بررسی مقایسه‌ای مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان رشته‌های مختلف دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

دوره 15، شماره 60، اسفند 1401، صفحه 195-208   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2023.1982569.2851

نویسندگان

کبری ناموران گرمی^{* 1}؛ صادق ملکی آوارسین²؛ المیرا خان گلدی³

¹استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

²دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران.

³دبیر سازمان آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی، تبریز، ایران

چکیده

تفکر انتقادی به عنوان یکی از انواع تفکر انسان برای افراد در دوره‌های بالای تحصیلی ضرورت دارد. در مطالعات گذشته میزان تفکر انتقادی دانشجویان مقاطع مختلف دانشگاهی کم گزارش شده است. این پژوهش با هدف بررسی مقایسه‌ای تفکر انتقادی دانشجویان رشته‌های مختلف دکتری تخصصی اجرا گردید. روش پژوهش پس-رویدادی بود. جامعه آماری تمام دانشجویان دکتری رشته‌های مختلف دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به تعداد 1210 نفر بود. حجم نمونه به روش کوکران به تعداد 212 نفر تعیین گردید. نمونه‌گیری به روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای انجام گردید. داده‌ها از طریق فرم ب آزمون مهارت‌های تفکر انتقادی کالیفرنیا جمع‌آوری گردیده و با استفاده از آزمون‌های مقایسه میانگین t و تحلیل واریانس تحلیل گردید. براساس یافته‌ها میانگین تفکر انتقادی دانشجویان دکتری واحد تبریز، 36/5±81/18 می‌باشد. نمره تفکر انتقادی در دانشکده علوم‌انسانی، 54/5±81/19 بیشترین و در دانشکده فنی-مهندسی، 19/5±04/17 کمترین بود. میانگین نمره تفکر انتقادی در دانشکده کشاورزی از دانشکده علوم‌انسانی کمتر و از دانشکده فنی بیشتر بود (36/5±25/18). بین دانشجویان رشته‌های مختلف از نظر تفکر انتقادی، استنباط و قیاس تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. ولی از نظر تحلیل، ارزیابی و استقرا تفاوت معنی‌دار وجود داشت. اگرچه دانشجویان با سنین کمتر قدرت تحلیل بیشتر و دانشجویان با سنین بالاتر قدرت استنباط بیشتری داشتند، اما بین تفکر انتقادی رده­های سنی مختلف دانشجویان تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. در این پژوهش بین تفکر انتقادی و مهارت‌های تحلیل، ارزیابی و قیاس مردان و زنان تفاوت معنی‌داری وجود داشت و تفکر انتقادی و مهارت‌های تحلیل، ارزیابی و قیاس خانم‌ها از آقایان بهتر بود. بهتر است کارگاه­های آموزشی در زمینه مهارت‌های تفکر انتقادی برای دانشجویان (با اولویت دانشکده­ فنی-مهندسی) و روش‌های تقویت آن برای اساتید دانشگاه برگزار شود.

کلیدواژه‌ها

تفکر انتقادی؛ تحلیل؛ ارزیابی؛ استنباط؛ استقرا؛ قیاس؛ مهارت

مراجع

امینی، محمد، مدنی سیداحمد و عسگرزاده، زهرا (1393). ارزیابی و تحلیل مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان رشته‌های مهندسی. آموزش مهندسی ایران، 16 (63)، 59-39.

بهنام­فر، رضا، مستغاثی، مهرداد، میرزایی، مسعودو راستی، اعظم (1395). رابطه ساختار شناختی دانشجویان و تفکر انتقادی آن‌ها. مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، 11(2)، 123-117.

جاویدی کلاته جعفرآبادی، طاهره و عبدلی، افسانه (1389). روند تحول تفکر انتقادی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، مطالعات تربیتی روان‌شناسی، 11(2)، 120-103.

رضائی، رزیتا، ساعت‌ساز، سوسن، شریف‌نیا، سیدحمید، ملوک‌زاده، سرور، بهشتی، زهرا(1392). ارزیابی تفکرانتقادی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران. آموزش پزشکی، 2(1)، 34-29.

