش تأمین نهاده و تولیدات کشاورزی، عوامل توانمندساز فعالان بخش فرآوری و صنعت؛ عوامل توانمندساز فعالان بخش لجستیک، توزیع و عرضه و همچنین 31 کد مختلف، 15 کد محوری و 2 کد انتخابی شامل پیامدهای ناشی از مدیریت هوشمند زنجیره تأمین در صورت توانمندسازی فعالان این حوزه احصاء گردید.

کلیدواژه‌ها

مدیریت هوشمند زنجیره تأمین؛ محصولات کشاورزی؛ عوامل توانمندساز فعالان؛ پیامدهای مالی و غیرمالی

مراجع

اصفهانی زنجانی، محمد؛ نجفی، امیر؛ نقیلو، احمد؛ محمدی، نبی‌اله (1399). تبیین فراتحلیل مسائل پایداری زنجیره تأمین و مدیریت ریسک. کاوش‌های مدیریت بازرگانی، 12(23)، 254-217.

ایدی، محمد و علیزاده، محمد (1399). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بازاریابی محصولات کشاورزی و روستایی استان ایلام با تأکید بر نقش تعاونی‌های کشاورزی و روستایی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی AHP. تعاون و کشاورزی، 9(36)، 274-250.

حسینی روش، سیدمحمدحسین؛ اکاتی، حمید؛ نخعی مقدم، مهسا (1400). توانمندسازی کارکنان زن وزارت ورزش و جوانان بر اساس سقف شیشه‌ای و عدالت سازمانی. مجله توانمندسازی سرمایه انسانی، 4(2)، 110-103.

خدابخشی، محمد و نعمتی، مریم (1399). شناسایی و رتبه بندی چالشهای پیش روی زنجیره تامین زعفران و ارائه راه حل های پیشنهادی. نشریه علمی اندیشه آماد، 19(19)، 210-179.

دولانی، عباس؛ حریری، نجلا؛ محمدحسین زاده، حافظ؛ ولی‌نژادی، علی (1391). مروری بر پژوهش کیفی و نرم افزارهای تحلیل داده های کیفی. نشریه مدیریت سلامت، 5(47)، 90-77.

رجب‌زاده، محسن؛ الهی، شعبان؛ حسن‌زاده، علیرضا؛ مهرآیین، محمد (1400). نگاشت عوامل مؤثر بر بکارگیری اینترنت اشیاء در بخش ذخیره‌سازی زنجیره تأمین گندم. مطالعات مدیریت صنعتی، 19(60)، 143-121.

رستگار، عباسعلی؛ باقری قره بلاغ، هوشمند؛ کشاورز، محمد؛ عین علی، محسن (1398). تأملی بر مدیریت زنجیره تأمین سبز: واکاوی نقش توانمندسازی کارکنان سبز بر خرید سبز در شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی سبز. دوماهنامه بررسی‌های بازرگانی، 17(98)، 43-30.

رستگاری، حمید و نوری‌پور، مهدی (1395). تحلیل تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر زنجیره عرضه محصولات کشاورزی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان فلاورجان). پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 9(2)، 33-21.

رنجبر، ابوالفضل؛ دانشور عامری، ژیلا؛ کلانتری، خلیل (1397). تدوین راهبردهای توسعه صنایع فرآوری محصولات باغی در استان مرکزی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 50(1)، 136-123.

زارع، شادی و ثابت، عباس (1399). بررسی تأثیر ابتکارات مدیریت دانش و توانمندسازی نیروی انسانی بر مدیریت استعداد. فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 9(39)، 156-143.

زارعی، مجید؛ مطیعی، ناصر؛ کلانتری، خلیل (1398). شناسایی و تحلیل مؤلفه‌‏های بازدارندة توسعة زنجیرة تأمین محصول سیب ‏زمینی در استان همدان از دیدگاه تولیدکنندگان. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 27(107)، 255-235.

سازمان ملی بهره وری ایران (1400). سیمای بهره‌وری ایران- بهره وری ، راهبرد فرابخشی پیشرفت ایران. تهران: سازمان ملی بهره‌وری ایران.

سازمان ملی بهره وری ایران با همکاری وزارت جهاد کشاورزی (1396). برنامه ارتقای بهره وری بخش کشاورزی. تهران: سازمان ملی بهره‌وری ایران.

