بررسی منظومة فلک نازنامة تسکین شیرازی براساس نظریّۀ سفر قهرمان جوزف کمبل

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 20، شماره 59، خرداد 1402، صفحه 101-120   

نوع مقاله: مقاله علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2023.703135

نویسندگان

محمد رنجبر کهخائی¹؛ فائزه عرب یوسف آبادی^{* 2}؛ محمد میر³

¹فارغ التحصیل کارشناسی ارشد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زابل

²دانشیار/ دانشگاه زابل

³دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زابل،

چکیده

فلک‌­نازنامه، منظومه‌ای روایی است از تسکین شیرازی که عنصر سفر قهرمان و طی مراحل آن از عناصر مرکزی پیرنگ داستانی این منظومه است. هدف در پژوهش حاضر بررسی میزان تطابق ساختار منظومه فلک­‌نازنامه با الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل است. بر این اساس با روش توصیفی و تحلیلی ساختار روایی منظومه فلک نازنامه بررسی شد. نتایج اوّلیه حاکی از آن است که در این حماسۀ عاشقانه و عارفانه هر سه مرحلة نظریة کمبل؛ یعنی جدایی، تشرف و بازگشت با اغلب زیر مجموعه­ هایش دیده می­شود؛ به این ترتیب که در داستان فلک­نازنامه، دعوت به آغاز سفر با ندای درونی عشق در قهرمان شکل می‌گیرد. در مرحلة جدایی نخستین حرکت قهرمان اصلی داستان، رفتن به جانب معشوقه ­اش آفتاب است. او در این سفر با پیری جهان­دیده آشنا می‌شود و از طریق او به راه حل مشکلات مسیرش رهنمون می‌شود. فلک­ناز پس از طی مرحلة جدایی در مرحلة تشرف وارد جادة آزمون­ ها می ­شود و در تمام آزمون­ها پیروز از معرکه بیرون می‌آید و ضمن توفیق در مأموریت خود و کسب مواهب مادّی و رسیدن به کلیّة اهداف سفر قهرمانی خویش، از نوعی خودشناسی و کمال معنوی نیز برخوردار می­ شود و در انتهای مرحلة بازگشت به مقام زندگی آزاد در نظریة کمبل نایل می‌آید. 

کلیدواژه‌ها

جوزف کمبل؛ تسکین شیرازی؛ فلک‌نازنامه؛ نظریّة سفر قهرمان

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• الیاده، میرچا، (1397)، اسطوره، رویا، راز، ترجمة مهدیة چراغیان، چ1، تهران: کتاب پارسه.
• _______، (1394)، آیین­ها و نمادهای تشرّف، ترجمه مانی صالحی علاّمه، تهران: نیلوفر.
• انجوی شیرازی، سیّد ابوالقاسم؛ ظریفیان، محمود، (1371)، گذری و نظری در فرهنگ مردم، تهران: اسپرک.
• تسکین شیرازی، یعقوب بن مسعود، (1382)، فلک نازنامه، به کوشش علی آل داود، تهران: توس.
• حسن­زاده، علیرضا، (1381)، افسانة زندگان، بیست و سه گفتار در بررسی مردم­شناختی قصّه­های عامیانة ایران، ج 1، تهران: بقعه.
• حلیفی، شعیب، (2002م)، الرحلة فی الأدب العربی: التجنیس، آلیات الکتابة، خطاب المتخیّل، ط1، المغرب: الدار البیضاء.
• شوالیه، ژان؛ گربران، آلن، (1385)، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
• صادقی­منش، علی؛ علوی مقدّم، مهیار، ( 1399)، «تحلیل اسطوره­شناختی – تطبیقی نماد غار و بررسی نمودهای آن در شعر منوچهری آتشی با تکیه بر دیدگاه­های میرچا الیاده»، فصلنامة علمی ادبیّات عرفانی و اسطوره­شناختی، سال 16، شماره 60، صص: 141-172.
• غلوم، ابراهیم عبدالله، (1992م)، «التوظیف الأسطوری فی تجربة القصة القصیرة فی الإمارات العربیة المتحدة». القاهرة: الفصول، المجلّد11، العدد2، صص: 264-277.
• فوغلر، کریستوفر، (2012م)، دلیل السیناریست، ط1، دمشق: وزارة الثقافة.
• القنطار، کمال، (2014م)، رحلة فی اللانهایة، ط1، دمشق: الهیئة العامة السوریة للکتاب.
• نادری، افشین، (1383)، نمونه­هایی از قصّه­های مردم ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
• نامور مطلق، بهمن، (1392)، درآمدی بر اسطوره­شناسی، تهران: سخن.
• یاوری، حسین؛ مسیحا، مریم، (1388)، فرهنگ عامّه، تهران: آذر.
• یونگ، کارل گوستاو، (1371)، خاطرات، رویاها، اندیشه، ترجمه: فرامرزی، پروین، چ1، مشهد: آستان قدس رضوی.
• ____________ ، (1368)، چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
• Bolen, J. S,1989), Goddesses in Everywoman: A New Psychology of Women,  New York: Harper Perennial.
• Campbell, Joseph (1949). The Hero with a Thousand Faces. Princeton: Princeton University Press.
• Indick,W. (2004). »Classical Heroes in Modern Movies: Mythological Patterns of the Superhero«. Boston: Journal of Media Psychology,Vol. 9, No.3. Pp 1-14.