رضائیان، محسن، زارع بیدکی، محمد، باختر، مرضیه، افشارمنش، کیانوش (1393). مقایسه مهارت تفکر انتقادی در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در مقاطع مختلف تحصیلی. دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 13 (8)، 724- 715.

رهنما، اکبر، میرزامحمدی، محمدحسن و بیجنوند، فرامرز (1392). بررسی رابطه تفکر انتقادی با تولید علم در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه شاهد. دانشگاه شاهد، 20 (3)، 288-257.

مهری‌نژاد، سیدابوالقاسم (1386). انطباق و هنجاریابی آزمون مهارت‌های تفکر انتقادی کالیفرنیا، تازه‌های علوم شناختی، 35، 73-63.

Amini, M., Madani, S.A. & Asgkarzadeh, Z. (2014). Evaluation and analysis of critical thinking skills of engineering students. Iranian Engineering Education, 16(63): 39-59. [Persian]

Andolina, M. (2001). Critical thinking for working students. Delmar, Columgia.

Anajafi, F., Zera'at, Z., Soltan Mohammadi, Z., Ghabchipour, K., & Kohan, F. (2009). Critical thinking skills of engineering and human sciences students. Strategic Training, 2(1): 19-22.

Behnamfar, R., Mostaghasi, M., Mirzaei, M., & Rasti, A. (2016). Students' structural relationship and their critical thinking. Yazd Center of Studies and Development of Medical Sciences Education, 11(2): 117-123. [Persian]

Cooper, S. and Patton, R. (2010). Writing logically, thinking critically. 7^th edition, Longman, New York.

Dargahi, A., Vosoughi, M., Hamidzadeh Arbabi, Y., Sadeghi, H., & Hosseinpour, R. (2021). Comparing the Status of Critical Thinking and Its Associated Factors in Students. Archives of Higien Science, 10(4): 263-270.

Drotar, D., Palermo, T, & Barry, C. (2004). Collaboration with schools: Models and methods in pediatric psychology. In R. Brown (Ed.). Handbook of pediatric psychology in school settings. (21-36). Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah.

Elhassan, K., & Madhum, G. (2007). Validating the Watson Glaser Critical Thinking Appraisal Higher Education. Institutional Research & Assessment, 4, 361–383.

Evens M., Verburgh A., & Elen J. (2013). Critical thinking in college freshman: The impact of secondary and higher education. Higher Educ. 2(3): 139-151.

Facione P. (2004). Critical thinking: what it is and why it counts. Insight assessment and the California Academic Press.

Facione, P. A., Sa'nchez, C. A., Facione, N. C., & Gainen, J. (1995). The Disposition Toward Critical Thinking. General Education, 44(1): 1-25.

Gardner, J. & Jewler J. (2000). Your college experience. Wadsworth, Belmont.

Hseinzadeh, H., Ratan, Z. A., Shnigat, M., Edvards, J., Verma, I., Niknami, M., & Dadich, A. (2022). Effectiveness of case scenario-based teaching to transition international Master of Public Health students specializing in health promotion from memorization to critical thinking. Health Promot J Austral, 33(S1): 39–49.

Jacobs, S. (1995), Technical characteristics and some correlates of the California critical thinking skill test. Research in Higher Education, 36(1): 89-108.

Javidi Kalate Jafarabadi, T., & Abdoli, A. (2010). Critical thinking development process of students of Ferdowsi University of Mashhad. Educational Studies of Psychology, 11(2): 103-120. [Persian]

Jawarneh, M., Iyadat, W., Al-Sudafed, S., & Khasawneh, L. (2008). Developing critical thinking skills of secondary student in Jordan utilizing Monro and Slater strategy and McFarland strategy. IJAES, 3(1): 84.

Johnson, Elanine B. (2002). Contextual Teaching and learning: what it is and why its here to stay. Corwin press, United Kingdom.