سپاهیان، عبدالماجد؛ حسینی، سیدمهدی؛ دادرس مقدم، امیر (1400). عوامل مؤثر بر شبکه زنجیره تأمین (بازار) محصولات موز و انبه در نواحی روستایی استان سیستان و بلوچستان. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 10(36)، 48-23.

سلیمانی تکلیمی، سیده مریم؛ عبداله زاده، غلامحسین؛ شریف‌زاده، محمدشریف (1398). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه زنجیره عرضه زیتون در شهرستان رودبار، استان گیلان. راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، 6(12)، 111-98.

شرفی، لیدا؛ رضایی، روح اله؛ میرک زاده، علی‌اصغر؛ کرمی دهکردی، اسماعیل (1398). طراحی مدل پایداری کسب و کارهای کوچک و متوسط کشاورزی در استان کرمانشاه. پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، 12(2)، 24-11.

شفیعی ثابت، ناصر و فرهادی، فرید (1398). تأثیرات توانمندسازی بهره‌برداران کشاورزی در توسعه روستایی شهرستان سمیرم. پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 12(3)، 64-49.

صیادی، حسین؛ میرغفوری، سید حبیب اله؛ یاوری، محمدعلی؛ ثقفی، سپیده (1399). تجزیه و تحلیل نقش مدیریت دانش در مدیریت زنجیره تأمین پایدار با رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری (مطالعه موردی: سازمان جهاد کشاورزی استان یزد). نشریه علمی مدیریت زنجیره تأمین، 22(67)، 66-52.

گرجی، شهلا؛ آجیلی، عبدالعظیم؛ محمدزاده، سعید؛ شبانی، کبری (1391). توانمندسازی کشاورزان و تأثیر آن در توسعه کشاورزی. اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست)، تهران.

ملک‌محمدی، ایرج؛ شهبازی، اسماعیل؛ کرمی، عزت‌اله؛ سلمان‌زاده، سیروس؛ یزدانی، سعید؛ دوراندیش، آرش (1400). نقش ترویج و آموزش کشاورزی در ترویج دانش و فناوری های بوم سازگار برای تولیدهای کشاورزی در کشور. پژوهش‌های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 6(2)، 202-185.

موسوی، مرضیه و محمدزاده، سعید (1398). توانمندسازی کشاورزان به منظور گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی بازارمحور. مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 6(3)، 22-1.

میرزایی، عباس؛ آزرم، حسن؛ نوشاد، محمد؛ علیزاده، بهروز (1400). شناسایی موانع و مشکلات زنجیره تأمین پایدار صنعت غذایی گوشت مرغ با استفاده از تئوری بنیانی. مجله مهندسی بیوسیستم ایران، 52(2)، 285-271.

یوسفی، سمیه و شفیعی ثابت، ناصر (1400). توانمندسازی ساختاری ذی‌نفعان روستایی برای مشارکت در فراگرد کارآفرینی با نقش میانجی اثرات ادراک شده از توسعه کارآفرینی. پژوهش‌های دانش زمین، 12(2)، 111-93.

Al Otaibi, S.M., Amin, M., Winterton, J., Bolt, E.E.T. and Cafferkey, K. (2022). The role of empowering leadership and psychological empowerment on nurses’ work engagement and affective commitment. International Journal of Organizational Analysis, In Press. https://doi.org/10.1108/IJOA-11-2021-3049.

Alkahtani, M., Khalid, Q.S., Jalees, M., Omair, M., Hussain, G. and Pruncu, C.I. (2020). E-Agricultural Supply Chain Management Coupled with Blockchain Effect and Cooperative Strategies. Sustainability, 13(816), 1-29.

Chitrakara B., Zhang, M. and Bhandari, B. (2021). Improvement strategies of food supply chain through novel food processing technologies during COVID-19 pandemic. Food Control, 125, 1-10.

Chojar, A. K. (2009). Factors Aff ecting Supply Chain Management in Agribusiness: A Review of Key Concepts. BANWA, 6(1), 14–26.

Coy, D., Malekpour, S. and Saeri, A. K. (2022). From little things, big things grow: Facilitating community empowerment in the energy transformation. Energy Research & Social Science, 84, 102353.

Deng, L; Zhang, H., Wang, C., Ma, W., Zhu, A., Zhang, F. and Jiao, X. (2021). Improving the sustainability of the wheat supply chain through multi-stakeholder engagement. Journal of Cleaner Production, 321(2021), 1-10.

Dwivedi, A., Jha, A., Prajapati, D., Sreenu, N. and Pratap, S. (2020). Meta-heuristic algorithms for solving the sustainable agro-food grain supply chain network design problem. Modern Supply Chain Research and Applications, 2(3), 161-177

Ganeshkumar, C., Pachayappan, M. and Madanmohan, G. (2017). Agri-food Supply Chain Management: Literature Review. Intelligent Information Management, 9(1), 68-96.

Gazi, M. A. (2020). Supply Chain Management for Agro Products in Bangladesh; Logistics Support for Capturing Market by Ensuring Balanced Distribution. International Journal of Management, Accounting and Economics, 7(6), 277-297.

Goldkuhl, G. and Cronholm, S. (2010). Adding Theoretical Grounding to Grounded Theory: Toward Multi-Grounded Theory. International Journal of Qualitative Methods, 9(2), 187-205.

Grisham, T. (2009). The Delphi technique, a method for testing complex and multifaceted topics. International Journal of Managing Projects in Business, 2(1), 112–130.

Kumar, A., Singh, R.K. and Modgil, S. (2020). Exploring the relationship between ICT, SCM practices and organizational performance in agri-food supply chain. Benchmarking: An International Journal, 27(3), 1003-1041.

KumarMangla, S., Luthra, S., Rich, N., Kumar, D., Rana, N. P. and Dwivedi, Y. K. (2018). Enablers to implement sustainable initiatives in agri-food supply chains. International Journal of Production Economics, 203, 379-393.

Luo, J., Ji, C., Qiu, C. and Jia, F. (2018). Agri-Food Supply Chain Management: Bibliometric and Content Analyses. Sustainability, 10(5), 1-22.

Makinde, O., Mowandi, T., Munyai, T. and Ayomoh, M. (2020). Performance evaluation of the supply chain system of a food product manufacturing system using a questionnaire-based approach. Procedia Manufacturing (Manufacturing 17th Global Conference on Sustainable Manufacturing), 43(1), 751–757.

Malapit, H., Ragasa, C., Martinez, E. M., Rubin, D., Seymour, G. and Quisumbing, A. (2020).Empowerment in agricultural value chains: Mixed methods evidence from the Philippines. Journal of Rural Studies, 76(1), 240-253.

Mirabelli, G. and Solina, V. (2020). Blockchain and agricultural supply chains traceability: research trends and future challenges. Procedia Manufacturing (International Conference on Industry 4.0 and Smart Manufacturing (ISM 2019), 42(1), 414–421.

Salehi, R., Asaadi. M.A., Rahimi, M.H. and Mehrabi, A. (2021). The information technology barriers in supply chain of sugarcane in Khuzestan province, Iran: A combined ANP-DEMATEL approach. Information Processing in Agriculture, 8(3), 458-468.

Schnieder, D. G., Curado, C., Khalajhedayat, M. (2020). Supply chain digitisation trends: An integration of knowledge management. International Journal of Production Economics, 220, 1-11.

Sharma, R., Shishodia, A., Kamble, S., Gunasekaran, A. and Belhadi, A. (2020). Agriculture supply chain risks and COVID-19: mitigation strategies and implications for the practitioners. International Journal of Logistics Research and Applications, DOI: 10.1080/13675567.2020.1830049.

Siddh, M.M., Soni, G., Jain, R., Sharma, M.K. and Yadav, V. (2017).Agri-fresh food supply chain quality (AFSCQ): a literature review. Industrial Management & Data Systems, 117(9), 2015-2044.

Weerabahu, W.M.S.K. and Nanayakkara, L.D.J.F. (2019).  A Best Practice Reference Model for Agricultural Supply Chain for Rice. Proceedings of the International Conference on Industrial Engineering and Operations Management Bangkok, Thailand, March 5-7, 2019-  IEOM Society International, 865-875.

Wei, X, Prybutok, V. and Sauser, B. (2021). Review of supply chain management within project management. Project Leadership and Society, 2(100013), 1-12.