Khosravizadeh, O., Ahadinejhad, B., Maleki, A., Hashtroodi, A., Vosoghi, P., & Kohan, S. (2022). Path Analysis of Critical Thinking Effect on Self-Efficiency among Nursing and Medical Students. EBHPME, 6(4), 235-244.

Lewittes, H. (2007). Collaborative learning for critical thinking. State University of NY. http://www aacu.org/general education /document /Lewittes.pdf.

Lipe S.K., & Beasley S. (2004). Critical thinking in nursing, a cognitive skills workbook. 1^st ed. Lippincott Williams &Wilkins, Philadelphia.

Mcbride, R.E., Xiang, P., Wittenburg, D., & Shen, J. (2002). An analysis of preservice teachers’ dispositions toward critical thinking: a cross-cultural perspective. Asia-Pacific J. Teach. Educ, 30(2): 131-140.

Mangena, A., & Chabeli, M.M. (2005). Strategies to overcome obstacles in the facilitation of critical thinking in nursing education. Nurse Educ Today, 25(4): 291-298.

Mehrinejhad, S. A. (2007). Adaptation and standardization of the California Critical Thinking Skills Test. Cognitive Science News, 35, 63-73. [Persian]

Miller, D. R. (2003). Longitudinal assessment of critical thinking in pharmacy student. Am J Pharm Educ, 67(4): 890-897.

Nurul, S., Naksa, A., & Julailia, S. (2022). Improving Problem Solving Skills Using Critical Thinking Learning Strategy in Integral Calculus. Asian Pendidikan, 2(2): 52–64.

Orhan & Tekin (2022). A Study on High School Students’ Critical Thinking Skills. Journal of Education, 12(2): 344-366. 

Paul, R. & Elder, L. (2000). Critical Thinking: the path to responsible citizenship. High school Magazine, 7, 810015.

Rahnoma, A., Mirzamohammadi, M. H., & Bijanvand, F. (2013). Investigating the relationship between critical thinking and science production among faculty members of Shahid University. Shahed University, 20(3): 257-288. [Persian]

Rezaei, R., Saatsaz, S., Sharifnia, S. H., Moloukzadeh, S., & Beheshti, Z. (2013). Assessment of critical thinking skills of nursing students of Mazandaran University of Medical Sciences. Medical Education, 2(1): 29-34. [Persian]

Rezaeian, M., Zaree Bidaki, M., Bakhtar, M., & Afsharmanesh, K. (2014). Comparison of critical thinking skills in medical students of Rafsanjan University of Medical Sciences at different levels of study. Rafsanjan University of Medical Sciences, 13(8): 715- 724.  [Persian]

Sezer, R. (2008). Integration of critical thinking skills in to elementary school teacher education courses in mathematics education. Proquest Educatin, 128(3): 349.

Snyder, L., Gueldenzph. S., & Mark. J. (2008). Teaching critical thinking and problem solving skills. The Delta Pi Epsilon Journal, 1(2): 31-42.

Tumkaya S, Aybek B., Aldag H. (2009). An investigation of university students’ critical thinking disposition and perceived problem solving skills. Eurasian J. Educ. Res, 36, 57-74.

Turan, H. (2016). Comparison of critical thinking dispositions of prospective teachers. Educational Research and Reviews, 11(8): 867-876.

Yangdon, K. (2019). Identifying Critical Thinking Skills of 2nd Year. Bachelor of Language and Literature students at Taktse, Trongsa. Bhutan Journal of Rrsearch & Development. Autumn 2019, 55-70.

Yenice, N. (2012). A review on learning styles and critically thinking disposition of pre-service science teachers in terms of miscellaneous variables. Asia-Pacific Forum Sci, Learning Teach, 13(2): 1-31.

Zahner, D. & Damme, D.V. (2022). The Importance of Measuring and Improving Higher Education Students’ Generic Skills Internationally.  3^rd World Higher Education Conference.

Zhou, Z. (2022). Critical Thinking: Two Theses from the Ground Up.  Scholarship of Teaching and Learning, 22(1): 154-171.